Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ex-sĭlĭo or exĭlĭo, ĭlŭi (exilivit, Poet. ap. Fest. p. 206 M.; v. Rib. Com. Fragm. p. 118; Sen. N. Q. 2, 49, 3:

  1. I. exsilii, id. Const. Sap. 4, 1; id. N. Q. 1, 14, 4; Stat. Th. 9, 353), 4, v. n. [salio], to spring out, spring or bound forth, to spring or leap up, to start up (freq. and class.): puer citus e cunis exilit, Plaut. Am. 5, 1, 63: properans de sella exsiluit, Cic. Verr. 2, 2, 30, § 75: domo levis exsilit, Hor. S. 2, 6, 98: stratis, Ov. M. 5, 35: gremio, id. ib. 10, 410: ut continuo exiliatis, Plaut. Most. 5, 1, 17: impetu perturbatus exsiluisti, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; cf.: exsilui gaudio, I leaped for joy, Q. Cic. ap. Cic. Fam. 16, 16, 1: protinus exsilui, Ov. H. 6, 27 et saep.: foras, Plaut. Cas. 3, 5, 8: ad te exsilui, I sprang to you, Ter. Heaut. 4, 1, 44: (anguis) exsilit in siccum, Verg. G. 3, 433: in obvia arma, Stat. Th. 9, 111: exiluit partus de vulnere matris, Mart. Spect. 12, 3.
  2. II. Of inanimate subjects: Cicero noster, a quo Romana eloquentia exsiluit, took its rise, Sen. Ep. 40, 11: et magno imperatori cor exsiluit, with eager expectation, id. de Ira, 2, 3, 3: tum quoque lumen Exsilit, Lucr. 6, 163; cf. Ov. M. 6, 696: plus ut parte foras emergant exsiliantque (aquae), Lucr. 2, 200: crinis, Stat. Ach. 1, 522: exsiluere oculi, started out, Ov. M. 12, 252: exsiluere loco silvae, id. ib. 12, 406 et saep.

exsĭlĭum or exĭlĭum, ii, n. [exsul], banishment, exile.

  1. I. Prop.: exsilium non supplicium est, sed perfugium portusque suppliciicum homines vincula, neces, ignominiasque vitant, quae sunt legibus constitutae, confugiunt quasi ad aram in exsilium, Cic. Caecin. 34, 100: exsilium triplex est; aut certorum locorum interdictio, aut lata fuga, ut omnium locorum interdicatur praeter certum locum, aut insulae vinculum, id est relegatio in insulam, Dig. 48, 22, 5: exsilio et relegatione civium ulciscentes tribunos, Liv. 3, 10 fin.; so with relegatio, id. 4, 4, 6: exsilium iis (terribile est), quibus quasi circumscriptus est habitandi locus, etc., Cic. Par. 2, 18: exacti in exsilium innocentes, id. Rep. 1, 40: expulsus in exsilium, id. Lael. 12, 42: pulsus in exsilium, id. de Or. 2, 13, 56: eicere aliquem in exsilium, id. Cat. 2, 6, 14: ire, proficisci in exsilium, id. ib. 1, 8, 20; id. Mur. 41, 89: mittere in exsilium, Liv. 7, 13, 9; Val. Max. 3, 7, 6; 5, 3, 2; Sen. Tranq. An. 11, 12; id. Ep. 24, 3: esse in exsilio, Cic. N. D. 3, 32, 80: de exsilio reducere, id. Att. 9, 14, 2: revocare de exilio, Liv. 27, 34, 14: ab exsilio reducere, Quint. 5, 11, 9: ab exsilio revocare, Tac. H. 1, 90; id. ib. 1, 77; 2, 92; Plin. Ep. 1, 5, 10: jam redii de exsilio, Plaut. Merc. 5, 2, 106 et saep.
    Prov.: exilium patitur patriae qui se denegat, Pub. Syr. 158 (Rib.).
  2. II. Transf. (mostly poet. and post-Aug.).
    1. A. A place of exile, a retreat: quodvis exsilium his est optatius quam patria, Cic. Lig. 11, 33: Octavium et Antistium egressos exsilium, in easdem insulas redegit, Tac. H. 4, 44: tutum orabant, id. A. 13, 55: diversa quaerere, Verg. A. 3, 4: multa patere fugienti, Curt. 6, 4: exsilium patria sede mutare, id. 3, 7.
    2. * B. (Abstr. pro concreto.) In plur.: exsilia, those who are banished, exiles: plenum exsiliis mare, Tac. H. 1, 2.