Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

artĭcŭlāmentum, i, n. [articulo], the articulation of the limbs, a joint (late Lat.), Scrib. Comp. 214; 206; 263.

artĭcŭlāris, e, adj. [articulus].

  1. I. Pertaining to the joints (v. articulus, I.): morbus, gout, Plin. 20, 17, 73, § 195; Suet. Galb. 21; Scrib. Comp. 101.
  2. II. In gram., like the article (v. articulus, II. A. fin.): pronomen, i. e. hic, iste, Prisc. p. 938 P.; 574 P.; Serv. p. 1785 P.

artĭcŭlārĭus, a, um, adj. [articulus], of or pertaining to the joints: morbus, gout, Cato, R. R. 157, 7; Plin. 23 prooem.; 22, 13, 15, § 34.

artĭcŭlātē, adv., v. articulo, P. a. fin.

artĭcŭlātim, adv. [articulatus].

  1. I. Joint by joint, limb by limb, piecemeal: aliquem concidere, Plaut. Ep. 3, 4, 52: membra (pueri) articulatim dividit, poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; cf. Planck, Eur. Medea, p. 102: comminuere articulatim diem, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5.
  2. II. Trop., of discourse, properly divided (v. articulus, II. A.); hence, clearly, distinctly, point by point: verba discernere articulatim, Lucr. 4, 555: aliquid explicare, Varr. L. L. 10, 4, 179: aliquid articulatim distincteque dicere, * Cic. Leg. 1, 13, 36.

artĭcŭlātĭo, ōnis, f. [articulo] (belonging to the lang. of the vineyard).

  1. I. The putting forth of new joints or knots, Plin. 16, 25, 41, § 101; 17, 21, 35, § 163.
  2. II. A disease of the vine at the joints of the tendrils, Plin. 17, 24, 37, § 226.

artĭcŭlātus, a, um, P. a., from articulo.

artĭcŭlo, āvi, ātum, 1, v. a. [articulus], lit. to divide into single members or joints; used only trop. of discourse, to utter distinctly, to articulate: hasce voces mobilis articulat verborum daedala lingua, the nimble tongue articulates, Lucr. 4, 551: verba, App. Flor. 12, p. 349, 5: sonos, Arn. 3, p. 111.
Hence, artĭcŭlātus, a, um, P.a., prop., furnished with joints; hence distinct: verba, Sol. c. 65: vox, Arn. 7, p. 217, and in gram.: articulata (vox) est, quae coartata, hoc est copulata, cum aliquo sensu mentis ejus, qui loquitur, profertur, Prisc. p. 537 P.; so Isid. Orig. 1, 14.
* Adv.: artĭcŭlātē, distinctly, articulately: loqui, Gell. 5, 9, 2.

artĭcŭlōsus, a, um, adj. [articulus], full of joints, or (of plants) full of knots (v. articulus, I.).

  1. I. Lit.: radix, Plin. 24, 16, 93, § 150.
  2. II. Trop., of discourse (v. articulus, II. A.): vitanda concisa nimium et velut articulosa partitio, full of minute divisions and subdivisions, Quint. 4, 5, 24 (cf. just before: divisio in digitos diducta).

artĭcŭlus, i, m. dim. [2. artus], a small member connecting various parts of the body, a joint, knot, knuckle.

  1. I.
    1. A. Lit.: nodi corporum, qui vocantur articuli, Plin. 11, 37, 88, § 217: hominis digiti articulos habent ternos, pollex binos, id. 11, 43, 99, § 244: summus caudae articulus, id. 8, 41, 63, § 153 al.: crura sine nodis articulisque, Caes. B. G. 6, 27: ipso in articulo, quo jungitur capiti cervix, Liv. 27, 49: auxerat articulos macies, i. e. had made more joints, had made the bones visible, Ov. M. 8, 807: articulorum dolores habere, i. e. gouty pains, Cic. Att. 1, 5 fin.; cf. Cels. 5, 18: postquam illi justa cheragra Contudit articulos, * Hor. S. 2, 7, 16; cf. Pers. 5, 58: gladiatorem vehementis impetus excipit adversarii mollis articulus, Quint. 2, 12, 2.
      Hence, molli articulo tractare aliquem, to touch one gently, softly, Quint. 11, 2, 70.
      Of plants: ineunte vere in iis (vitibus), quae relicta sunt, exsistit, tamquam ad articulos sarmentorum, ea quae gemma dicitur, Cic. Sen. 15, 53; Plin. 16, 24, 36, § 88: ante quam seges in articulum eat, Col. 2, 11, 9; so Plin. 18, 17, 45, § 159.
      Of mountains, a hill connecting several larger mountains: montium articuli, Plin. 37, 13, 77, § 201.
    2. B. With an extension of the idea, a limb, member, in gen. (cf. 2. artus), * Lucr. 3, 697.
      Hence also for a finger, Prop. 2, 34, 80; so Ov. H. 10, 140; id. P. 2, 3, 18: quot manus atteruntur, ut unus niteat articulus! Plin. 2, 63, 63, § 158: ab eo missus est articulus manūs, Vulg. Dan. 5, 24: aspiciebat articulos manūs, ib. ib. 5, 5: erexit me super articulos manuum mearum, on the fingers or palms of my hands, ib. ib. 10, 10.
  2. II. Trop.
    1. A. Of discourse, a member, part, division: articulus dicitur, cum singula verba intervallis distinguuntur caesā oratione, hoc modo: acrimoniā, voce, vultu adversarios perterruisti, Auct. ad Her. 4, 19: continuatio verborum soluta multo est aptior atque jucundior, si est articulis membrisque (κόμμασι καὶ κώλοις) distincta, quam si continuata ac producta, Cic. de Or. 3, 48, 186: (genus orationis) fluctuans et dissolutum eo quod sine nervis et articulis fluctuat huc et illuc, Auct. ad Her. 4, 11.
      Hence, a short clause, Dig. 36, 1, 27; also, a single word, ib. 35, 1, 4: articulus Est praesentis temporis demonstrationem continet, ib. 34, 2, 35: hoc articulo Quisque omnes significantur, ib. 28, 5, 29.
      In gram. the pronn. hic and quis, Varr. L. L. 8, § 45 Müll.; the article, Quint. 1, 4, 19.
    2. B. Of time.
      1. 1. A point of time, a moment: commoditatis omnes articulos scio, Plaut. Men. 1, 2, 31.
        With tempus: qui hunc in summas angustias adductum putaret, ut eum suis conditionibus in ipso articulo temporis astringeret, at the most critical moment, Cic. Quinct. 5, 19: in ipsis quos dixi temporum articulis, Plin. 2, 97, 99, § 216: si de singulis articulis temporum deliberabimus, August. ap. Suet. Claud. 4; also without tempus: in ipso articulo, at the fit moment, at the nick of time, Ter. Ad. 2, 2, 21.
        With dies: in articulo diei illius ingressus est, on that very day, Vulg. Gen. 7, 13.
        And with res: in articulo rerum, Curt. 3, 5; also in articulo, instantly, immediately, = statim, Cod. Just. 1, 33, 3.
        Hence with the idea extended,
      2. 2. A space, division of time: hi cardines singulis articulis dividuntur, Plin. 18, 25, 59, § 222: octo articuli lunae, id. 18, 35, 79, § 350: articulus austrinus, i. e. in which auster blows, id. 17, 2, 2, § 11.
    3. C. Of other abstract things, part, division, point: per eosdem articulos (i.e. per easdem honorum partes) et gradus producere, August. ap. Suet. Claud. 4: stationes in mediis latitudinum articulis, quae vocant ecliptica, Plin. 2, 15, 13, § 68; Dig. 1, 3, 12: ventum est ergo ad ipsum articulum causae, i. e. ventum ad rei cardinem, the turning-point, Arn. 7, p. 243.

artĭfex, fĭcis, m. [ars-facio]. Subst.

  1. A.
    1. 1. One that is master in the liberal arts (while opifex is a master in the artes sordidae; cf. ars, I. B. 1.), an artist, artificer: illi artifices corporis simulacra ignotis nota faciebant, Cic. Fam. 5, 12: reponendarum (tegularum) nemo artifex (i. e. architectus) inire rationem potuit, Liv. 42, 3: in armamentario multis talium operum (sc. tormentorum) artificibus de industriā inclusis, id. 29, 35: ut aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse, qui citharoedi fieri non potuerint, sic, etc., Cic. Mur. 13, 29; cf. Ov. M. 11, 169 al.: artifices scaenici, Cic. Arch. 5, 10; id. Quinct. 25; Suet. Caes. 84: artifex lignorum, a carpenter, Vulg. 2 Reg. 5, 11; so, artifex lignarius, ib. Isa. 44, 13: artifices lapidum, masons, ib. 2 Reg. 5, 11: artifex aerarius, a worker in bronze, ib. 3 Reg. 7, 14 (often thus used in Vulg. for opifex).
      Also absol.: artifex, Plaut. Am. prol. 70: multi artifices ex Graeciā venerunt, Liv. 39, 22; so id. 5, 1; 5, 7; 5, 2; 41, 20; so Vulg. Exod. 36, 4; ib. Isa. 40, 20; ib. Act. 19, 24 et saep.
      So of a charioteer, as in Gr. τεχνίτης: ne hoc gloriae artificis daretur (auriga standing just before), Plin. 7, 53, 54, § 186.
      Of a physician, Liv. 5, 3.
      Of an orator or writer: Graeci dicendi artifices et doctores, Cic. de Or. 1, 6, 23: cum contra talem artificem (sc. Hortensium oratorem) dicturus essem, id. Quinct. 24 fin.: politus scriptor atque artifex, id. Or. 51, 172.
      1. 2. Trop., a master in any thing, in doing any thing, etc.: artifices ad corrumpendum judicium, Cic. Verr. 2, 5, 71: artifex callidus comparandarum voluptatum, id. Fin. 2, 35, 116: Cotta in ambitione artifex, Q. Cic. Petit. Cons. 12, 47: serendae in alios invidiae artifex, Tac. H. 2, 86 al.
    2. B. A maker, originator, author, contriver: si pulcher est hic mundus, si probus ejus artifex, etc., Cic. Tim. 2: cujus (civitatis) artifex et conditor (est) Deus, Vulg. Heb. 11, 10: artifex omnium natura, Plin. 2, 1, 1, § 3: si indocta consuetudo tam est artifex suavitatis, id. Or. 48, 161: artificem (sc. malorum) mediis immittam Terea flammis, Ov. M. 6, 615: vadit ad artificem dirae Polymestora caedis, id. ib. 13, 551: sceleris infandi artifex, Sen. Agam. 975.
      Ironic.: O artificem probum! Ter. Phorm. 2, 1, 29.
      Also for a sly, cunning contriver, inventor of a thing (cf. ars, II. fin.): et mihi jam multi crudele canebant Artificis scelus, Verg. A. 2, 125; 11, 407.
  2. II. Adj.
    1. A. Act., skilled in a thing; skilful, practised, ingenious, dexterous: Bomilcar et per homines talis negotii artifices itinera explorat, Sall. J. 35, 5: miles decollandi artifex, Suet. Calig. 32: artifex faber de silvā, Vulg. Sap. 13, 11: tam artifices saltationis, Suet. Tit. 7.
      Also of inanimate things: artifices Natura manus admovit, Ov. M. 15, 218: Tellus artifices ne terat Osca manus, Prop. 5, 2, 62: artifex, ut ita dicam, stilus, Cic. Brut. 25, 95: mobilitas ignea artifex ad formanda corpora, Plin. 6, 30, 35, § 187: vir tam artificis ingenii, id. 8, 16, 21, § 55 al.
      Poet. with inf.: venter, negatas artifex sequi voces, Pers. prol. 11.
    2. B. Pass., skilfully prepared or made, artistic, artificial, ingenious: quattuor artifices vivida signa boves, Prop. 3, 29, 8: tantae tamque artifices argutiae, Plin. 10, 29, 4, § 85: artifex dimicatio, id. 8, 40, 61, § 150: motus, Quint. 9, 4, 8: manus libratur artifici temperamento, Plin. 12, 25, 54, § 115: artifex vultus, Pers. 5, 40: plaga, Sol. 35 al.
      Poet. of a horse, broken, trained, Ov. A. A. 3, 556.

artĭfĭcĭālis, e, adj. [artificium], of or belonging to art, artificial, according to the rules of art (perh. only in Quint.): probationes, Quint. 5, 1, 1; so id. 5, 9, 1; 12, 8, 19: ratio, id. 6, 4, 4.
Once subst.: artĭfĭ-cĭālia, ium, n., things conformable to the rules of art, Quint. 1, 8, 14.
Adv.: artĭ-fĭcĭālĭter, according to art (opp. inartificialiter): se gerere, Quint. 2, 17, 42.

artĭfĭcĭōsē, adv., v. artificiosus fin.

artĭfĭcĭōsus, a, um, adj. [artificium].

  1. I.
    1. A. Act., accomplished in art, skilful, artistic (perh. found only in Cic. and Auct. ad Her.): rhetores elegantissimi atque artificiosissimi, Cic. Inv. 1, 35 fin.: quod si artificiosum est intellegere, quae sunt ex arte scripta, multo est artificiosius ipsum scribere ex arte, Auct. ad Her. 4, 4, 7: ipsius mundi natura non artificiosa solum, sed plane artifex, Cic. N. D. 2, 22, 58: Zeno naturam ita definit, ut eam dicat ignem esse artificiosum ad gignendum progredientem viā, id. ib. 2, 22, 58, § 57.
    2. B. Pass. (cf. artifex, II. B.), on which much art has been bestowed, made with art, artificial, ingenious: utraeque (sc. venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur, Cic. N. D. 2, 55, 138: Epicurus autem nec non volt, si possit, plane et aperte loqui: nec de re obscurā, ut physici; aut artificiosā, ut mathematici, id. Fin. 2, 5, 15.
  2. II. According to the rules of art, artificial (esp. freq. in opp. to naturalis, natural): ea genera divinandi non naturalia, sed artificiosa dicuntur, Cic. Div. 1, 33, 72; so several times Auct. ad Her. 3, 16 sq. al.
    Adv.: artĭfĭcĭōsē, in skilful manner, skilfully: digerere aliquid, Cic. de Or. 1, 41, 186: dicere aliquid, id. Fin. 3, 9, 32: ambulare, id. N. D. 3, 11, 27: commutare aliquid, Auct. ad Her. 3, 10, 17.
    Comp.: multo artificiosius efficere aliquid, Cic. N. D. 2, 22, 57.
    Sup.: artificiosissime facere, Auct. ad Her. 4, 4, 7.

artĭfĭcĭum, ii, n. [artifex].

  1. I. In gen., the occupation of an artifex, a profession, trade, an employment, a handicraft, an art: Jam de artificiis et quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint, etc., Cic. Off. 1, 42, 150: ne opifices quidem tueri sua artificia possent, nisi, etc., id. Fin. 3, 2, 4: in artificio perquam tenui et levi (sc. scaenico), id. de Or. 1, 28, 129: sordidum ancillareque, id. Tusc. 5, 20, 58; so Tac. Or. 32; Sen. Ben. 6, 17: de hoc artificio est nobis acquisitio, * Vulg. Act. 19, 25: non tu in isto artificio accusatorio callidior es quam hic in suo, Cic. Rosc. Am. 17, 49 al.
  2. II. Esp.
    1. A. Skill, knowledge, ingenuity in any thing: simulacrum Dianae singulari opere artificioque perfectum, Cic. Verr. 2, 4, 33; so id. ib. 2, 4, 21: quae certis signis artificii notata sunt, Auct. ad Her. 4, 4.
    2. B. Theory, system (cf. ars, I. C. 1.): non esse eloquentiam ex artificio, sed artificium ex eloquentiā natum, Cic. de Or. 1, 32, 146: existimant artificium esse hoc quoddam non dissimile ceterorum, cujusmodi de ipso jure civili Crassus componi posse dicebat, id. ib. 2, 19, 83: scientia cujusdam artificii non numquam dicitur prudentia, Auct. ad Her. 3, 2: artificium memoriae, mnemonics, id. ib. 4, 16.
    3. C. Skill serviceable in the attainment of any object, ingenuity, art, dexterity; and in a bad sense, craft, cunning, artifice (cf. ars, II.): id ipsum, quod contra me locutus es, artificio quodam es consecutus, Cic. de Or. 1, 17, 74: opus est non solum ingenio, verum etiam artificio quodam singulari, id. Verr. 2, 4, 40 fin.: vicinitas non assueta mendaciis, non fucosa, non fallax, non erudita artificio simulationis, id. Planc. 9: non virtute, neque in acie vicisse Romanos, sed artificio quodam et scientiā oppugnationis, Caes. B. G. 7, 29: quorum artificiis effectum est, ut res publica in hunc statum perveniret, id. ap. Cic. Att. 9, 8, C. fin.

1. artĭo, īvi, ītum, 4, v. a. [1. artus], to fit close, to drive in tight (only ante-class.): surculum, Cato, R. R. 40, 3; so id. ib. 41, 2: linguam in palatum, Nov. ap. Non. p. 505, 30.

2. artĭo, īre, v. a. [ars], to indue with art; only in the two foll. exs.: artitus: bonis instructus artibus, skilled in arts. Paul. ex Fest. p. 17 Müll. (cf.: centum puer artium, Hor. C. 4, 1, 15).
Hence also endowed with cunning (cf. ars, II. fin.), artful: artiti viri, Plaut. As. 3, 2, 19 in varr. lectt.

* artĭsellĭum, ii, n. [1. artus-sella], an arm-chair, Petr. 75, 4.

* artĭus, a, um, adj., = ἄρτιος, complete, perfect: si est artius (ut ita dicam) holocleros, quid est etc., Suet. Claud. 4.