Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

au, interj., v. 2. hau.

aucella (aucilla), ae, f. dim. [as if for avicella, from avis], a little bird (only postclass.; Varro, L. L. 8, § 79 Müll., said expressly that this form was not in use, but avicella), App. M. p. 656 Oud., and Apic. 4, 5; 5, 3; 8, 7.

* aucĕo, ēre, v. a. [avis, analog. to aucupo], to observe attentively: aliquem, Mart. Cap. 2, p. 46.

auceps, cŭpis (cipis, acc. to Vel. Long. Orthogr. p. 2235), comm. [contr. for aviceps, from avis-capio], a bird-catcher, fowler.

  1. I. Lit.: Piscator, pistor apstulit, lanii, coqui, Holitores, myropolae, aucupes, Plaut. Trin. 2, 4, 7: veluti merulis intentus decidit auceps In puteum, Hor. A. P. 458: quasi avis de manu aucupis, Vulg. Prov. 6, 5; ib. Jer. 5, 26; ib. Amos, 3, 5: as a bird-seller: Edicit piscator uti, pomarius, auceps, Hor. S. 2, 3, 227: Non avis aucupibus monstrat, quā parte petatur, Ov. A. A. 3, 669 al.
  2. II. Trop., a spy, eavesdropper: circumspice dum, ne quis nostro hic auceps sermoni siet, Plaut. Mil. 4, 1, 9 (cf. id. ib. 3, 1, 14: ne quisnostro consilio venator adsit cum auritis plagis): Numquis hic est alienus nostris dictis auceps auribus, id. Stich. 1, 2, 45: voluptatum auceps, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contra Ac. 3, 7 (Orell. IV. 2, p. 470): praeco actionum, cantor formularum, auceps syllabarum, a minute and trifling critic, a caviller, id. de Or. 1, 55, 236.

auceta, v. augeo init.

Auchētae, ārum, m., = αὐχάται, a Scythian people in the present Ukraine, Plin. 4, 12, 26, § 88.
In sing., acc. to the Gr., Auchātes, ae, an Auchatian, Val. Fl. 6, 132.

aucilla, v. aucella.

auctārĭum, ii, n. [augeo], an addition or augmentation of a definite measure: auctarium dicebant antiqui, quod super mensuram vel pondus justum adiciebatur, Paul. ex Fest. p. 14 Müll.: Eu. Tanti quanti poscit, vin tanti illum emi? Ch. Immo auctarium Adicito, Plaut. Merc. 2, 4, 23.

* auctĭfer, fĕra, fĕrum, adj. [auctusfero], fruit-bearing, fruitful, fertile: terrae, Cic. ap. Aug. Civ. Dei, 5, 8 (Orell. IV. 2, p. 515), as a free transl. of Hom. Od. 18, 135 and 136.

auctĭfĭco, āre, v. a. [auctus-facio], to increase, enlarge; in the lang. of sacrifice (like mactare and adolere), to honor by offerings (only in Arn.): cibis novis deos, Arn. 7, p. 224: honorem deorum, id. ib.; so id. ib. p. 223.

* auctĭfĭcus, a, um, adj. [auctus-facio], increasing, enlarging: Nec porro rerum genitales auctificique Motus perpetuo possunt servare creata, Lucr. 2, 571.

auctĭo, ōnis, f. [augeo].

  1. I. An increasing, increase, αὐξησις: auctio frumenti et tributorum, Tac. Agr. 19: dierum, Macr. S. 1, 14: rerum crescentium, Paul. ex Fest. p. 17 Müll.
  2. II. A sale by increase of bids, a public sale, auction. Auctions were held either in an open place, or in particular rooms or halls, called atria auctionaria (v. auctionarius), or simply atria (Juv. 7, 7). There was a spear (hasta) set up therein, as the legal sign of the sale, like our red flag; the price was called out by a crier (praeco), and the article sold was adjudged to the highest bidder by the magistrate who was present. A money-broker (argentarius) was also present to note down the price and receive the money or security for it; v. Smith, Dict. Antiq. (this is the class. signif. of the word): auctionem facere, Plaut. Men. 5, 9, 91-94; so id. Poen. 1, 3, 2; 5, 6, 27; id. Stich. 2, 2, 60; Cic. Quinct. 4; id. Att. 12, 3 al.: Dicam auctionis causam, ut animo gaudeant, Ipse egomet quam ob rem auctionem praedicem, announce, Plaut. Stich. 1, 3, 55; so, auctionis diem obire, Cic. Att. 13, 14: proscribere, id. ib. 13, 37; and proponere, Quint. 6, 3, 99: proferre, to defer, adjourn, Cic. Att. 13, 13: amplissima praedia ex auctionibus hastae minimo addixit, by the sales of the spear, i. e. by auctions (v. supra), Suet. Caes. 50 (cf.: praebere caput dominā venale sub hastā, Juv. 3, 33): auctio hereditaria constituta, Cic. Caecin. 5: auctionis tabula, id. Agr. 2, 25 (v. auctionalis): auctio fortunae regiae, Liv. 2, 14: vendere aliquid in auctione, by auction, Plin. 29, 4, 30, § 96: res in auctione venit, Gai. 4, 126: ex auctione rem emere, Dig. 31, 4, 2, § 8: auctionem dimittere, Quint. 11, 2, 24.
    1. B. Meton. (abstr. pro concr.), goods to be sold by auction: cum auctionem venderet, Cic. Quinct. 5, 19 (B. and K.; others, auctione).

* auctĭōnălis, e, adj. [auctio], of or pertaining to an auction; hence, subst.: auctĭōnālĭa, ium, n., catalogues of auction sales, Dig. 27, 3, 1, § 3 (others, actionalia).

auctĭōnārĭus, a, um, adj. [auctio], of or pertaining to an auction, auction-: atria, wherein auctions were held, Cic. Agr. 1, 3; Inscr. Orell. 3883 (v. atrium): tabulae, catalogues of goods to be sold by auction, Cic. Cat. 2, 8, 18.

auctĭōnor, ātus, 1, v. dep. [auctio].

  1. I. Neutr., to hold an auction or public sale, make a sale by auction: ut in atriis auctionariis potius quam in triviis aut in compitis auctionentur, Cic. Agr. 1, 3: ait se auctionatum esse in Galliā, id. Quinct. 6, 23: Rullum hastā positā cum suis formosis finitoribus auctionantem, id. Agr. 2, 20: difficultates auctionandi proponere, Caes. B. C. 3, 20, 3.
  2. * II. As v. a., to buy at auction: bona condemnatorum, Ascon. ad Cic. Verr. 2, 1, 23.

auctĭto, āre, v. doub. freq. [augeo, aucto], to increase or augment much (only in the two foll. exs.).

  1. I. Lit.: pecunias faenore, Tac. A. 6, 16.
  2. II. In the lang. of sacrifices (cf.: augeo, auctifico, adoleo, macto, etc.), to honor by offerings: sacris numinum potentiam, Arn. 7, p. 220.

aucto, āre, v. freq. [augeo], to increase or enlarge much (perh. only in the foll. exs.): res rationesque vostrorum omnium Bono atque amplo auctare lucro, Plaut. Am. prol. 6: Unde omnis natura creet res auctet alatque, Lucr. 1, 56: Salve, teque bonā Juppiter auctet ope, Cat. 67, 2.

auctor (incorrectly written autor or author), ōris, comm. [auctio], he that brings about the existence of any object, or promotes the increase or prosperity of it, whether he first originates it, or by his efforts gives greater permanence or continuance to it; to be differently translated according to the object, creator, maker, author, inventor, producer, father, founder, teacher, composer, cause, voucher, supporter, leader, head, etc. (syn.: conditor, origo, consiliarius, lator, suasor, princeps, dux).

  1. I. Lit.
    1. A. Of persons, a progenitor, father, ancestor: L. Brutus, praeclarus auctor nobilitatis tuae, the founder, progenitor of your nobility, Cic. Tusc. 4, 1, 2: generis, Verg. A. 4, 365; so Ov. M. 4, 640, and Suet. Vit. 2: tu sanguinis ultimus auctor, Verg. A. 7, 49; so Ov. M. 12, 558, and 13, 142: tantae propaginis, id. F. 3, 157: originis, Suet. Ner. 1: gentis, id. Claud. 25: auctores parentes animarum, Vulg. Sap. 12, 6: auctore ab illo ducit originem, Hor. C. 3, 17, 5: Sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor, id. ib. 1, 2, 36: mihi Tantalus auctor, Ov. M. 6, 172: auctores saxa fretumque tui, id. H. 10, 132: Juppiter e terrā genitam mentitur, ut auctor Desinat inquiri, id. M. 1, 615.
      Of animals, Col. 6, 27, 1.
    2. B. Of buildings, etc., founder, builder: Trojae Cynthius auctor, Verg. G. 3, 36: murorum Romulus auctor, Prop. 5, 6, 43 (augur, Müll.): auctor posuisset in oris Moenia, Ov. M. 15, 9: porticus auctoris Livia nomen habet, id. A. A. 1, 72: amphitheatri, Plin. 36, 15, 24, § 118: omnia sub titulo tantum suo ac sine ullā pristini auctoris memoriā, Suet. Dom. 5.
    3. C. Of works of art, a maker, artist: statua auctoris incerti, Plin. 34, 8, 19, § 93: apparuit summam artis securitatem auctori placaisse, id. praef. § 27.
  2. II. Transf.
    1. A. In gen., the originator, executor, performer, doer, cause, occasion of other things (freq. interchanged with actor): tametsi haud quaquam par gloriá sequitur scriptorem et auctorem rerum, tamen etc., Sall. C. 3, 2 Kritz (cf. without rerum: Suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, id. J. 1, 4): praeclari facinoris, Vell. 2, 120, 6: facti, Ov. M. 9, 206; Vell. 1, 8: cum perquirerent auctorem facti, Vulg. Jud. 6, 29: optimi statūs auctor, Suet. Aug. 28: honoris, Ov. M. 10, 214: vitae, Vulg. Act. 3, 15: salutis, ib. Heb. 2, 10: fidei, ib. ib. 12, 2: funeris, Ov. M. 10, 199: necis, id. ib. 8, 449; 9, 214: mortis, id. ib. 8, 493: vulneris, id. ib. 5, 133; 8, 418: plagae, id. ib. 3, 329: seditionis sectae, Vulg. Act. 24, 5.
      Also, in gen., one from whom any thing proceeds or comes: auctor in incerto est: jaculum de parte sinistrā Venit, i. e. the sender, Ov. M. 12, 419; so, teli, id. ib. 8, 349: muneris, the giver, id. ib. 2, 88; 5, 657, 7, 157 al.: meritorum, id. ib. 8, 108 al.
    2. B. An author of scientific or literary productions.
      1. 1. An investigator: non sordidus auctor Naturae verique, Hor. C. 1, 28, 14.
        And as imparting learning, a teacher: quamquam in antiquissimā philosophiā Cratippo auctore versaris, Cic. Off. 2, 2, 8: dicendi gravissimus auctor et magister Plato, id. Or. 3, 10: divini humanique juris auctor celeberrimus, Vell. 2, 26, 2: Servius Sulpicius, juris civilis auctor, Gell. 2, 10; Dig. 19, 1, 39; 40, 7, 36.
      2. 2. The author of a writing, a writer: ii quos nunc lectito auctores, Cic. Att. 12, 18: ingeniosus poëta et auctor valde bonus, id. Mur. 14: scripta auctori perniciosa suo, Ov. Tr. 5, 1, 68: Belli Alexandrini Africique et Hispaniensis incertus auctor est, Suet. Caes. 56; id. Aug. 31: sine auctore notissimi versus, i. e. anonymous verses, id. ib. 70; so id. Calig. 8; id. Dom. 8 al.
        Meton. of cause for effect, for a literary production, writing, work: in evolvendis utriusque linguae auctoribus, etc., Suet. Aug. 89.
        In partic., the author of historical works, an historian (with and without rerum): ego cautius posthac historiam attingam, te audiente, quem rerum Romanarum auctorem laudare possum religiosissimum, Cic. Brut. 11, 44; so, Matrem Antoniam non apud auctores rerum, non diurnā actorum scripturā reperio ullo insigni officio functam, Tac. A. 3, 3; 3, 30 (diff. from auctor rerum in II. A.): Polybius bonus auctor in primis, Cic. Off. 3, 32, 113; so Nep. Them. 10, 4; Liv. 4, 20; Tac. A. 5, 9; 14, 64 al.
        With historiae (eccl. Lat.): historiae congruit auctori, Vulg. 2 Macc. 2, 31.
        Hence, in gen., one that gives an account of something, a narrator, reporter, informant (orally or in writing): sibi insidias fieri: se id certis auctoribus comperisse, Cic. Att. 14, 8: celeberrimos auctores habeo tantam victoribus irreverentiam fuisse, ut, etc., Tac. H. 3, 51: criminis ficti auctor, i. e. nuntius, Ov. M. 7, 824: Non haec tibi nuntiat auctor Ambiguus, id. ib. 11, 666; 12, 58; 12, 61; 12, 532.
        Hence, auctorem esse, with acc. and inf., to relate, recount: Auctores sunt ter novenis punctis interfici hominem, Plin. 11, 21, 24, § 73: Fabius Rustiçus auctor est scriptos esse ad Caecinam Tuscum codicillos, Tac. A. 13, 20: Auctor est Julius Marathus ante paucos quam nasceretur menses prodigium Romae factum (esse) publice, etc., Suet. Aug. 94 et saep.
    3. C. One by whose influence, advice, command, etc., any thing is done, the cause, occasion, contriver, instigator, counsellor, adviser, promoter; constr. sometimes with ut, acc. and inf., or gen. gerund.: quid mihi es auctor (what do you counsel me?) huic ut mittam? Plaut. Ps. 1, 3, 2; 4, 7, 70; id. Poen. 1, 3, 1: idne estis auctores mihi? Ter. Ad. 5, 8, 16: mihique ut absim, vehementer auctor est, Cic. Att. 15, 5: Gellium ipsis (philosophis) magno opere auctorem fuisse, ut controversiarum facerent modum, id. Leg. 1, 20, 53: ut propinqui de communi sententiā coërcerent, auctor fuit, Suet. Tib. 35; id. Claud. 25; id. Calig. 15: a me consilium petis, qui sim tibi auctor in Siciliāne subsidas, an proficiscare, Cic. Fam. 6, 8: ego quidem tibi non sim auctor, si Pompeius Italiam reliquit, te quoque profugere, Att. ap. Cic. Att. 9, 10: ne auctor armorum duxque deesset, Auct. B. G. 8, 47: auctor facinori non deerat, Liv. 2, 54: auctores Bibulo fuere tantundem pollicendi, Suet. Caes. 19: auctores restituendae tribuniciae potestatis, id. ib. 5; so id. Dom. 8: auctor singulis universisque conspirandi simul et utcommunem causam juvarent, id. Galb. 10 al.
      So freq. in the abl. absol.: me, te, eo auctore, at my, your, his instance, by my advice, command, etc.: non me quidem Faciet auctore, hodie ut illum decipiat, Plaut. Stich. 4, 2, 23: an paenitebat flagiti, te auctore quod fecisset Adulescens? Ter. Eun. 5, 6, 12: quare omnes istos me auctore deridete atque contemnite, Cic. de Or. 3, 14, 54: quia calida fomenta non proderant, frigidis curari coactus auctore Antonio Musā, Suet. Aug. 81; 96; id. Galb. 19; id. Vit. 2 al.: agis Carminibus grates et dis auctoribus horum, the promoters or authors of spells, Ov. M. 7, 148.
      1. 2. Esp., in political lang., t. t.
        1. a. Auctor legis.
          1. (α) One who proposes a law, a mover, proposer (very rare): quarum legum auctor fuerat, earum suasorem se haud dubium ferebat, Liv. 6, 36: Quid desperatius, qui ne ementiendo quidem potueris auctorem adumbrare meliorem, Cic. Dom. 30, 80.
          2. (β) One who advises the proposal of a law, and exerts all his influence to have it passed, a supporter (stronger than suasor; cf. Suet. Tib. 27: alium dicente, auctore eo Senatum se adīsse, verba mutare et pro auctore suasorem dicere coegit): isti rationi neque lator quisquam est inventus neque auctor umquam bonus, Cic. Leg. 3, 15, 34: cum ostenderem, si lex utilis plebi Romanae mihi videretur, auctorem me atque adjutorem futurum (esse), id. Agr. 2, 5; id. Att. 1, 19: quo auctore societatem cum Perseo junxerunt, Liv. 45, 31; Suet. Oth. 8; id. Vesp. 11 al.
            Sometimes in connection with suasor: atque hujus deditionis ipse Postumius suasor et auctor fuit, Cic. Off. 3, 30, 109: Nisi quis retinet, idem suasor auctorque consilii ero, Tac. H. 3, 2 al.
          3. (γ) Of a senate which accepts or adopts a proposition for a law, a confirmer, ratifier: nunc cum loquar apud senatores populi Romani, legum et judiciorum et juris auctores, Cic. Verr. 2, 5, 67.
            Poet., in gen., a law-giver: animum ad civilia vertet Jura suum, legesque feret justissimus auctor, Ov. M. 15, 833; and of one who establishes conditions of peace: leges captis justissimus auctor imposuit, id. ib. 8, 101.
            Hence, auctores fieri, to approve, accept, confirm a law: cum de plebe consulem non accipiebat, patres ante auctores fieri coëgerit, Cic. Brut. 14, 55: Decreverunt ut, cum populus regem jussisset, id sic ratum esset, si patres auctores fierent, Liv. 1, 17; 1, 22; 2, 54; 2, 56; 6, 42; 8, 12 al.
        2. b. Auctor consilii publici, he who has the chief voice in the senate, a leader: hunc rei publicae rectorem et consilii publici auctorem esse habendum, Cic. de Or. 1, 48, 211; 3, 17, 63.
          Also absol.: regem Ariobarzanem, cujus salutem a senatu te auctore, commendatam habebam, by your influence, and the decree of the senate occasioned by it, Cic. Fam. 15, 4, 6; cf. Gron. ad Liv. 24, 43.
    4. D. One who is an exemplar, a model, pattern, type of any thing: Caecilius, malus auctor Latinitatis, Cic. Att. 7, 3, 10: nec litterarum Graecarum, nec philosophiae jam ullum auctorem requiro, id. Ac. 2, 2, 5; cf. Wopk. Lect. Tull. p. 34: unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum, i. e. who has done a similar thing, Cic. Verr. 2, 5, 26: Cato omnium virtutum auctor, id. Fin. 4, 16, 44 al.
    5. E. One that becomes security for something, a voucher, bail, surety, witness: id ita esse ut credas, rem tibi auctorem dabo, Plaut. Trin. 1, 2, 70: auctorem rumorem habere, Cic. Verr. 2, 3, 19: fama nuntiabat te esse in Syriā; auctor erat nemo, id. Fam. 12, 4: non si mihi Juppiter auctor Spondeat, Verg. A. 5, 17: gravis quamvis magnae rei auctor, Liv. 1, 16: auctorem levem, nec satis fidum super tantā re Patres rati, id. 5, 15 fin.: urbs auspicato deis auctoribus in aeternum condita, under the guaranty of the gods, id. 28, 28.
      Also with acc. and inf.: auctores sumus tutam ibi majestatem Romani nominis fore, Liv. 2, 48.
  3. F. In judic. lang., t. t.
      1. 1. A seller, vender (inasmuch as he warrants the right of possession of the thing to be sold, and transfers it to the purchaser; sometimes the jurists make a distinction between auctor primus and auctor secundus; the former is the seller himself, the latter the bail or security whom the former brings, Dig. 21, 2, 4; cf. Salmas. Mod. Usur. pp. 728 and 733): quod a malo auctore emīssent, Cic. Verr. 2, 5, 22: auctor fundi, id. Caecin. 10; Dig. 19, 1, 52: Inpero (auctor ego sum), ut tu me quoivis castrandum loces, Plaut. Aul. 2, 2, 73 Wagn.; id. Ep. 3, 2, 21; id. Curc. 4, 2, 12.
        Trop.: auctor beneficii populi Romani, Cic. Mur. 2.
      2. 2. A guardian, trustee (of women and minors): dos quam mulier nullo auctore dixisset, Cic. Caecin. 25: majores nostri nullam ne privatam quidem rem agere feminas sine auctore voluerunt, Liv. 34, 2: pupillus obligari tutori eo auctore non potest, Dig. 26, 8, 5.
      3. 3. In espousals, auctores are the witnesses of the marriage contract (parents, brothers, guardians, relatives, etc.): nubit genero socrus, nullis auspicibus, nullis auctoribus, Cic. Clu. 5.
  4. G. An agent, factor, spokesman, intercessor, champion: praeclarus iste auctor suae civitatis, Cic. Fl. 22: (Plancius) princeps inter suosmaximarum societatum auctor, plurimarum magister, id. Planc. 13, 22: meae salutis, id. Sest. 50, 107: doloris sui, querelarum, etc., id. Fl. 22 fin.
    Note: In class. Lat. auctor is also used as fem.: eas aves, quibus auctoribus etc., Cic. Div. 1, 15, 27: Et hostes aderant et (Theoxena) auctor mortis instabat, Liv. 40, 4, 15: auctor ego (Juno) audendi, Verg. A. 12, 159; Ov. M. 8, 108; id. F. 5, 192; 6, 709; id. H. 14, 110; 15, 3; Sen. Med. 968; cf. Paul. ex Fest. p. 29 Müll. The distinction which the grammarians, Serv. ad Verg. A. 12, 159, Prob. p. 1452 sq. P., and others make between auctor fem. and auctrix, that auctrix would refer more to the lit. signif. of the verb, augeo, while auctor fem. has more direct relation to the prevailing signif. of its noun, auctoritas, is unfounded.

auctōrāmentum, i, n. [auctoro].

  1. I. That which binds or obliges to the performance of certain services; hence (in concr.), a contract, stipulation: illius turpissimi auctoramenti (sc. gladiatorii) verba sunt; uri, vinciri ferroque necari, Sen. Ep. 37.
    More freq.,
  2. II. That for which one binds himself to some service or duty (as that of soldiers, gladiators, etc.), wages, pay, hire, reward.
    1. A. Lit.: est in illis ipsa merces, auctoramentum servitutis, *Cic. Off. 1, 42, 150; so Tert. Apol. 39: rudiariis revocatis auctoramento centenūm milium, Suet. Tib. 7: jugulati civis Romani auctoramentum, Vell. 2, 28, 3; 2, 66, 3.
    2. B. Trop., reward: nullum sine auctoramento malum est, Sen. Ep. 69: discriminis, Eum. Pan. ad Constant. 12.

auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,

  1. I. In gen., a producing, production, invention, cause (very rare; syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris), originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180: ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores, Cic. Inv. 1, 28, 43: utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim, id. N. D. 3, 38, 91.
  2. II. Esp.,
    1. A. A view, opinion, judgment: errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur, Cic. Clu. 50, 139: reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur, id. Imp. Pomp. 20; 22: Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces, id. N. D. 3, 3, 7: plus apud me antiquorum auctoritas valet, id. Lael. 4, 13.
    2. B. Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf. auctor, I. C.): auctoritatem defugere, Plaut. Poen. 1, 1, 19: Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem, Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33: cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt, id. Off. 3, 27, 100: jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat, id. Verr. 2, 1, 42: ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas, id. Att. 10, 1, 1: his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc., Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.
      Also consolatory exhortation, consolation, comfort: his autem litteris animum tuum … amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto, Cic. Fam. 6, 6, 2.
    3. C. Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree: si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus? Cic. Caecin. 18, 51: verba servire hominum consiliis et auctoritatibus, id. ib. 18, 52: legio auctoritatem Caesaris persecuta est, id. Phil. 3, 3: nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent, under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin.
      Hence,
      1. 2. Esp., in political lang., t. t.
        1. a. Senatūs auctoritas,
          1. (α) The will of the senate: agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere, Cic. Sen. 4, 11.
            More freq.,
          2. (β) A decree of the senate, = Senatūs consultum: Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus, Cic. Leg. 2, 15, 37: sine senatūs auctoritate foedus facere, id. Off. 3, 30, 109: Senatūs auctoritas gravissima intercessit, id. Fam. 1, 2 fin.: responditque ita ex auctoritate senatūs consul, Liv. 7, 31: imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato, id. 26, 2: Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit, Suet. Claud. 12: citra senatūs populique auctoritatem, id. Caes. 28 al.
            Hence the superscription to the decrees of the Senate: SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A., Cic. Fam. 8, 8.
            Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves; the latter, one that is passed without opposition, Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.
        2. b. Auctoritas populi, the popular will or decision: isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur, Cic. Imp. Pomp. 22; so, publica, Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.
        3. c. Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.
    4. D. Liberty, ability, power, authority to do according to one’s pleasure: qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu, Cic. Verr. 2, 2, 49: Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc., id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio; videtur enim auctoritatem adferre peccandi, id. N. D. 3, 35, 85: Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani, id. Phil. 8, 8.
    5. E. Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.): ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere, Cic. Verr. 2, 1, 48: id maximā auctoritate philosophi adfirmant, id. Off. 3, 29, 105: Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia, Vell. 2, 32: optimatium auctoritatem deminuere, Suet. Caes. 11; so, auctoritatem habere, Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60: adripere, id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85: facere, to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7: imminuere, Cic. de Or. 2, 37 fin.: levare, id. Ac. 2, 22, 69: fructus capere auctoritatis, id. Sen. 18, 62: Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae? id. ib. 18, 64 et saep.
      Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation: bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate, Varr. R. R. 2, 5: sunt certa legum verbaquo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora, more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18: totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant, id. Fl. 4: utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est, id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1: bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare, id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.: auctoritas praecipua lupo (pisci), Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan: unguentorum, id. 13, 1, 2, § 4: auctoritas dignitasque formae, Suet. Claud. 30.
      Also of feigned, assumed authority: nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret, that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.
  3. F. An example, pattern, model: omnium superiorum auctoritatem repudiare, Cic. Verr. 2, 3, 19: memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque, id. Sest. 6, 14: valuit auctoritas, id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32: tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas, id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.
  4. G. A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility: cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis, Cic. Off. 2, 9, 34: desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo, id. Fl. 22, 53: Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis? id. Div. 2, 54, 110: tollitur omnis auctoritas somniorum, id. ib. 2, 59, 123: cum ad vanitatem accessit auctoritas, id. Lael. 25, 94.
      1. 2. Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
        1. a. A record, document: videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse, Cic. Verr. 1, 3, 7: nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras, id. ib. 2, 3, 62, § 146.
        2. b. The name of a person who is security for something, authority: cum auctoritates principum conjurationis colligeret, Cic. Sull. 13, 37: sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas, id. N. D. 3, 4, 9.
          Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate: quod in auctoritatibus praescriptis exstat, Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.
  5. H. Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.): lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium, Cic. Caecin. 19, 54: usūs auctoritas fundi biennium est, id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.
    So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.
  6. J. In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

auctōro, āvi, ātum, 1, v. a. (access. form auctōror, āri, Dig. 26, 8, 4; 27, 6, 9; App. M. 9, p. 225, 40; Tert. ad Scap. 1) [auctor].

  1. I. To become security for, to give a pledge as bondsman, Dig. 27, 6, 9; 26, 8, 4.
    Trop., in the pass.: observatio satis auctorata consensūs patrocinio, confirmed, supported, Tert. Cor. Mil. 2.
  2. II. More freq. se auctorare, or pass. auctorari, to bind or oblige one’s self to something, to hire one’s self out for some service (mostly post-Aug.; never in Cic.): vindemitor auctoratus, Plin. 14, 1, 3, § 10.
    Esp. of gladiators: Quid refert, uri virgis ferroque necari Auctoratus eas, * Hor. S. 2, 7, 59 (qui se vendunt ludo (gladiatorio) auctorati vocantur; auctoratio enim dicitur venditio gladiatorum, Acro): proximo munere inter novos auctoratos ferulis vapulare placet, Sen. Apocol.p.251 Bip.: auctoratus ob sepeliendum patrem, Quint. Decl. 302; Inscr. Orell. 4404.
    Hence, in the pun: ipsum magis auctoratum populum Romanum circumferens, i. e. brought into greater danger than the gladiators, Plin. 36, 15, 24, § 117.
    Hence,
    1. B. In gen., to bind: eo pignore velut auctoratum sibi proditorem ratus est, Liv. 36, 10; Manil. 5, 340.
    2. * C. Sibi mortem aliquā re, to bring death to one’s self by some means, Vell. 2, 30.

auctōror, āri, v. auctoro init.

auctrix, īcis, f. [auctor].

  1. I. She that originates a thing, an author (very rare, and post-class. for auctor, q. v. fin.): materia auctrix universitatis, Tert. adv. Herm. 5: anima auctrix operum carnis, id. adv. Marc. 5, 10: comoediae scelerum et libidinum auctrices, id. Spect. 18.
  2. II. A female seller or surety (very rare, and post-class.), Cod. Diocl. et Max. 8, 45, 16; Tert. Anim. 57.

auctumnālis (correctly aut-), e (old form autumnal, related as facul to facile, volup to volupe, famul to famulus, Varr. ap. Charis. p. 94), adj. [auctumnus], of or pertaining to the autumn, autumnal: aequinoctium autumnal, Varr. ap. Charis. l. l.: aequinoctium autumnale, Varr. R. R. 1, 28 fin.; so Liv. 31, 47: (aestuus) tumentes autumnali (aequinoctio) amplius quam verno, Plin. 2, 97, 99, § 215: tempus autumnale, Varr. R. R. 1, 39, 1: lumen autumnale, * Cic. Arat. 285: agnus, Col. 7, 3, 11: rosa, Plin. 21, 4, 10, § 19: imbres, id. 19, 3, 13, § 37: pruna, Prop. 5, 2, 15: corna autumnalia, Ov. M. 8, 665, and 13, 816 et saep.

* auctumnescit or -nascit (correctly aut-), v. inch. impers. [id.], autumn approaches, is coming on, Mart. Cap. 6, p. 196.

auctumnĭtas (correctly aut-), ātis, f. [auctumnus] (only ante- and post-class.).

  1. I. The season of autumn, the autumn, harvest-time: Circum oleas autumnitate ablaqueato, Cato, R. R. 5, 8: primā autumnitate cum pluvius est, id. ib. 155, 1: autumnitas in anni tetrachordo mensem praeterierat, Varr. ap. Non. p. 71, 15: aestas atque autumnitas, Arn. 2, p. 96.
  2. II. The produce of autumn, the harvest (cf. 1. auctumnus, II.): dapem autumnitatis uvidam, Varr. ap. Non. p. 71, 18: ex olivis atque vinetis plenam faciant autumnitatem fundi, Arn. 1, p. 12.

auctumno (correctly aut-), āre, v. n. [auctumnus], to cause or bring on autumn (only in the two foll. exs.): corus autumnat, Plin. 2, 47, 47, § 124: aër aestate nimbosā semper quodam modo vernat vel autumnat, id. 2, 50, 51, § 136.

1. auctumnus (correctly aut-), i, m. (autumnum, i, n., Varr.ap.Non.p.71, 20). [This word was anciently referred to augeo, as the season of increase, as by Paul. ex Fest. p. 23, 11 Müll.; so Curtius. But Corssen and others, in view of its correct form, autumnus, refer it to the Sanscr. av, to do good to, to satisfy one’s self; cf. the Gr. ἐνηνής (i.e. ἐνηϝής), good, kindly, and 2.aveo, to be well.] The season of abundance, the autumn.

  1. I. Lit. (from the 22d of September to the 22d of December; acc. to the designation of the ancients, from the entering of the sun into Libra until the setting of the Pleiades, comprising 91 days, Varr. R. R. 1, 28): quae temporis quasi naturam notant, hiems, ver, aestas, autumnus, Cic. Part. Or. 11: Vites autumno fundi suadente videmus, Lucr. 1, 175: Inde autumnus adit, id. 5, 743: pomifer, Hor. C. 4, 7, 11: varius purpureo colore, id. ib. 2, 5, 11: sordidus calcatis uvis, Ov. M. 2, 29: letifer, sickly (on account of the diseases that prevail in autumn), Juv. 4, 56: sub autumno, Ov. A. A. 2, 315: autumno adulto, about the middle of autumn, Tac. A. 11, 31: vergente, drawing to a close, id. ib. 11, 4: flexus autumni, id. H. 5, 23 al.
    In plur.: Frustra per autumnos nocentem Corporibus metuemus Austrum, Hor. C. 2, 14, 15; Ov. M. 1, 117; 3, 327.
  2. * II. Meton., the produce of the autumn, the harvest: et multa fragrat testa senibus autumnis, i. e. vino vetere, Mart. 3, 58, 7.

2. auctumnus (correctly aut-), a, um, adj. [1. auctumnus], autumnal (poet. or in post-Aug. prose): imber, Cato, R. R. 58: autumno frigore, Ov. M. 3, 729 (Merk., autumni frigore): sidera, Manil. 2, 269: tempus, id. 2, 425: pruinae, Aus. Idyll. 8, 10; Cod. Th. 2, 8, 2: aequinoctium, Plin. 19, 6, 33, § 108: tempestas, Gell. 19, 7, 2.

1. auctus, a, um, v. augeo, P. a.

2. auctus, ūs, m. [augeo], an increasing, augmenting; increase, growth, abundance (esp. freq. after the Aug. per.; not in Cic.; syn. incrementum; post-class. augmentum).

  1. I. Lit.: corporis auctus, Lucr. 2, 482; 5, 1171: Hic natura suis refrenat viribus auctum, id. 2, 1121; 5, 846; 6, 327: auxilium appellatum ab auctu, Varr. L. L. 5, § 90 Müll.: vos (Divi Divaeque) bonis auctibus auxitis, Liv. 29, 27; 4, 2: aquarum, Plin. 4, 12, 24, § 79; Tac. A. 1, 56: diei, Plin. 2, 19, 17, § 81.
    Poet.: caedere arboris auctum, the abundance of a tree, for a large tree, Lucr. 6, 168; so, nec lorica tenet distenti corporis auctum, Luc. 9, 797.
  2. II. Trop.: auctus imperii, Tac. A. 2, 33; so id. H. 4, 63: hujus viri fastigium tantis auctibus fortuna extulit ut, etc., Vell. 2, 40, 4: bellum cotidiano auctu majus, id. 2, 129 fin.: immensis auctibus aliquem extollere, Tac. H. 4, 28: augusta dicantur ab auctu, etc., from the increase, enhancement of a prosperous condition, Suet. Aug. 7 fin.

* aucŭpābundus, a, um, adj. [aucupor], = aucupans, watching, lurking for: animas, Tert. Anim. 39.

* aucŭpālis, e, adj. [aucupium], pertaining to vird-catching or fowling: perticae, Paul. ex Fest. p. 21 Müll.

aucŭpātĭo, ōnis, f. [aucupor], birdcatching, fowling, Quint. Decl. 13, 8.

aucŭpātōrĭus, a, um, adj. [aucupor], belonging to, or useful in bird-catching: harundo, Plin. 16, 36, 66, § 172: Cum anno permansit inundatio, proficiunt in aucupatoriam amplitudinem, id. 16, 36, 66, § 169: calami, Mart. 14, 218; Plin. l. l.

* aucŭpātus, ūs, m. [aucupor], = aucupium, fowling, Capitol. Anton. Philos. 4.

aucŭpĭum, ii, n. [auceps], bird-catching, fowling.

  1. I. Lit.: piscatu, aucupio, venatione, etc., Cic. Fin. 2, 8, 23; Pall. Dec. 6, 2: noctuae, id. Sept. 12.
    Poet.: aucupium sagittarum, bird-taking with arrows, Att. ap. Cic. Fin. 5, 11, 32: harundine sumptā Faunus plumoso sum deus aucupio, Prop. 5, 2, 34; cf. Hermann. Opusc. III. p. 121.
    Trop., a catching at, lying in wait for something: facere aucupium auribus, Plaut. Mil. 4, 1, 44 (cf. auceps and aucupor): hoc novum est aucupium, a new kind of fowling, new way of catching things, Ter. Eun. 2, 2, 16 (cf. the preced. verse, quaestus): aucupium delectationis, Cic. Or. 25, 84; 58, 197: aucupia verborum, a catching at words, quibbling; cf. auceps, id. Caecin. 23, 65: nomenclationis, Col. 3, 2, 31.
  2. II. Meton. (abstr. for concr.), the birds caught: qui tot res in se habet egregias, Aucupium, omne genus piscis, etc., * Cat. 114, 3; Cels. 2, 26; Sen. Prov. 3.

aucŭpo, āre, v. aucupor fin.

aucŭpor, ātus, 1, v. dep. and act. [auceps], to go bird-catching or fowling.

  1. I. Lit.: Alio loco ut seras ac colas silvam caeduam, alio ubi aucupare, Varr. R. R. 1, 23, 5; Dig. 41, 1, 3.
    Also of taking bees: spes aucupandi examina, Col. 3, 8, 8.
  2. II. Trop., to chase, give chase to, strive for, be on the look-out for, lie in wait for; watch for, etc. (a favorite figure in prose and poetry; in Cic. perh. twenty times; syn.: insidior, sequor): Viden scelestus ut aucupatur? how he gives chase? Plaut. Rud. 4, 4, 49: nos longis navibus tranquillitates aucupaturi eramus, Cic. Att. 6, 8, 4: tempus, id. Rosc Am. 8, 22: alicujus imbecillitatem, id. Fl. 37, 92: ut omni ex genere orationem aucuper, et omnis undique flosculos carpam atque delibem, id. Sest. 56, 119; id. Verr. 1, 3, 9; id. Or. 2, 7 fin.; 14, 59; 63, 256; 19, 63; id. Fin. 2, 22, 71: L. Cassio omnes ramusculos popularis aurae aucupante, id. Leg. 3, 16, 35; id. Fam. 5, 12, 6 al.: occasionem, Auct. B. Afr. 3 fin.: obtrectatione alienae scientiae famam sibi, Plin. H. N. praef. § 30; 33, 2, 8, § 32: studium populi ac favorem, Flor. 3, 13, 1: reconditas voces, Suet. Aug. 86: absentiam alicujus, Just. 29, 4: somnos, Ov. H. 13, 107.
    Note:
        1. a. Act. form aucŭpo, āre, to watch for, etc.: fructus verborum aures aucupant, Enn. ap. Non. p. 467, 14: prospectum aucupo, Pac. ib.: in consilio id reges Argivom aucupant, Att. ib.: id ego aucupavi, Titinn. ib.: Paulisper mane: Aucupemus ex insidiis clanculum quam rem gerant, Plaut. As. 5, 2, 31: num quis est, Sermonem nostrum qui aucupet, id. Most. 2, 2, 42; so Sen. Herc. Oet. 483: ex insidiis aucupa, Plaut. Men. 4, 1, 12: qui aucupet me quid agam, id. Mil. 4, 2, 5: Lepide, mecastor, aucupavi, id. Truc. 5, 72.
        2. * b. Pass. form aucupor: Multa divulgata ac per rumorem vicissim aucupata discuntur, Lact. 5, 22.

audācĭa, ae, f. [audax], the quality of being audax, boldness, in a good, but oftener in a bad sense (syn.: fortitudo, audentia, animus, virtus).

  1. I. In a good sense, daring, intrepidity, courage, valor: audacia in bello, Sall. C. 9, 3: audacia pro muro habetur, id. ib. 58, 17: frangere audaciam, Liv. 25, 38, 6: ipso miraculo audaciae obstupefecit hostes, id. 2, 10: nox aliis in audaciam, aliis ad formidinem opportuna, Tac. A. 4, 51: unam in audaciā spem salutis (esse), id. H. 4, 49; so Just. praef. 2, 9 al.: in audaces non est audacia tuta, Ov. M. 10. 544: Quod si deficiant vires, audacia certe Laus erit, Prop. 3, 1, 5: sumpsisset cor ejus audaciam, Vulg. 2 Par. 17, 6 al.
  2. II. In a bad sense, daring, audacity, presumption, temerity, insolence, impudence: O hominis inpudentem audaciam, Plaut. Men. 5, 1, 13, and Ter. Heaut. 2, 3, 72, Phaedr. 3, 5, 9: conpositis mendaciis Advenisti, audaciai columen, shamelessness, impudence, Plaut. Am. 1, 1, 211: Tantāne adfectum quemquam esse hominem audaciā! Ter. Phorm. 5, 8, 84: audacia non contrarium (fidentiae), sed appositum est ac propinquum et tamen vitium est, Cic. Inv. 2, 54, 165: animus paratus ad periculum, si suā cupiditate, non utilitate communi inpellitur, audaciae potius nomen habeat quam fortitudinis, id. Off. 1, 19, 63: incredibili importunitate et audaciā, id. Verr. 2, 2, 30: audaciā et impudentiā fretus, id. Fl. 15; so id. Caecin. 1; id. Phil. 10, 5; 13, 13 fin.; id. Clu. 65; id. Inv. 1, 33 al.; Sall. C. 23, 2; 52, 11; 61, 1; id. J. 7, 5; 14, 11 al.; Liv. 28, 22; 44, 6 al.; Tac. A. 11, 26; id. H. 3, 66; 3, 73 al.; Suet. Vesp. 8; Curt. 6, 11; 8, 13; Vulg. Sap. 12, 17 et saep.
    In plur. (abstr. for concr.), daring deeds, = audacter facta: quantas audacias, quam incredibiles furores reperietis, Cic. Sull. 27 fin.: audacias Cato pluraliter dixit, Paul. ex Fest. p. 27 Müll.; Cic. Verr. 2, 3, 89; id. Cat. 2, 5, 10; id. Att. 9, 7: quam (formam vitae) postea celebrem miseriae temporum et audaciae temporum fecerunt, Tac. A. 1, 74.
    In a milder signif. freedom, boldness: licentia vel potius audacia, Cic. Lig. 8: vitare audaciam in translationibus, Suet. Gram. 10 fin.

audācĭter, adv., v. audax fin.

audacter, adv., v. audax fin.

audācŭlus, a, um, adj. dim. [audax], a little bold (rare, and post-class.), Paul. ex Fest. p. 23 Müll.: reprehensor audaculus verborum, Gell. 5, 21; Sulp. Apoll. ap. eund. 15, 5; Firm. 1 praef.

audax, ācis, adj. [from audeo, as ferax from fero, capax from capio], daring, in a good, but oftener in a bad sense, bold, courageous, spirited; audacious, rash, presumptuous, foolhardy (syn.: fortis, temerarius).

  1. I. Lit.
        1. a. Absol.: qui me alter est audacior homo, aut qui me confidentior? Plaut. Am. 1, 1, 1: quae non deliquit, decet Audacem esse, id. ib. 2, 2, 207: o scelestum atque audacem hominem, Ter. Eun. 4, 4, 42: O hominem audacem! id. And. 4, 4, 30: rogitas, audacissime? id. Eun. 5, 4, 26: Verres homo audacissimus atque amentissimus, Cic. Verr. 1, 1, 2 fin.; id. Rosc. Am. 1: temerarius et audax, id. Inv. 1, 3: petulans et audax, id. ad Q. Fr. 2, 4: alii audaces, protervi, id. Fin. 1, 18, 61: audaces, sibi placentes, Vulg. 2 Pet. 2, 10: de improbis et audacibus, Cic. Phil. 14, 3: adulescentes quosdam eligit cum audacissimos tum viribus maximis, Nep. Dion, 9, 3: da facilem cursum atque audacibus annue coeptis, Verg. G. 1, 40: poëta, a poet who remains unmoved amid praise and blame, Hor. Ep. 2, 1, 182 Schmid: audax Iapeti genus, id. C. 1, 3, 25; 3, 27, 28: conjunx timidi aut audacis Ulixis, Ov. M. 14, 671: furit audacissimus omni De numero Lycabas, id. ib. 3, 623 al.
        2. b. Constr.,
          1. (α) With abl.: viribus audax, Verg. A. 5, 67: audax juventā, id. G. 4, 565.
          2. (β) With gen.: audax ingenii, Stat. S. 3, 2, 64; 5, 3, 135: animi, id. Th. 10, 495; Claud. Rapt. Pros. 2, 4; Sil. 14, 416.
          3. (γ) With inf.: audax omnia perpeti, Hor. C. 1, 3, 25: leges inponere, Prop. 5, 5, 13: casus audax spondere secundos, Luc. 7, 246.
          4. (δ) With ad: ad facinus audacior, Cic. Cat. 2, 5.
  2. II. Transf. to things: audax facinus, Ter. Eun. 4, 3, 2; so id. And. 2, 3, 27; id. Phorm. 1, 3, 4; so, animus, Sall. C. 5, 4: consilium, Liv. 25, 38: lingua, Vulg. Eccli. 21, 8: res, Liv. 26, 38: spes audacior, Plin. 28, 4, 7, § 35: paupertas, Hor. Ep. 2, 2, 51: dithyrambi, id. C. 4, 2, 10: verba, bold, i. e. unusual, poetic, Quint. 10, 5, 4: hyperbole audacioris ornatūs, id. 8, 6, 67: volatus, Ov. M. 8, 223 al.
  3. III. Meton., violent, fierce, proud: Nunc audax cave sis, *Cat. 50, 18: ambitiosus et audax, Hor. S. 2, 3, 165: Cerberus, Tib. 1, 10, 35: leones, Vulg. Sap. 11, 18: Hecate, Sen. Med. 844.
    Adv., boldly, courageously, audaciously; in two forms,
        1. a. audācĭter (the original but unusual form; cf.: licet omnes oratores aliud sequantur, i. e. the form audacter, Quint. 1, 6, 17): Multa scelerate, multa audaciter, multa improbe fecisti, Cic. Rosc. Am. 36, 104 B. and K.; cf. Prisc. p. 1014 P.; Sall. H. Fragm. ap. Prisc. l. l.: audaciter se laturum fuisse de etc., Liv. 22, 25: audaciter negantem, id. 40, 55 Weissenb.; Sen. Prov. 4.
        2. b. audacter (the usu. class. form): loquere audacter patri, Plaut. Trin. 2, 2, 82: monere, Ter. Heaut. 1, 1, 6: audacter inter reges versari, Lucr. 2, 50; Cat. 55, 16; Cic. Verr. 2, 2, 54, id. Rosc. Am. 11; id. Fin. 2, 9, 28; id. Ac. 2, 25, 81; Liv. 9, 34; 44, 4: patrare, Vulg. Gen. 34, 30; ib. Jud. 20, 31; ib. Marc. 15, 43 al.
          Comp.: quoi tuum concredat filium audacius, Plaut. Capt. 2, 2, 98; Cic. Or. 8, 26; 60, 202; Caes. B. G. 1, 15; 1, 18; Nep. Epam. 9, 1: scribere, Vulg. Rom. 15, 15.
          Sup.: audacissume oneris quid vis inpone, Ter. Phorm. 3, 3, 28; Caes. B. G. 2, 10; 5, 15; Liv. 30, 30 (on these forms, v. Neue, Formenl. II. p. 661 sq.).

audens, entis, v. audeo, P. a.

audenter, adv., v. audeo, P. a. fin.

audentĭa, ae, f. [audens], boldness, courage, spirit, in a good sense (only postAug. and rare; syn.: audacia, animus).

  1. I. Lit.: audacia et audentia hoc diversa sunt, quod audacia temeritatis est, audentia fortitudinis, Non. p. 431, 6: ut quisque audentiae habuisset, Tac. A. 15, 53: nec defuit audentia Druso Germanico: sed obstitit Oceanus, id. G. 34: usurpatum raro et privatā cujusque audentiā, id. ib. 31.
  2. II. Trop., freedom in the use of words, license: si datur Homero et mollia vocabula et Graeca ad levitatem versus contrahere, extendere, inflectere, cur tibi similis audentia non detur? Plin. Ep. 8, 4, 4.

audĕo, ausus, 2, v. a. and n. (perf. ausi = ausus sum, Cato ap. Prisc. p. 868 P.; hence freq. in the poets, and prose writers modelled after them, subj. sync. ausim, Plaut. Poen. 5, 6, 21; Ter. Eun. 5, 2, 45; 5, 2, 65; Lucr. 2, 178; 5, 196; Verg. E. 3, 32; id. G. 2, 289; Tib. 4, 1, 193; Prop. 2, 5, 24; 3, 12, 21; Ov. Am. 2, 4, 1; Stat. Th. 1, 18; 3, 165; id. Achill. 2, 266; Liv. praef. 1; Plin. Ep. 4, 4 fin.; Tac. Agr. 43: ausis, Att. ap. Non. p. 4, 62; Lucr. 2, 982; 4, 508; 5, 730; 6, 412; cf. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.: ausit, Cat. 61, 65; 61, 70; 61, 75; 66, 28; Ov. M. 6, 466; Stat. Th. 12, 101; id. Achill. 1, 544; Liv. 5, 3 fin.: * ausint, Stat. Th. 11, 126; cf. Prisc l. l.; Struve, p. 175 sq.; Ramsh. Gr. p. 140; Neue, Formenl. II. pp. 333 sq., 542, 547 sq. al.) [acc. to Pott, for avideo from avidus, pr. to be eager about something, to have spirit or courage for it; v. 1. aveo], to venture, to venture to do, to dare; to be bold, courageous (with the idea of courage, boldness; while conari designates a mere attempt, an undertaking; syn.: conor, molior); constr. with acc., inf., quin, in with acc. or abl., and absol.

        1. (α) With acc. (mostly in poets and histt., esp. in Tac.): Quā audaciā tantum facinus audet? Ter. Eun. 5, 4, 37; so, ut pessimum facinus auderent, Tac. H. 1, 28; 2, 85; Suet. Calig. 49: quid domini faciant, audent cum talia furesl Verg. E. 3, 16: ausum talia deposcunt, Ov. M. 1, 199; 13, 244: capitalem fraudem ausi, Liv. 23, 14; 3, 2; 26, 40; Vell. 2, 24, 5: erant qui id flagitium formidine auderent, Tac. A. 1, 69: ausuros nocturnam castrorum oppugnationem, id. ib. 2, 12; 4, 49; 11, 9; 12, 28; 14, 25; id. H. 1, 48; 2, 25; 2, 69; 4, 15 al.: ad audendum aliquid concitāsset, nisi etc., Suet. Caes. 8; 19; id. Tib. 37; id. Tit. 8; Just. 5, 9 al.; hence also pass.: multa dolo, pleraque per vim audebantur, Liv. 39, 8 fin.: auderi adversus aliquem dimicare, Nep. Milt. 4 fin.: agenda res est audendaque, Liv. 35, 35, 6; Vell. 2, 56 fin.: patroni necem, Suet. Dom. 14.
          Also ausus, a, um, pass., Tac. A. 3, 67 fin.
        2. (β) With inf. (the usual constr.; freq. both in prose and poetry): etiam audes meā revorti gratiā? Plaut. Men. 4, 3, 23: Ecquid audes de tuo istuc addere? do you undertake, venture upon? id. ib. 1, 2, 40: commovere me miser non audeo, I venture not to stir, id. Truc. 4, 3, 44: Neque tibi quicquam dare ausim, Ter. Eun. 5, 2, 65: nil jam muttire audeo, id. And. 3, 2, 25; 3, 5, 7; id. Heaut. 5, 1, 80; id. Phorm. 5, 1, 31: hoc ex ipsis caeli rationibus ausim confirmare, Lucr. 5, 196: auderent credere gentes, id. 2, 1036; 1, 68; by poet. license transf. to things: Vitigeni latices in aquaï fontibus audent Misceri, the juice from the vine ventures boldly to intermingle with the water, id. 6, 1072: Mithridates tantum victus efficere potuit, quantum incolumis numquam est ausus optare, Cic. Imp. Pomp. 9, 25: imperatorem deposcere, id. ib. 5, 12: ut de Ligarii (facto) non audeam confiteril id. Lig. 3, 8: audeo dicere, I dare say, venture to assert, = τολμῶ λέγειν, Cic. Fin. 5, 28, 84 et saep.: qui pulsi loco cedere ausi erant, Sall. C. 9, 4; 20, 3: quem tu praeponere no bis Audes, Cat. 81, 6: refrenare licentiam, Hor. C. 3, 24, 28: vana contemnere, Liv. 9, 17, 9: mensuram prodere ausos, Plin. 2, 1, 1, § 3 al.: non sunt ausi persequi recedentes, Vulg. Gen. 35, 5; 44, 26; ib. Job, 29, 22; 37, 24; ib. Matt. 22, 46; ib. Act. 5, 13; ib. Rom. 5, 7 et persaepe.
        3. * (γ) With quin: ut non audeam, quin promam omnia, Plaut. As. 1, 1, 11.
        4. (δ) With in with acc. or abl. (eccl. Lat.): Rogo vos ne praesens audeam in quosdam (Gr. ἐπί τινας), Vulg. 2 Cor. 10, 2: In quo quis audet, audeo et ego (Gr. [?E)N W = ( ?]), ib. 2 Cor. 11, 21.
          (ε) Absol.: (Romani) audendomagni facti, Sall. H. Fragm. 4 (n. 12 fin. Gerl.): Nec nunc illi, quia audent, sed quia necesse est, pugnaturi sunt, Liv. 21, 40, 7: in ejus modi consiliis periculosius esse deprehendi quam audere, Tac. Agr. 15 fin.: duo itinera audendi (esse), seu mallet statim arma, seu etc., id. H. 4, 49: auctor ego audendi, Verg. A. 12, 159: Nam spirat tragicum satis et feliciter audet, Hor. Ep. 2, 1, 166.
          With an object to be supplied from the context: hos vero novos magistros nihil intellegebam posse docere, nisi ut auderent (sc. dicere, orationes habere, etc.), Cic. de Or. 3, 24, 94; Quint. 10, 1, 33 Frotsch.; 1, 5, 72: Judaei sub ipsos muros struxere aciem, rebus secundis longius ausuri (sc. progredi, to advance further), Tac. H. 5, 11: 2, 25, cf. Verg. A. 2, 347.
          Hence, P. a.,
    1. 1. audens, entis, daring, bold, intrepid, courageous; mostly in a good sense (poet. or in post-Aug prose): tu ne cede malis, sed contra audentior ito, Verg. A. 6, 95: audentes deus ipse juvat, Ov. M. 10, 586; so id. A. A. 1, 608; id. F. 2, 782: spes audentior, Val. Fl. 4, 284: nil gravius audenti quam ignavo patiendum esse, Tac. A. 14, 58; id. H. 2, 2 audentissimi cujusque procursu. id. Agr. 33; id. Or. 14 al.
      Adv.: audenter, boldly, fearlessly, rashly: liceat audenter dicere,
      Vulg Act. 2, 29; Dig. 28, 2, 29 fin.
      Comp.: audentius jam onerat Sejanum, Tac. A. 4, 68 progressus, id. ib. 13, 40: circumsistere, id. H. 2, 78: inrupere, id. ib. 1, 79: agere fortius et audentius, id. Or 18.
      Sup prob not in use.
    2. 2. ausus, a, um, ventured, attempted, undertaken, hence subst.: au-sum, i, n., a daring attempt, a venture, an undertaking, enterprise (poet. or in postAug. prose; acc. to Serv. ad Verg. A. 12, 351, perh. not before Verg.): At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis, Verg. A. 2, 535; 12, 351: fortia ausa, id. ib. 9, 281: ingentibus annuat ausis, Ov. M. 7, 178; 2, 328; 11, 12; 9, 621; 10, 460; 11, 242; id. H. 14, 49 al.; Stat. Th. 4, 368: ausum improbum, Plin. 2, 108, 112, § 147.

audĭens, entis, Part. and P. a., v. audio.

audĭentĭa, ae, f. [audio], a hearing, a listening to something; audience, attention; mostly in the phrase, audientiam facere, to cause to give attention, to procure a hearing.

  1. I. Lit: exsurge, praeco; fac populo audientiam, i. e. command silence, * Plaut. Poen. prol. 11: Illi praeco faciebat audientiam, Auct ad Her. 4, 55, 68; audientiam facere praeconem jussit, Liv. 43, 16: quantam denique audientiam orationi meae improbitas illius factura, Cic. Div in Caeeil. 13, 42; so id. Sen. 9, 28; id. de Or. 2, 80, 325: tribuere, to give a hearing, App. M. 3, p. 131, 14: praebere, Cod. 7, 19, 7: impertiri, ib. 2, 13, 1.
  2. II. Meton.
    1. A. The faculty of hearing, hearing, Prud. στεφ. 954.
    2. B. The ears (abstr. for concr.), Arn. 3, p. 117; 5, p. 178.

audĭo, īvi or ii, itum, 4, v. a. (imperf. audibat, Ov F. 3, 507: audibant. Cat. 84, 8; fut. audibo, Enn. ap. Non. p. 506, 1: audibis, id. ib.; Plaut. Capt. 3, 4, 86; id. Poen. 1, 2, 97; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.; id. ap. Non. l. l.; cf. Struve, p. 137 sq.: audin = audisne, as ain = aisne; inf. perf. audīsse better than audivisse, acc. to Quint. 1, 6, 17) (cf. the Lacon. αὖς = οὗς; auris; Lith. ausis; Goth. auso; Germ. Ohr, and Engl ears the Fr. ouïr, and Lat. ausculto; Curtius also compares the Gr. ἀΐω, to hear, perceive, and the Sanscr. av, to notice, to favor; v. ausculto, 1. aveo init., and cf. Varr. L. L. 6, § 83 Müll.], to hear, to perceive or understand by hearing, to learn (audio pr. differs from ausculto as the Gr. ἀκούω from ἀκροάομαι, the Germ. hören from horchen, and the Engl. to hear from to listen, the former of these words denoting an involuntary, the latter a voluntary act; other syn.: exaudio, sentio, cognosco, oboedio, dicor).

  1. I.
    1. A. In gen.
        1. a. Aliquid: auribus si parum audies terito cum vino brassicam, etc., Cato, R. R. 157 fin.: ubi molarum strepitum audibis maximum, Enn. ap. Non. l. l. (Com. v. 7 Vahl. p. 153): verba, Plaut. Poen. 1, 2, 97; Vulg. Gen. 24, 30: quae vera audivi, taceo, Ter. Eun. 1, 2, 23: Mane, non dum audīsti, Demea, Quod est gravissumum, id. Ad. 3, 4, 21: vocem, id. Hec. 4, 1, 2: vera an falsa, id. And. 5, 4, 19: mixtos vagitibus aegris Ploratus, Lucr. 2, 579: voces, Verg. A. 4, 439; Hor. C. 3, 7, 22; Vulg. Gen. 3, 8; ib. Matt. 2, 18: strepitus, Verg. A. 9, 394: sonitum, Hor. C. 2, 1, 31: haec, id. ib. 3, 27, 51: aquas, Ov. Am. 3, 11, 30: gemitus, id. M. 7, 839; Vulg. Exod. 2, 24: ait se omnia audivisse, Titinn. ap. Macr. S. 2, 12: ut quod te audīsse dicis numquam audieris, Cic. de Or. 2, 70, 285: Nihil enim habeo praeter auditum, id. Off. 1, 10, 33: quod quisque eorum de quāque re audierit, Caes. B. G. 4, 5: Hac auditā pugnā maxima pars sese Crasso dedidit, id. ib. 3, 27: Auditis hostium copiis respicerent suum ipsi exercitum, Liv. 42, 52, 10: quod cum audīsset Abram, Vulg. Gen. 14, 14: auditis sermonibus, ib. 4 Reg. 22, 19; ib. Heb. 4, 3: clangorem tubae, ib: Isa. 18, 3: symphoniam, ib. Luc. 15, 25: animal, ib. Apoc. 6, 3; 6, 5 al. persaep.
        2. b. Constr., the person from whom one hears or learns any thing, with ex (so most freq.), ab, de, acc. and part., acc. and inf., cum or dum.
          1. (α) With ex: verbum ex aliquo, Ter. Heaut. 5, 4, 8; so id. And. 2, 1, 2; 5, 4, 24; id. Eun. 1, 2, 34; id. Hec. 4, 1, 35; id. And. 3, 3, 2: audivi ex majoribus natu hoc idem fuisse in P. Scipione Nasicā, Cic. Off. 1, 30, 109: hoc ex aliis, id. Att. 5, 17: ex obviis, Liv. 28, 26; so Suet. Caes. 29; id. Dom. 12 al.. saepe audivi ex majoribus natu mirari solitum C. Fabricium etc., Cic. Sen. 13, 43; so Suet. Claud. 15.
          2. (β) With ab: a quibus cum audi/sset non multum superesse munitionis, Nep. Them. 7, 2.
          3. (γ) With de: equidem saepe hoc audivi de patre et de socero meo, i. e. from his mouth, Cic. de Or. 3, 33, 133; so id. Off. 3, 19, 77; id. Brut. 26, 100.
          4. (δ) With acc. and part. pres. (cf. Zumpt, Gr. § 636): ut neque eum querentem quisquam audierit neque etc., Nep. Timol. 4, 1; so Suet. Calig. 22; Cat. 9, 6; 61, 125; 67, 41 al.
            (ε) With acc. and inf.: mihi non credo, quom illaec autumare illum audio, Plaut. Am. 1, 1, 260: Audin (eum) lapidem quaeritare? id. Capt. 3, 4, 70: erilem filium ejus duxisse audio Uxorem, Ter. Phorm. 1, 1, 5; 2, 1, 59: saepe hoc majores natu dicere audivi, Cic. Mur. 28: Gellius audierat patruom objurgare solere, Cat. 74, 1; Verg. A. 1, 20; 4, 562: audiet cives acuisse ferrum, Audiet pugnas juventus, Hor. C. 1, 2, 21 sq.: audire videor pios Errare per lucos, id. ib. 3, 4, 5.
            Hence also pass. with nom. and inf. (cf. Zumpt, Gr. § 607): Bibulus nondum audiebatur esse in Syriā, was said, Cic. Att. 5, 18; so Caes. B. G. 7, 79.
            (ζ) With cum or dum (cf. Zumpt, Gr. § 749): id quidem saepe ex eo audivi, cum diceret sibi certum esse, Cic. de Or. 2, 33, 144: quis umquam audivit, cum ego de me nisi coactus ac necessario dicerem? id. Dom. 35; so id. Brut. 56; id. Fin. 5, 19, 54; id. de Or. 1, 28, 129; 1, 2, 99; Plin. Ep. 7, 24, 5: auditus est certe, dum ex eo quaerit, Suet. Dom. 4.
            Diff. from the preced. constr. with de is audire de aliquo (aliquid); more freq. in pass. sense, to hear any thing concerning any one: de psaltriā hac audivit, Ter. Ad. 3, 4, 5: illos etiam convenire aveo, de quibus audivi et legi, Cic. Sen. 23, 83; so id. Att. 7, 20; id. Ac. 2, 2, 4; cf.: aliquid in aliquem, to hear something against, something bad of any one, id. de Or. 2, 70, 285 al.
    2. B. In conversation.
          1. (α) Audi, as a call to gain attention, hear, attend, give ear, listen, = hoc age: audi cetera, Plaut. Trin. 2, 4, 127: audi heus tu, id. ib. 4, 3, 52: Dorio, audi, obsecro, Ter. Phorm. 3, 2, 1: Hoc audi, id. And. 3, 4, 11; 4, 1, 36: Quin tu audi, Plaut. Bacch. 2, 3, 42: quin tu hoc audi, Ter. And. 2, 2, 9.
          2. (β) Audis or audin = audisne? do you hear? atque audin? Plaut. Trin. 3, 3, 70: Equidem deciens dixi: Et domi [nunc] sum ego, inquam, ecquid audis? id. Am. 2, 1, 27; id. Trin. 3, 2, 91: Heus, audin quid ait? Quin fugis? id. Capt. 3, 4, 60: cura adversandum atque audin? quadrupedem constringito, Ter. And. 5, 2, 24; 1, 5, 64: Audin tu? Hic furti se adligat, id. Eun. 4, 7, 39: Audin quid dicam? id. Hec. 1, 2, 3.
        1. c. Audito, with a clause for its subject, as abl. absol. in the histt., upon the receipt of the news that, at the tidings that: audito, Q. Marcium in Ciliciam tendere, when news came that Q. Marcius etc., Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 1130 P.: audito Machanidam famā adventūs sui territum refugisse Lacedaemonem, Liv. 28, 7: audito venisse missu Agrippinae nuntium Agerinum, Tac. A. 14, 7.
  2. II. Esp.,
  1. A.
    1. 1. In a pregnant signif., to listen to a person or thing, to give ear to, hearken to, attend: etsi a vobis sic audior, ut numquam benignius neque attentius quemquam auditum putem, Cic. Clu. 23, 63; so id. de Or. 1, 61, 259: sed non eis animis audiebantur, qui doceri possent, Liv. 42, 48; 1, 32; 5, 6: ut legationes audiret cubans, Suet. Vesp. 24; id. Caes. 32; id. Ner. 22; 23; Vulg. Job. 11, 2; ib. Psa. 33, 12; ib. Matt. 10, 14; ib. Heb. 3, 7 al.
      1. 2. Aliquem, of pupils, to hear a teacher, i. e. to receive instruction from, to study under: te, Marce fili, annum jam audientem Cratippum, Cic. Off. 1, 1, 1: Jam Polemonem audiverant adsidue Zeno et Arcesilas, id. Ac. 1, 9, 34; so id. N. D. 1, 14, 37; 3, 1, 2; id. Fat. 2, 4: Diogenes venientem eum, ut se extra ordinem audiret, non admiserat, Suet. Tib. 32; id. Gram. 10, 20 al.
        Absol.: possumne aliquid audire? (i. e. will you communicate something to me?) tu vero, inquam, vel audire vel dicere, Cic. Fat. 2, 3: ponere aliquid, ad quod audiam, volo, id. ib. 2, 4.
      2. 3. De aliquā re or aliquid, aliquem, of judges, to listen or hearken to, to examine: nemo illorum judicum clarissimis viris accusantibus audiendum sibi de ambitu putavit, Cic. Fl. 39, 98: de capite, Sen. Ben. 2, 12 al.
        Trop.: de pace, Liv. 27, 30: dolos, Verg. A. 6, 567: nequissimum servum, Suet. Dom. 11; so id. Aug. 93; id. Tib. 73; id. Claud. 15; id. Dom. 14; 16; Dig. 11, 3, 14 fin.; 28, 6, 10; 39, 2, 18 et saep.
      3. 4. Of prayer or entreaty, to hear, listen to, lend an ear to, regard, grant: in quo di immortales meas preces audiverunt, Cic. Pis. 19: Curio ubineque cohortationes suas neque preces audiri intellegit, Caes. B. C. 2, 42: velut si sensisset auditas preces, Liv. 1, 12: audivit orationem eorum, Vulg. Psa. 105, 44: audisti verba oris mei, ib. ib. 137, 1: Audiat aversā non meus aure deus, Tib. 3, 3, 28: audiit et caeli Genitor de parte serenā Intonuit laevum, Verg. A. 9, 630: minus audientem carmina Vestam, Hor. C. 1, 2, 27; 4, 13, 1: audivit Dominus, Vulg. Psa. 29, 11 al.
        Also aliquem, to hear one, to grant his desire or prayer: puellas ter vocata audis, Hor. C. 3, 22, 3; so id. C. S. 34; 35: Ferreus orantem nequiquam, janitor, audis, Ov. Am. 1, 6, 27; id. M. 8, 598 al.: Audi nos, domine, Vulg. Gen. 23, 6; 23, 8: semper me audis, ib. Joan. 11, 42.
    2. B. Aliquem, aliquid, or absol. audio, to hear a person or thing with approbation, to assent to, agree with, approve, grant, allow: nec Homerum audio, qui Ganymeden ab dis raptum ait, etc., Cic. Tusc. 1, 26, 65: Socratem audio dicentem cibi condimentum esse famem, sed qui ad voluptatem omnia referens vivit ut Gallonius, non audio, id. Fin. 2, 28, 90; id. de Or. 1, 15, 68; 3, 28, 83; id. Marcell. 8, 25: audio (I grant it, well, that I agree to, that is granted): nunc dicis aliquid, quod ad rem pertineat, id. Rosc. Am. 18 fin.; id. Verr. 2, 2, 59; 2, 5, 27: non audio, that I do not grant, id. ib. 2, 3, 34.
    3. C. To hear, to listen to, to obey, heed; orig. and class. only with acc., but also with dat.
        1. a. With acc.: tecum loquere, te adhibe in consilium, te audi, tibi obtempera, Cic. Fam. 2, 7, 2; id. N. D. 1, 20, 55: ne ego sapientiam istam, quamvis sit erudita, non audiam, id. Phil. 13, 3, 6: si me audiatis, priusquam dedantur, etc., Liv. 9, 9: Non, si me satis audias, Speres etc., Hor. C.1, 13, 13; 4, 14, 50; id. Ep. 1, 1, 48: patris aut matris imperium, Vulg. Deut. 21, 18 al.
          Poet. transf. to inanimate things: neque audit currus habenas, heeds, Verg. G. 1, 514; so Claud. Cons. Mall. Theod. 187 (cf. Hor. Ep. 1, 15, 13: equi frenato est auris in ore; and Pind. Pyth. 2, 21: ἅρματα πεισιχάλινα): nec minus incerta (sagitta) est, nec quae magis audiat arcum, which better heeds the bow, Ov. M. 5, 382: teque languenti manu Non audit arcus? Sen. Herc. Oet. 980; so Stat. Th. 5, 412; Luc. 3, 594; 9, 931; Sil. 14, 392. —;
        2. b. With dat.: nam istis qui linguam avium intellegunt, magis audiendum censeo, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (B. and K. isti): sibi audire, App. Mag. p. 326, 34; so, dicto audientem esse, to listen to one’s word, to be obedient to one’s word, to obey (not in Ter.): dicto sum audiens, I obey, Plaut. Pers. 3, 1, 71; id. Trin. 4, 3, 55; id. As. 3, 1, 40; id. Men. 2, 3, 89: qui dicto audientes in tantā re non fuisset, Cic. Deiot. 8, 23’ sunt illi quidem dicto audientes, id. Verr. 1, 88: quos dicto audientes jussi, id. ib. 5, 104.
          And, on account of the signif. to obey, with a second personal dat.: dicto audientem esse alicui, to obey one (freq. and class.); cf. Stallb. ad Rudd. Gr. II. p. 124, n. 38: vilicus domino dicto audiens sit, Cato, R. R. 142: si habes, qui te audiat; si potest tibi dicto audiens esse quisquam, Cic. Verr. 2, 1, 44; 2, 4. 12; 2, 5, 32; id. Phil. 7, 2: dicto audiens fuit jussis absentium magistratuum, Nep. Ages. 4, 2; id. Lys. 1, 2; id. Iphicr. 2, 1: interim Servio Tullio jubere populum dicto audientem esse, Liv. 1, 41; 4, 26; 29, 20; 41, 10 al.
          Once pleon. with oboedio: ne plebs nobis dicto audiens atque oboediens sit, Liv. 5, 3.
    4. D. To hear thus and thus, i. e. to be named or styled somehow (as in Gr. ἀκούω; and in Engl. to hear, as Milton: Or hear’st thou rather pure ethereal stream, P. L. III. 7); and with bene or male (as in Gr. καλῶς or κακῶς ἀκούειν; cf. Milton: For which Britain hears ill abroad, Areop.; and Spenser: If old Aveugles sonnes so evil hear, F. Q. I. 5, 23), to be in good or bad repute, to be praised or blamed, to have a good or bad character: benedictis si certāsset, audīsset bene (Bene audire est bene dici, laudari, Don.), Ter. Phorm. prol. 20: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor. Ep. 1, 16, 17: rexque paterque Audisti coram, id. ib. 1, 7, 38; so id. S. 2, 6, 20; Ter. Hec. 4, 2, 24; id. Phorm. 2, 3, 12; Cic. Att. 6, 1; id. Fin. 3, 17, 57; id. Leg. 1, 19; Nep. Dion, 7, 3: Ille, qui jejunus a quibusdam et aridus habetur, non aliter ab ipsis inimicis male audire quam nimiis floribus et ingenii afluentia potuit, Quint. 12, 10, 13 al.
      In a play upon words: erat surdaster M. Crassus; sed aliud molestius quod male audiebat, Cic. Tusc. 5, 40, 116; so, minus commode: quod illorum culpā se minus commode audire arbitrarentur, id. Verr. 2, 3, 58.
    5. E. As it were to hear, to hear mentally, i. e. to understand, to supply, something (later subaudio): cum subtractum verbum aliquod satis ex ceteris intellegitur, ut, stupere gaudio Graecus. Simul enim auditur coepit, is understood, is to be supplied, Quint. 9, 3, 58; 8, 5, 12.
      Hence, audĭens, entis, P. a. subst.
    1. A. (Acc. to II. A.) A hearer, auditor ( = auditor, q. v., or qui audit, Cic. Brut. 80, 276)’ ad animos audientium permovendos, Cic. Brut. 23, 89; 80, 279: cum adsensu audientium egit, Liv. 21, 10 al.
      Hence, in eccl. Lat., a catechumen, Tert. Poen. 6.
    2. B. (Acc. to II. C.) With the gen.: tibi servio atque audiens sum imperii, a hearer of, i. e. obedient to, your command, Plaut. Truc. 1, 2, 25.

audītāvi: saepe audivi, Paul. ex Fest. p. 24 Müll.

audītĭo, ōnis, f. [audio].

  1. I. A hearing, a listening to (syn.: auditus, auscultatio): (pueri) fabellarum auditione ducuntur, Cic. Fin. 5, 15, 42: qui est versatus in auditione et cogitatione, quae studio et diligentiā praecurrit aetatem, id. de Or. 2, 30, 131; Quint. 2, 2, 11; 10, 1, 10: audite auditionem in terrore vocis ejus, hear a hearing (after the Heb.), i. e. hear attentively, Vulg. Job, 37, 2.
  2. II. Hearsay: hoc solum auditione expetere coepit, cum id ipse non vidisset? Cic. Verr. 2, 4, 46.
    Hence, meton.,
          1. (α) (Abstr. pro concr.) A report, hearsay, news (also in plur.): si accepissent famā et auditione esse quoddam numen et vim deorum, Cic. N. D. 2, 37, 95: fictae auditiones, id. Planc. 23, 56: ne tenuissimam quidem auditionem de re accepi, not even the slightest inkling, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1: His rebus atque auditionibus permoti etc., Caes. B. G. 4, 5; 7, 42: falsae auditiones, Tac. A. 4, 11 fin.: ab auditione malā non timebit, Vulg. Psa. 111, 7; ib. Nah. 3, 19.
            And
          2. (β) Effect for cause, the voice: Domine, audivi auditionem tuam et timui, Vulg. Hab. 3, 2.
  3. III. The hearing of a pupil (cf. audio, II. A. 2.); hence, meton. (abstr. pro concr.), a lecture, lesson, discourse (perh. only post-Aug.): Sedere in scholis auditioni operatos, Plin. 26, 2, 6, § 11: egressus ex auditione, Gell. 14, 1; 18, 2; 19, 8.
  4. * IV. For auditus, the sense of hearing, the hearing, App. Dogm. Plat. p. 9, 27.

* audītĭuncŭla, ae, f. dim. [auditio], a brief discourse (cf. auditio, III.): auditiunculā quādam de Catonis familiā aspersus es, with some little account of, Gell. 13, 20, 5.

audītor, ōris, m. [audio], a hearer, an auditor (syn.: qui audit, discipulus).

  1. I. In gen., Cic. Or. 8, 24; 35, 122; id. N. D. 3, 1, 2; id. Brut. 51, 191; id. Att. 16, 2; Suet. Aug. 86; Vulg. Num. 24, 4; ib. Job, 31, 35; ib. Rom. 2, 13; ib. Jac. 1, 22 al. (auditores in Cic. is freq. periphrased by qui audiunt, Sest. 44; de Or. 1, 5, 17; 1, 51, 219).
  2. II. Esp., one that hears a teacher, a pupil, scholar, disciple (cf. audio, II. A. 2.): Demetrius Phalereus Theophrasti auditor, Cic. Fin. 5, 19, 54; so id. N. D. 1, 15, 38; id. Ac. 1, 9, 34; id. Div. 2, 42, 87; Sen. Contr. 4, 25 fin.; Ov. P. 4, 2, 35.
  3. III. Meton.; Varro uses auditor once of a reader of a book, as analogous to the hearing of an oral discourse, Varr. L. L. 6, § 1 Müll. (so vox of a writer: inconditā ac rudi voce memoriam servitutis composuisse, Tac. Agr. 3; cf.: epistolis obtundere, Cic. Att. 8, 1, 4).

audītōrĭālis, e, adj. [auditorium], of or pertaining to a school (post-class.): scholastici, Aug. c. Pelag. 6, 11.

audītōrĭus, a, um, adj. [auditor], relating to a hearer or hearing.

  1. I. As adj. only once: cavernae, the auditory passages, Cael. Aur. Tard. 2, 3.
    Far more freq.,
  2. II. Subst.: audītōrĭum, ii, n.
    1. A. A hearing of a cause at law, a judicial examination (cf. audio, II. A. 3.), Dig. 4, 8, 41.
    2. B. The place where something (a discourse, a lecture) is heard, a lecture-room, hall of justice (not in Cic.; perh. in gen. not before the Aug. period): cujus rei gratiā plenum sit auditorium, Quint. 2, 11, 3: domum mutuatur et auditorium exstruit etc., Tac. Or. 9; 10; 39: nonnulla in coetu familiarium velut in auditorio recitavit, Suet. Aug. 85; id. Tib. 11; id. Claud. 41; id. Rhet. 6; * Vulg. Act. 25, 23; Dig. 42, 1, 54; 49, 9, 1; 4, 4. 18 al.
      Trop., of the forum: non rudibus dimicantes nec auditorium semper plenum, Tac. Or. 34.
    3. C. A school, in opp. to public life: condicio fori et auditorii, Quint. 10, 1, 36.
    4. D. The assembled hearers themselves, the audience, auditory: nuper adhibito ingenti auditorio, Plin. Ep. 4, 7; so App. Mag. p. 320, 33.

1. audītus, a, um, Part. of audio.

2. audītus, ūs, m. [audio].

  1. I. A hearing, listening (so perh. only post-Aug.; syn.: auditio, auscultatio): ea plurium auditu accipi, Tac. A. 4, 69: breviauditu, id. H. 2, 59: auditus auris, Vulg. 2 Reg. 22, 45; ib. Job, 42, 5: auditu audietis (by Hebraïsm), ib. Matt. 13, 14.
    Hence, the instruction listened to (cf. audio, II. A. 2.): quis dignior umquam Hoc fuit auditu? Luc. 10, 183.
    Also (like auditio, II.), a rumor, report: occupaverat animos prior auditus, Tac. H. 1, 76: Quis credidit auditui nostro? Vulg. Joan. 12, 38; ib. Rom. 10, 16.
  2. II. The sense of hearing, the hearing (class.): auditus autem semper patet, Cic. N. D. 2, 57, 144: num quid aliquo sensu perceptum sit, aspectu, auditu, tactu, odore, gustatu, Auct. ad Her. 2, 5: aures acerrimi auditūs, Plin. 8, 32, 50, § 114; 23, 4, 42, § 85: Si totum corpus oculus, ubi auditus? Vulg. 1 Cor. 12, 17 bis. al.
    In plur.: auditus hominum deorumque mulcens, i. e. aures, App Dogm. Plat. 1.

Aufēius, a, um, adj., of or belonging to the gens Aufeia: aqua, Plin. 31, 3, 24, § 41: lex (A. U. C. 630), named after a tribune of the people, Aufeius, Gell. 11, 10; cf. Meyer, Orat. Fragm. p. 121.

aufĕro, abstŭli, ablātum, auferre, v. a. [ab-fero; cf. ab init.], to take or bear off or away, to carry off, withdraw, remove (very freq. in prose and poetry; syn.: tollo, fero, rapio, eripio, diripio, adimo, averto).

  1. I. In gen.
  1. A.
    1. 1. Lit.: ab januā stercus, Plaut. As. 2, 4, 18: dona, id. Am. prol. 139: aurum atque ornamenta abs te, id. Mil. 4, 1, 36: abstulit eos a conspectu, Vulg. 4 Reg. 17, 18: auferas me de terrā hac, ib. Gen. 47, 30: vos istaec intro auferte, Ter. And. 1, 1, 1: Auferte ista hinc, Vulg. Joan. 2, 16: aether multos secum levis abstulit ignīs, Lucr. 5, 459; 3, 230; 3, 439; 3, 717; 5, 205; 5, 725; 6, 622; Turp. ap. Non. p. 422, 21: multa domum suam auferebat, Cic. Rosc. Am. 8 fin.: liberi per delectus alibi servituri auferuntur (a Romanis), are carried away, Tac. Agr. 31: quem vi abstulerant servi, Vulg. Gen. 21, 25.
      So of sick persons, or those unable to walk: auferere, non abibis, si ego fustem sumpsero, Plaut. Am. 1, 1, 202 (cf. id. ib. 1, 1, 298: lumbifragium hinc auferes): asoti, qui in mensam vomant et qui de conviviis auferantur, Cic. Fin. 2, 8, 23.
      Auferre se, in colloquial lang., to remove one’s self, to withdraw, retire, go away: Te, obsecro hercle, aufer modo, Plaut. Rud. 4, 3, 93: aufer te domum, id. As. 2, 4, 63.
      1. 2. Of bodies that are borne away by wings, by the winds, waves, or any other quick motion, to bear or carry away, sweep away, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose): aliquem ad scopulum e tranquillo auferre, Ter. Phorm. 4, 4, 8: unda rates, Prop. 1, 8, 14: auferor in scopulos, Ov. M. 9, 593: auferet, id. ib. 15, 292 al.: in silvam pennis ablata refugit, Verg. A. 3, 258; 11, 867: ne te citus auferat axis, Ov. M. 2, 75: vento secundo vehementi satis profecti celeriter e conspectu terrae ablati sunt, Liv. 29, 27: (Bubo) volat numquam quo libuit, sed transversus aufertur, Plin. 10, 12, 16, § 35: (milites) pavore fugientium auferebantur, Tac. A. 4, 73.
    2. B. Trop., to carry away, mislead: te hortor, ut omnia gubernes prudentiā tuā, ne te auferant aliorum consilia, Cic. Fam. 2, 7: abstulerunt me velut de spatio Graecae res immixtae Romanis, i. e. have diverted, withdrawn me, from the subject, Liv. 35, 40: quae contemplatio aufert nos ad ipsorum animalium naturas, Plin. 27, 13, 120, § 145: auferre aliquem traversum, id. 28, 1, 1, § 1 Jan: ab intentione auferendus auditor, Quint. 4, 5, 6: somnus aufert, Hor. S. 1, 5, 83: auferimur cultu, i. e. decipimur, are deceived, duped, Ov. R. Am. 343.
  2. II. Esp.,
  1. A.
    1. 1. To take or snatch away; in a good, but more frequently in a bad sense, to take by force, to remove, withdraw, take away violently, rob, steal, etc.: aliquid eris, Plaut. Bacch. 4, 4, 8: quod auri, quod argenti, quod ornamentorum in meis urbibus fuit, id mihi tu, C. Verres, eripuisti atque abstulisti, Cic. Div. in Caecil. 5, 19: ab hoc abaci vasa omnia abstuiit, id. Verr. 2, 4, 16; so, pecuniam de aerario, id. Att. 7, 21: pecuniam in ventre, to eat up, to squander, id. de Or. 2, 66, 265: auriculam mordicus, to bite off, id. ad Q. Fr. 3, 4: vestimentum, Vulg. Luc. 6, 29: hi ludi dies quindecim auferent, Cic. Verr. 1, 10, 31: imperium indignis, Liv. 3, 67: legionem, Tac. H. 4, 48: consulatum, censuram, id. ib. 1, 52: auferat omnia irrita oblivio si potest, Liv. 28, 29: spem, voluntatem defensionis, Cic. Verr. 2, 1, 7: fervorem et audaciam, Liv. 3, 12: obsequia, Tac. H. 1, 80: misericordiam, id. ib. 3, 84: spem veniae, id. A. 14, 23: studium, Cat. 68, 19 sq.; and so Hor. C. 3, 12, 5: metus, to banish, Verg. A. 12, 316: curas, Hor. Ep. 1, 11, 26: somnos, id. C. 2, 16, 16; id. Epod. 5, 96: pudorem, Ov. M. 6, 617: fugam, to hinder, prevent, Flor. 3, 10, 3 al.
      1. 2. To take off or away, to destroy, consume, kill, slay, etc. (mostly poet. or in the Aug. histt.): Tam bellum mihi passerem abstulistis, Cat. 3, 15: abstulit clarum cita mors Achillem, Hor. C. 2, 16, 29; so id. Epod. 5, 66; id. S. 1, 9, 31: Auferat hora duos eadem, Ov. M. 8, 709; 15, 157: Labienum Varumque acies abstulit, Vell. 2, 55 fin.: Quidquid hinc aut illinc communis Mors belli aufert, Liv. 7, 8; Flor. 3, 17, 9 al.: Interea quodcumque fuit populabile flammae, Mulciber abstulerat, had consumed, Ov. M. 9, 263; 14, 575.
      2. 3. Of places, to separate, sever, divide: mare septem stadiorum intervallo Europam auferens Asiae, Plin. 4, 12, 24, § 75: Armenia Euphrate amne aufertur Cappadociae, id. 6, 9, 9, § 25.
    2. B. To lay aside some action, manner of speaking, etc.; to cease from, desist from, leave off: proinde istaec tua aufer terricula, Att. ap. Non. p. 227, 31: jurgium hinc auferas, Plaut. Pers. 5, 2, 19: aufer nugas, id. Truc. 4, 4, 8; id. Curc. 2, 1, 30: pollicitationes aufer, Ter. Phorm. 5, 6, 17: Ge. Id nosmet ipsos facere oportet, Phaedria. Ph. Aufer mi "oportet:" quin tu, quod faciam, impera, id. ib. 1, 4, 45 Ruhnk. (cf. Juv. 6, 170): Aufer abhinc lacrimas, Lucr. 3, 955: insolentiam, Phaedr. 3, 6, 8; so absol.: Insanis? Aufer! away! (where nugas may be supplied, as in Plaut. Truc. 4, 4, 8), Ter. Ad. 5, 8, 14.
      With inf. as object: aufer Me vultu terrere, Hor. S. 2, 7, 43.
    3. C. Meton., effect for cause, to corry off (as the fruit or result of one’s labor, exertions, errors, etc.), to obtain, get, receive, acquire: Ecquas viginti minas Paritas ut auferas a me? Plaut. Ps. 1, 5, 71; 1, 5, 90; id. Curc. 5, 2, 21; id. Ep. 1, 2, 56; 2, 2, 9; id. Most. 4, 1, 32; Ter. Phorm. 5, 8, 62: id inultum numquam auferet, id. And. 3, 5, 4; id. Ad. 3, 4, 8 (cf. id. And. 1, 2, 4): paucos dies ab aliquo, to obtain a few days’ respite, Cic. Quinct. 5, 20: quis umquam ad arbitrum quantum petiit, tantum abstulit? id. Rosc. Com. 4, 12; so, responsum ab aliquo, id. de Or. 1, 56, 239: decretum, id. Att. 16, 16, A: diploma, id. Fam. 6, 12, 3: praemium, Suet. Gram. 17.
      Also with ut: ut in foro statuerent (statuas), abstulisti, you have carried the point that they etc., Cic. Verr. 2, 2, 59 (so, adsequi, ut, Tac. G. 35).
      Trop., to carry away the knowledge of a thing, to learn, understand: quis est in populo Romano, qui hoc non ex priore actione abstulerit? has not learned, does not know, Cic Verr. 2, 1, 8.

Aufĭdēna, ae, f., = Αὐφίδηνα, a town in Samnium, on the river Sagrus, now Alfidena, Liv 10, 12 fin.
Aufĭdēnātes, ium, m., its inhabitants, Plin. 3, 12, 17, § 107; cf. Mann. Ital. I p. 801.

Aufĭdĭus, a, um, adj., the name of a Roman gens; hence,

  1. I. Cn. Aufidius, a contemporary of Cicero, but older, and the author of a Greek history, Cic. Tusc. 5, 38, 112; id. Fin. 5, 19, 54.
  2. II. T. Aufidius, a Roman orator, Cic. Brut. 48, 179
  3. III. Sext. Aufidius, Cic. Fam. 12, 26 and 27.
    Hence, Aufĭdĭānus, a, um, adj., Aufidian: nomen, the debt of Aufidius, Cic. Fam. 16, 19.
  4. IV. Aufidius Luscus, Hor. S. 1, 5, 34; 2, 4, 24.

Aufĭdus, i, m., = Αὔφιδος, a river in Apulia, remarkable for its swift and violent course, now Ofanto: longe sonans, Hor. C. 4, 9, 2: violens, id. ib. 3, 30, 10: acer, id. S. 1, 1, 58; on account of its divided outlet: tauriformis, id. C. 4, 14, 25; cf. Mann. Ital. II. p. 30 sq.
Hence, Aufĭ-dus, a, um, adj., of Aufidus: stagna, Sil. 10, 171.

aufŭgĭo, fūgi, 3, v. n. [ab-fugio; cf. ab init.], to flee or run away, to flee from (very rare, but class.; not used by Catull., Tib., Lucr., Verg., Hor., or Ovid, nor by Sall., and used only twice in Cic. Oratt., and once in Tac.; syn.: fugio, effugio, diffugio): quā plateā hinc aufugerim? Plaut. Men. 5, 3, 5: Tum aquam aufugisse dicito, id. Aul. 1, 2, 16; id. Mil. 2, 6, 99; id. Capt. 4, 2, 95: denique hercle aufugerim Potius quam redeam, Ter. Hec. 3, 4, 10; id. Eun. 5, 2, 12: propter impudentissimum furtum aufugerit, Cic. Verr. 1, 35: si aufugisset (archipirata), id. ib. 5, 79: cum multos libros surripuisset, aufugit, id. Fam 13, 77; so id. ad Q. Fr. 1, 2, 4: ex eo loco, Liv. 1, 25: aspectum parentis, Cic. N. D 2, 43, 111 B. and K: blanditias, Prop. 1, 9, 30: donec Sisenna vim metuens aufugeret, Tac. H. 2, 8: Aufugit mihi animus, Q. Cat. ap. Gell. 19, 14.

Augē, ēs, f., = Αὔγη.

  1. I. Daughter of Aleus and Neœra of Tegea, in Arcadia, and mother of Telephus by Hercules, Ov. H. 9, 49; Sen. Herc. Oet. 367; Serv. ad Verg. E. 6, 72; Hyg. Fab. 101.
  2. II. One of the Horœ, Hyg. Fab. 183.

Augēas, v. Augias.

augĕo, auxi, auctum, 2, v. a. and n. (perf subj. auxitis = auxeritis, Liv. 29, 27: auceta: saepe aucta, Paul. ex Fest. p. 25 Müll.; v. Müll. ad h. l.) [Gr. αὔξω αὐξάνω; Lith. augu, and augmu = growth; Sanscr. vaksh; Goth. vahsjan, and auka = growth; Germ. wachsen; Engl. wax; also allied to vegeo vegetus, vigeo vigor, vigil v. Curt. pp. 67, 186 sq., and Bopp, Gloss. p. 304 b].

  1. I. Act., to increase, to nourish (orig., to produce, bring forth that not already in existence; in which signification only the derivative auctor is now found).
  1. A.
    1. 1. To increase, enlarge, augment, strengthen, advance that which is already in existence (class. in prose and poetry; syn.: adaugeo, amplio, amplifico): Quicquid est hoc, omnia animat, format, alit, auget, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131: cibus auget corpus alitque, Lucr. 1, 859: redductum (animale genus) daedala tellus alit atque auget generatim pabula praebens, id. 1, 229; 5, 220; 5, 322; 6, 946: virīs, id. 6, 342: in augendā re, Cic. Rab. Post. 2; 14; so, in augendā obruitur re, Hor. Ep. 1, 16, 68: rem strenuus auge, increase your gains, id. ib. 1, 7, 71: opes, Nep. Thras. 2, 4: possessiones, id. Att. 12, 2: divitias, Vulg. Prov 22, 16: dotem et munera, ib. Gen. 34, 12: rem publicam agris, Cic. Rosc. Am. 18; so Tac. H 1, 79: aerarium, id. A. 3, 25: vallum et turres, id. H. 4, 35: classem, Suet. Ner. 3: tributa, id. Vesp. 16: pretium, Vulg. Ezech. 16, 31: numerum, Suet. Aug. 37, and Vulg. Deut. 20, 19 al.: morbum, Ter. Hec. 3, 1, 54: suspitionem, id. Eun. 3, 1, 46; Suet. Tit. 5: industriam, Ter. Ad. prol. 25: molestiam, Cic. Fl. 12: dolorem alicui, id. Att. 11, 22 vitium ventris, id. Cael. 19: peccatum, Vulg. Exod. 9, 34: furorem, ib. Num. 32, 14: benevolentiam, Cic. Lael. 9, 30: animum alicujus, to increase one’s courage, id. Att. 10, 14; so, animos, Stat. Th. 10, 23: vocem, to strengthen, raise, Suet. Claud. 33; id. Ner. 20’ hostias, to increase, multiply, id. Aug. 96: ego te augebo et multiplicabo, Vulg. Gen. 48, 4 al.
      Poet.: nuper et istae Auxerunt volucrum victae certamine turbam, i. e. have been changed into birds, Ov. M. 5, 301.
      1. 2. Trop., to magnify, to exalt, to extol, embellish, to praise (syn.: laudo, laude afficere, verbis extollere, orno): homo tenuis non verbis auget suum munus, sed etiam extenuat, Cic. Off. 2, 20, 70: aliquid augere atque ornare, id. de Or. 1, 21, 94; so, rem laudando, id. Brut. 12, 47: munus principis, Plin. Pan. 38 al.
    2. B. Aliquem (aliquid) aliquā re, to furaish abundantly with something, to heap upon, give to, to enrich, endow, bless, load with: lunae pars ignibus aucta, the part that is entirely filled with fire, Lucr 5, 722: 3. 630: Tantā laetitiā auctus sum, ut nil constet, poët, ap. Cic. Fin. 2, 4, 14 oaque vos omnia bene juvetis, bonis auctibus auxitis, old form of prayer in Liv. 29, 27: alter te scientia augere potest, altera exemplis, the one can enrich you with learning, the other furnish you with examples, Cic. Off. 1, 1, 1: aliquid divitiis, id. Agr. 2, 26, 69: commodis, id. Phil. 11, 14 fin.: senectus augeri solet consilio, auctoritate, sententiā, id. Sen. 6, 17: gratulatione, id. Phil. 14, 6: honore, id. ib. 9, 6: honoribus, Hor. S. 1, 6, 11; so Tac. A. 6, 8: honoribus praemiisque, Suet. Caes. 52; id. Vit. 5: augeri damno, to be enriched with a loss (said comically), Ter. Heaut. 4, 1, 15: liberalitate, Tac. A. 3, 8: largitione, id. ib. 13, 18: nomine imperatorio, id. ib. 1, 3: cognomento Augustae, id. ib. 12, 26 et saep.
      Also without abl.: Di me equidem omnes adjuvant, augent, amant, Plaut. Men. 3, 3, 27, and id. Ep. 2, 2, 8: aliquem augere atque ornare, to advance, Cic. Fam. 7, 17: aut augendi alterius aut minuendi sui causā aliquid dicere, id. Part. Or. 6, 22 solum te commendat augetque temporis spatium, honors, Plin. Pan. 24; so id. ib. 26; Suet. Claud. 12.
    3. C. In the lang. of religion, t. t. (like mactare, adolere, etc.), to honor, reverence, worship by offerings: Aliquid cedo, Qui vicini hanc nostram augeam aram [Apoliinis], Plaut. Merc. 4, 1, 10: si quā ipse meis venatibus auxi, etc., Verg. A. 9, 407.
  2. II. Neutr., to grow, increase, become greater (rare; syn.: augesco, cresco, incresco; on this use of vbs. com. act., v. Ellis ad Cat. 22, 11): eo res eorum auxit, Cato ap. Gell. 18, 12, 7: usque adeo parcunt fetus augentque labore, Lucr. 2, 1163: ignoscendo populi Romani magnitudinem auxisse, Sall. H. 1 (Fragm. Orat. Philipp. contra Lepid. § 6): O decus eximium magnis virtutibus augens, Cat. 64, 323: balnea Romae ad infinitum auxere numerum, Plin. 36, 15, 24, § 122; 2, 16, 13, § 71: veram potentiam augere, Tac. A. 4, 41 (Halm, augeri).
    Hence, auctus, a, um, P. a., enlarged, increased, great, abundant; in posit. only as subst.: auctum vocabatur spatium, quod super definitum modum victoriae adjungitur, Paul. Ex Fest. p. 14 Müll.
    Comp.: tanto mi aegritudo auctior est in animo, Plaut. Capt. 4, 2, 2: auctior est animi vis, Lucr. 3, 450: auctior et amplior majestas, Liv. 4, 2; 3, 68; 25, 16: auctius atque Di melius fecere, Hor. S. 2, 6, 3.
    * Sup.: auctissima basis, Treb. Gall. 18.
    Adv. probably not in use, for in App. Met. 4, p. 290 Oud., altius is the correct reading.

augesco, ĕre, v. inch. [augeo], to begin to grow, to become greater, to grow, increase (syn.: cresco, incresco); lit. and trop.: qui rem Romanam Latiumque augescere vultis, Enn. ap, Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455 Vahl.): mare et terrae, Lucr. 2, 1109; 2, 76; 2, 878; 5, 251; 5, 334; 6, 616: semina, Cic. N. D. 2, 10, 26: quibus animantes alantur augescantque, id. ib. 2, 19, 50; id. Sen. 15, 53; Liv. 27, 17: augescunt corpora dulcibus atque pinguibus et potu, Plin. 11, 54, 118, § 283; Tac. Agr. 3: augescente flumine, id. H. 2, 34: mihi cotidie augescit magis De filio aegritudo, * Ter. Heaut. 3, 1, 14: Jugurthae Bestiaeque et ceteris animi augescunt, Sall. J. 34 fin.: occurrendum augescentibus vitiis, Plin. Ep. 9, 37, 3; id. Pan. 57 fin.: augescente licentiā, Tac. H. 4, 1: augescente superstitione, id. ib. 4, 61

Augīas or Augēas, ae (Augēus, Hyg. Fab. 30, and App. Orthog. Fragm. 33), m., = Αὐγείας, a son of the Sun and Naupidame, the daughter of Amphidamas, king of Elis, one of the Argonauts, Hyg. Fab. 14. His stable, containing three thousand head of cattle, uncleansed for thirty years, was cleaned in one day by Hercules, at the command of Eurystheus, Serv. ad Verg. A. 8, 300. Hence the prov.: Cloacas Augiae purgare, to cleanse an Augean stable, i. e. to perform a difficult and unpleasant labor, Sen. Apocol. (Gr., καθαίπειν την κόπρον τοῦ Αὐγειου).

* augĭfĭco, āre, v. a. [augeo-facio], to increase: numeros, Enn. ap. Non. p. 76, 1 (Trag. v. 105 Vahl.).

augīnŏs, i. f. [αὐγἡ], a plant, also called hyoscyamos, App. Herb. 4.

augītes, ae, m., = αὐγίτης, a precious stone, acc. to many, the turquoise, Plin. 37, 10, 54, § 147.

augmen, ĭnis, n. [augeo], an increase, enlargement, augmentation, growth (only ante- and post-class.): corporis, Lucr. 2, 495; 3, 268: Augmine vel grandi vel parvo, id. 1, 435: augmine donare, id. 2, 73; 5, 1307: magni augminis coluber, Arn. 7, p. 249.
In plur.: Sursus enim versus gignuntur et augmina (flammarum corpora) sumunt, Lucr. 2, 188: cum sumant augmina noctes, id. 5, 681; for Arn. 7, p. 231, v. augmentum fin.

* augmento, āre, v. a. [augmentum], to increase: thesauros, Firm. Math. 5, 6.

augmentum (in MSS. also augŭ-mentum), i, n. [augeo], an increase, growth, augmentation (very rare; mostly post-Aug.).

  1. I. Lit.: augmentum corporis, Vulg. Eph. 4, 16: crescit in augmentum Dei, ib. Col. 2, 19: augmentum aut deminutio, Dig. 2, 13, 8: fundi, ib. 2, 30, 8: lunae, Pall. 13, 6 al.
    Plur.: dabit capiti tuo augmenta gratiarum, Vulg. Prov. 4, 9; ib. 2 Macc. 9, 11.
  2. II. In the lang. of religion (cf. augeo, I. C.), a kind of sacrificial cake, Varr. L. L. 5, § 112 Müll.; so Arn. 7, p. 231 (where others read augmina).

augur, ŭris (earlier also auger, Prisc. p. 554 P.), comm. (cf. Prob. p. 1455 P., and Phoc. p. 1695 P.) [avis and Sanscr. gar, to call, to show, make known. Van.], an auqur, diviner, soothsayer; at Rome, a member of a particular college of priests, much reverenced in earlier ages, who made known the future by observing the lightning, the flight or notes of birds, the feeding of the sacred fowls, certain appearances of quadrupeds, and any unusual occurrences (v dirae).

  1. I. Lit.: Interpretes Jovis optumi maxumi, publici augures, Cic. Leg. 2, 8, 20; Fest. s. v. quinque, p. 26 Müll.; Serv. ad Verg. A. 3, 537; and others cited in Müll. Etrusk. 2, p. 116 sq., and Smith, Dict. Antiq. (diff. from auspex, orig. as a general idea from a particular one, since the auspex observed only the flight of birds; cf. Non. p. 429, 26. Yet as this latter kind of augury was the most common, the two words are frequently interchanged or employed in connection; cf. Enn. ap. Cic. Div 1, 48, 107: dant operam simul auspicio augurioque).
  2. II. Transf., any soothsayer, diviner, seer, in gen.: augur Apollo, as god of prophecy (v. Apollo), Hor. C. 1, 2, 32; so, augur Phoebus, id. C. S. 61: Argivus, i.e. Amphiaraus, id. C. 3, 16, 11; id. Ep. 1, 20, 9; Prop. 3, 14, 3: veri providus augur Thestorides, i. e. Calchas, Ov. M. 12, 18; 12, 307; 15, 596; 3, 349; 3, 512 al.: nocturnae imaginis augur, interpreter of night-visions, id. Am. 3, 5, 31: pessimus in dubiis augur timor, fear, the basest prophet, Stat. Th. 3, 6.
    Fem.: aquae nisi fallit augur Annosa cornix, Hor. C. 3, 17, 12: simque augur cassa futuri! Stat. Th. 9, 629; Vulg. Deut. 18, 14; ib. Isa. 2, 6; ib. Jer. 27, 9: augures caeli, ib. Isa. 47, 13.

augŭra, v. augurium init.

augŭrācŭlum, i, n. [auguror], the name by which the citadel of Rome was anciently called, because the augurs there observed the flight of birds, Paul. ex Fest. p. 18 Müll.

augùrālis (augŭrĭālis, App. Not. Aspir. § 8), e, adj. [augur].

  1. I. Of or belonging to augurs, relating to soothsaying or prophecy, augurial: libri, Cic. Div. 1, 33, 72; id. Fam. 3, 4; cf. Müll. Etrusk. 1, p. 122: jus, Cic. Brut. 77, 267: cena, which the augur gave on his entrance into office, Varr. R. R. 3, 6, 6, Cic. Fam. 7, 26: insignia, Liv 10, 7: sacerdotium, Suet. Claud. 4; id. Gram. 12: verbum, Gell. 6, 6, 4.
    Hence,
  2. II. Subst.: augŭrāle, is, n.
    1. A. A part of the headquarters of a Roman camp, where the general took auguries: structam ante augurale aram, Tac. A. 15, 30: egressus augurali, id. ib. 2, 13.
      Hence (pars pro toto), the principal tent: tabernaculum ducis, augurale, Quint. 8, 2, 8.
    2. B. The augur’s wand or staff = lituus, Sen. Tranq. 11.

augùrātĭo, ōnis, f. [auguror].

  1. I. A divining, a soothsaying: quae tandem ista auguratio est ex passeribus? * Cic. Div. 2, 30, 65.
  2. II. The art of divining, Lact. 2, 16.

augŭrātō, v. auguror fin.

augŭrātōrĭum, ii, n. [auguror], a place where auguries were taken (postAug.), Inscr. Orell. 2286; P. Vict. Region. Urb. 10, Hyg. Castr. p. 52 Schel.

augŭrātrix, īcis, f. [auguror], a female soothsayer or diviner (post-class.), Vulg. Isa. 57, 3 (as transl. of the Heb. [??]; but in Paul. ex Fest. p. 117, the correct reading is argutatrix; v. Müll. ad h. l.).

augŭrātus, ūs, m. [auguror].

  1. I. The office of augur. auguratus alicujus, Cic. Vatin. 9: insigne auguratūs, id. Div. 1, 17, 30: scientia auguratūs, id. ib.: auguratu praeditus, Tac. A. 1, 62: auguratum accipere, Plin. Ep. 4, 8, 1.
  2. II. = augurium, augury, Tert. Anim. 26.

augŭrĭālis, v. auguralis.

Augŭrīnus, i, m., a surname of the Minucii in the Fasti Capitolini.

augŭrĭum, ii, n. (plur. augura, heterocl., like aplustra from aplustre, Att. ap. Non. p. 488, 2, or Trag. Rel. p. 217 Rib.) [augur], the observation and interpretation of omens, augury (v. augur and the pass. there cited).

  1. I. Lit.: pro certo arbitrabor sortes oracla adytus augura? Att., Trag. Rel. p. 217 Rib.: agere, Varr. L. L. 6, § 42 Müll.; Cic. Div. 1, 17, 32; id. Off. 3, 16, 66: capere, Suet. Aug. 95: quaerere, Vulg. Num. 24, 1: observare, ib. Deut. 18, 10; ib. 4 Reg. 21, 6: non est augurium in Jacob, ib. Num. 23, 23: dare, Ov. Tr. 3, 1, 36: nuntiare, Liv. 1, 7: decantare, Cic. Div. 1, 47, 105: accipere, to understand or receive as an omen, Liv. 1, 34; 10, 40; Val. Fl. 1, 161: augurium factum, Suet. Vit. 18: augurio experiri aliquid, Flor. 1, 5, 3: augurium salutis, an augury instituted in time of peace, for the inquiry whether one could supplicate the Deity for the prosperity of the state (de salute), Cic. Div. 1, 47, 105; Suet. Aug. 31; Tac. A. 12, 23; cf. Dio Cass. 37, 24, and Fabric. ad h. l.
  2. II. Transf.
    1. A. Any kind of divination, prophecy, soothsaying, interpretation: auguria rerum futurarum, Cic. Phil. 2, 35, 89: conjugis augurio (by the interpretation of quamquam Titania mota est, Ov. M. 1, 395: Divinatio arroris et auguria mendacia vanitas est, Vulg Eccli. 34, 5.
      And transf. to the internal sense. presentiment, foreboding of future occurrences inhaeret in mentibus quasi saeclorum quoddam augurium futurorum, Cic. Tusc. 1, 15, 33; id. Fam 6, 6: Fallitur augurio spes bona saepe suo, Ov. H. 16, 234: Auguror, nec me fallit augurium, historias tuas immortales futuras, Plin. Ep. 7, 33, 1 al.
    2. B. Object, a sign, omen, token, prognostic: thymum augurium mellis est, Plin. 21, 10, 31, § 56: augurium valetudinis ex traditur, si etc., id. 28, 6, 19, § 68.
    3. C. The art of the augur, augury: cui laetus Apollo Augurium citharamque dabat, Verg. A. 12, 394 (v. Apollo and augur): Rex idero et regi Turno gratissimus augur, id. ib. 9, 327; Flor. 1, 5, 2.

augu/rĭus, a, um, adj. [auguror], of or pertaining to the augur, augural (very rare): jus augurium, Cic. Sen. 4, 12; id. Fam. 3, 9, 3; Gell. praef. § 13.

augūro, v. auguror fin.

augŭror, ātus. 1, v. dep. (class. for the ante-class. and poet. act. augnro, āre, v. infra) [augur].

  1. I. To perform the services or fill the office of an augur, to take auguries, observs and interpret omens, to augur, prophesy, predict (hence with the acc. of that which is prophesied): Calchas ex passerum numero belli Trojani annos auguratus est, Cic. Div 1, 33, 72; so id. ib. 1, 15, 27; id. Fam. 6, 6: avis quasdam rerum augurandarum causa esse natas putamus, id. N D. 2, 64, 160; Suet. Oth 7 fin.; id. Gram. 1: in quo (scypho) augurari solet, Vulg. Gen. 44, 5: augurandi scientia, ib. ib. 44, 15; ib. Lev. 19, 26.
    Transf from the sphere of religion,
  2. II. Ingen, to predict, forebode, foretell; or of the internal sense (cf. augurium, II. A.), to surmise, conjecture, suppose: Theramenes Critiae, cui venenum praebiberat, mortem est auguratus, Cic. Tusc. 1, 40, 96: ex nomine istins, quid in provinciā facturus esset, perridicule homines augurabantur, id. Verr. 2, 2, 6: in Persis augurantur et divinant Magi, id. Div. 1, 41, 90: Recte auguraris de me nihil a me abesse longius crudelitate, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A: futurae pugnae fortunam ipso cantu augurantur, Tac. G. 3 al.: quantum ego opinione auguror, Cic. Mur. 31, 65: quantum auguror coniectura, id. de Or. 1, 21. 95; so, mente aliquid, Curt 10, 5, 13: Hac ego contentus auguror esse deos, Ov. P. 3, 4, 80: erant, qui Vespasianum et arma Orientis augurarentur, Tac. H. 1, 50: Macedones iter jaciendo operi monstrāsse eam (beiuam) augurabantur, Curt. 4, 4, 5.
    Note: The act. subordinate form auguro, āre (by Plin. ap. Serv. ad Verg A. 7, 273, erroneously distinguished from this in signif.).
      1. 1. (Acc. to I.) Sacerdotes salutem populi auguranto, Cic. Leg. 2, 8.
        Trop.: oculis investigans astute augura, look carefully around you like an augur, Plant. Cist. 4, 2, 26.
        Pass.: res, locus auguratur, is consecrated by auguries: certaeque res augurantur, Lucius Caesar ap. Prisc. p. 791 P.: in Rostris, in illo augurato templo ac loco, Cic. Vatin. 10; so Liv. 8, 5: augurato (abl. absol.), after taking auguries (cf. auspicato under auspicor fin.): sicut Romulus augurato in urbe condenda regnum adeptus est, Liv. 1, 18; Suet. Aug. 7 fin. dub. Roth.
      2. 2. (Acc. to II.) Hoc conjecturā auguro, Enn. ap. Non. p. 469, 8 (Trag. v. 327 Vahl.); so Pac. ap. Non. l. l.; Att. ib.; Cic. Rep. Fragm. ib. (p. 431 Moser): praesentit animus et augurat quodam modo, quae futura sit suavitas, id. Ep. ad Caiv. ib. (IV. 2, p. 467 Orell.): si quid veri mens augurat, Verg. A. 7, 273: quis non prima repellat Monstra deum longosque sibi mon auguret annos? Val. Fl. 3, 356.

Augusta, ae, f. (dat. Augustal) [augustus].

  1. I. Under the emperors, a litle of the mother, wife, daughter, and sister of the emperor; like our Imperial Majesty, Imperial Highness, Tac A. 1, 8; 15, 23; 4, 16; 12, 26; id. H. 2, 89, Snet. Calig. 10; 15; 23; id. Claud. 3; id. Ner. 35, id. Dom. 3; cf. Plin. Pan. 84, 6 Schwarz.
  2. II. The name of several towns, among which the most distinguished were,
    1. A. Augusta Taurinorum, now Turin, Plin. 3, 17, 21, § 123; Tac. H. 2, 66; cf. Mann. Ital. I. p. 191.
    2. B. Augusta Praetoria, in Upper Italy, now (by a corruption of the word Augusta) Aosta, Plin. 3, 5, 6, § 43; 3, 17, 21, § 123; cf. Mann. Ital. I. p. 186 sq.
    3. C. In Treveris Augusta, now Treves, Mel. 3, 2, 4 (colonia Treverorum, Tac. H. 4, 72).
    4. D. Augusta Vindelicorum, now Augsburg, Itin. Anton.; cf. Tac. G. 41, n. 4 Rupert.
    5. E. Augusta Emerida on the Anas, in Lusitania, now Merida, Plin. 4, 21, 35, § 117; cf. Mann. Hispan. p. 331.

Augustālĭcĭus, ii, m., one clothed with the dignity of priest of Augustus (v. Augustalis), Inscr. Fabr. 6, 163.
From

Augustālis, e, adj., relating to the emperor Augusius, of Augustus, Augustan: ludi (or AVGVSTALIA in the Calendar in Inscr. Orell. II. p. 411), celebrated on the 12th of October, in commemoration of the day on which Augustus returned to Rome, Tao. A. 1, 15 and 54: sodales, a college of twenty-five priests instituted in honor of Augustus, after his death, by Tiberius, Tac. A. 1, 54; 3, 64; Suet. Claud. 6; id. Galb. 8; called also sacerdotes, Tac. A. 2, 83; and absol.: Augustaies, id. ib. 3, 64; id. H. 2, 95; Inscr. Orell. 610. In the municipal cities and colonies there were such colleges of priests of Augustus, composed of six men, called Seviri Augustales, Petr. 30, 2; cf. Inscr. Orell. II. p. 197 sq.
The prefect of Egypt was called Praefectus Augustalis, Dig. 1, 17; cf. Tac. A. 12, 60; and: vir spectabilis Augustalis, Cod. 10, 31, 57 and 59.
Augustales milites, those added by Augustus, Veg. Mil. 2, 7.

Augustālĭtas, ātis, f. [Augustalis].

  1. I. The dignity of priest of Augustus, Inscr. Orell. 1858; 3213; 3678.
  2. II. The dignity of prefect of Egypt, Cod. Th. 13, 11, 11.

Augustamnĭca, ae, f. [Augustusamnis], a designation, after the time of Diocletian, of the eastern part of Lower Egypt, in which were the cities Pelusium, Rhinocolura, etc., Amm. 22, 16; Cod. Th. 1, 14, 1.

Augustānus (Augustīānus, Suet Ner 25; Front. Col. pp. 1, 106, 139 Goes.: Augustānĕus, Auct. Limit. p. 265 Goes.), a, um, adj. [Augustus].

  1. I. Of or pertaining to Augustus: colonia, Dig. 50, 15, 1: DOMVS, Inscr. Orell. 2350 and 2947.
  2. II. Of or belonging to an emperor, imperial: Augustani, Roman knights appointed by Nero, Tac. A. 14, 15; Suet. Ner. 25.
  3. III. Augustāni, ōrum, m., the inhabitants of cities which had the title Augusta, Plin. 3, 3, 4, § 23 al.

augustātus, a, um, P. a., v. augusto.

augustē, adv., v. 1. augustus fin.

Augustēus, a, um, adj. [Augustus], of or belonging to Augustus, Augustan: lex, Front. Col. p. 121 Goes: termini, id. ib. pp. 119, 121, 122: charta, also called regia, Isid. Orig. 6, 10, 2 (cf. Plin. 13, 12, 23, § 74): marmor, v. 2. Augustus, II.
Hence, Augustēum, i, n., a temple built in honor of Augustus, Inscr. Orell. 642.

A maximum of 100 entries are shown.