No entries found. Showing closest matches:
audĕo, ausus, 2, v. a. and n. (perf. ausi = ausus sum, Cato ap. Prisc. p. 868 P.; hence freq. in the poets, and prose writers modelled after them, subj. sync. ausim, Plaut. Poen. 5, 6, 21; Ter. Eun. 5, 2, 45; 5, 2, 65; Lucr. 2, 178; 5, 196; Verg. E. 3, 32; id. G. 2, 289; Tib. 4, 1, 193; Prop. 2, 5, 24; 3, 12, 21; Ov. Am. 2, 4, 1; Stat. Th. 1, 18; 3, 165; id. Achill. 2, 266; Liv. praef. 1; Plin. Ep. 4, 4 fin.; Tac. Agr. 43: ausis, Att. ap. Non. p. 4, 62; Lucr. 2, 982; 4, 508; 5, 730; 6, 412; cf. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.: ausit, Cat. 61, 65; 61, 70; 61, 75; 66, 28; Ov. M. 6, 466; Stat. Th. 12, 101; id. Achill. 1, 544; Liv. 5, 3 fin.: * ausint, Stat. Th. 11, 126; cf. Prisc l. l.; Struve, p. 175 sq.; Ramsh. Gr. p. 140; Neue, Formenl. II. pp. 333 sq., 542, 547 sq. al.) [acc. to Pott, for avideo from avidus, pr. to be eager about something, to have spirit or courage for it; v. 1. aveo], to venture, to venture to do, to dare; to be bold, courageous (with the idea of courage, boldness; while conari designates a mere attempt, an undertaking; syn.: conor, molior); constr. with acc., inf., quin, in with acc. or abl., and absol.
- (α) With acc. (mostly in poets and histt., esp. in Tac.): Quā audaciā tantum facinus audet? Ter. Eun. 5, 4, 37; so, ut pessimum facinus auderent, Tac. H. 1, 28; 2, 85; Suet. Calig. 49: quid domini faciant, audent cum talia furesl Verg. E. 3, 16: ausum talia deposcunt, Ov. M. 1, 199; 13, 244: capitalem fraudem ausi, Liv. 23, 14; 3, 2; 26, 40; Vell. 2, 24, 5: erant qui id flagitium formidine auderent, Tac. A. 1, 69: ausuros nocturnam castrorum oppugnationem, id. ib. 2, 12; 4, 49; 11, 9; 12, 28; 14, 25; id. H. 1, 48; 2, 25; 2, 69; 4, 15 al.: ad audendum aliquid concitāsset, nisi etc., Suet. Caes. 8; 19; id. Tib. 37; id. Tit. 8; Just. 5, 9 al.; hence also pass.: multa dolo, pleraque per vim audebantur, Liv. 39, 8 fin.: auderi adversus aliquem dimicare, Nep. Milt. 4 fin.: agenda res est audendaque, Liv. 35, 35, 6; Vell. 2, 56 fin.: patroni necem, Suet. Dom. 14.
Also ausus, a, um, pass., Tac. A. 3, 67 fin.
- (β) With inf. (the usual constr.; freq. both in prose and poetry): etiam audes meā revorti gratiā? Plaut. Men. 4, 3, 23: Ecquid audes de tuo istuc addere? do you undertake, venture upon? id. ib. 1, 2, 40: commovere me miser non audeo, I venture not to stir, id. Truc. 4, 3, 44: Neque tibi quicquam dare ausim, Ter. Eun. 5, 2, 65: nil jam muttire audeo, id. And. 3, 2, 25; 3, 5, 7; id. Heaut. 5, 1, 80; id. Phorm. 5, 1, 31: hoc ex ipsis caeli rationibus ausim confirmare, Lucr. 5, 196: auderent credere gentes, id. 2, 1036; 1, 68; by poet. license transf. to things: Vitigeni latices in aquaï fontibus audent Misceri, the juice from the vine ventures boldly to intermingle with the water, id. 6, 1072: Mithridates tantum victus efficere potuit, quantum incolumis numquam est ausus optare, Cic. Imp. Pomp. 9, 25: imperatorem deposcere, id. ib. 5, 12: ut de Ligarii (facto) non audeam confiteril id. Lig. 3, 8: audeo dicere, I dare say, venture to assert, = τολμῶ λέγειν, Cic. Fin. 5, 28, 84 et saep.: qui pulsi loco cedere ausi erant, Sall. C. 9, 4; 20, 3: quem tu praeponere no bis Audes, Cat. 81, 6: refrenare licentiam, Hor. C. 3, 24, 28: vana contemnere, Liv. 9, 17, 9: mensuram prodere ausos, Plin. 2, 1, 1, § 3 al.: non sunt ausi persequi recedentes, Vulg. Gen. 35, 5; 44, 26; ib. Job, 29, 22; 37, 24; ib. Matt. 22, 46; ib. Act. 5, 13; ib. Rom. 5, 7 et persaepe.
- * (γ) With quin: ut non audeam, quin promam omnia, Plaut. As. 1, 1, 11.
- (δ) With in with acc. or abl. (eccl. Lat.): Rogo vos ne praesens audeam in quosdam (Gr. ἐπί τινας), Vulg. 2 Cor. 10, 2: In quo quis audet, audeo et ego (Gr. [?E)N W = (
?]), ib. 2 Cor. 11, 21.
(ε) Absol.: (Romani) audendo … magni facti, Sall. H. Fragm. 4 (n. 12 fin. Gerl.): Nec nunc illi, quia audent, sed quia necesse est, pugnaturi sunt, Liv. 21, 40, 7: in ejus modi consiliis periculosius esse deprehendi quam audere, Tac. Agr. 15 fin.: duo itinera audendi (esse), seu mallet statim arma, seu etc., id. H. 4, 49: auctor ego audendi, Verg. A. 12, 159: Nam spirat tragicum satis et feliciter audet, Hor. Ep. 2, 1, 166.
With an object to be supplied from the context: hos vero novos magistros nihil intellegebam posse docere, nisi ut auderent (sc. dicere, orationes habere, etc.), Cic. de Or. 3, 24, 94; Quint. 10, 1, 33 Frotsch.; 1, 5, 72: Judaei sub ipsos muros struxere aciem, rebus secundis longius ausuri (sc. progredi, to advance further), Tac. H. 5, 11: 2, 25, cf. Verg. A. 2, 347.
Hence, P. a.,
- 1. audens, entis, daring, bold, intrepid, courageous; mostly in a good sense (poet. or in post-Aug prose): tu ne cede malis, sed contra audentior ito, Verg. A. 6, 95: audentes deus ipse juvat, Ov. M. 10, 586; so id. A. A. 1, 608; id. F. 2, 782: spes audentior, Val. Fl. 4, 284: nil gravius audenti quam ignavo patiendum esse, Tac. A. 14, 58; id. H. 2, 2 audentissimi cujusque procursu. id. Agr. 33; id. Or. 14 al.
Adv.: audenter, boldly, fearlessly, rashly: liceat audenter dicere,
Vulg Act. 2, 29; Dig. 28, 2, 29 fin.
Comp.: audentius jam onerat Sejanum, Tac. A. 4, 68 progressus, id. ib. 13, 40: circumsistere, id. H. 2, 78: inrupere, id. ib. 1, 79: agere fortius et audentius, id. Or 18.
Sup prob not in use.
- 2. ausus, a, um, ventured, attempted, undertaken, hence subst.: au-sum, i, n., a daring attempt, a venture, an undertaking, enterprise (poet. or in postAug. prose; acc. to Serv. ad Verg. A. 12, 351, perh. not before Verg.): At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis, Verg. A. 2, 535; 12, 351: fortia ausa, id. ib. 9, 281: ingentibus annuat ausis, Ov. M. 7, 178; 2, 328; 11, 12; 9, 621; 10, 460; 11, 242; id. H. 14, 49 al.; Stat. Th. 4, 368: ausum improbum, Plin. 2, 108, 112, § 147.
Aurēlĭus (Ausēlĭus, Paul. ex Fest. p. 23 Müll.), a, um, adj.
- I.
- A. A Roman nomen, e. g. M. Aurelius Antoninus, L. Aurelius Cotta; hence,
- B. Esp.
- 1. Aurelia Via, the Aurelian Way, made by a certain Aurelius, otherwise unknown; it consisted of two parts: VETVS ET NOVA, Inscr. Orell. 3307; the former ran from the Porta Janiculensis (now Porta di S. Pancrazio) of the northern coast to Pisa, later to Arelate; the latter was a small branch which led from the Porta Aurelia (now Castel S. Angelo) four thousand paces, to the former The via vetus Cicero mentions in Cat. 2, 4, 6; Phil. 12, 9.
- 2. Aurelia lex.
- (α) Judiciaria, of the prœtor L. Aurelius Cotta (A. U. C. 684), acc. to which the Senatores, Equites, and Tribuni aerarii were invested with judicial power, Cic. Phil. 1, 8, 19 sq.; Vell. 2, 32; Ascon. ad Div. in Caecil. 3.
- (β) De ambitu, of unknown origin, Cic. ad Q. Fr. 1, 3 fin.
- 3. Forum Aurelium, a town in Etruria, on the Via Aurelia, near the present village Castellacio, Cic. Cat. 1, 9, 24; cf. Mann. Ital. I. p. 370.
- 4. Aurelium tribunal, in the forum, of unknown origin (perh, made by L. Aurelius Cotta), Cic. Sest. 15; id. ad Quir. 5, 14; also called Gradus Aurelii, id. Clu. 34, 93; id. Fl. 28.
- II. Sextus Aurelius Victor, a Roman historian of the fourth century; cf. Bähr, Lit. Gesch. p. 342 sq.; Teuffel, Rom. Lit. § 408.
aurum (Sab. ausum, Paul. ex Fest. p. 9 Müll.; vulg. Lat., ōrum, ib. p. 183; cf. Ital. and Span. oro and Fr. or), i, n. [v. aes].
- I. Gold; as a mineral, v. Plin. 33, 4, 21, § 66 sqq.: auri venas invenire, Cic. N. D. 2, 60, 151: venas auri sequi, Lucr. 6, 808; Tac. G. 5: aurum igni perspicere, Cic. Fam. 9, 16: eruere terrā, Ov. Am. 3, 8, 53: auri fodina, Plin. 33, 4, 21, § 78; Vulg. Gen. 2, 11; ib. 2 Par. 2, 7; ib. Matt. 2, 11; Naev. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 797: ex auro vestis, id. 2, 22 (ap. Isid. Orig. 19, 22, 20) et saep.
Provv.: montes auri polliceri, to promise mountains of gold, Ter. Phorm. 1, 2, 18: carius auro, more precious than gold, Cat. 107, 3 (cf.: κρεισσονα χρυσοῦ, Aesch. Choëph. 372; χρυσοῦ χρυσότερα, Sapph. Fr. 122. Ellis).
- II. Meton.
- A. Things made of gold, an ornament of gold, a golden vessel, utensil, etc.: Nec domus argento fulget nec auro renidet, gold plate, Lucr. 2, 27. So,
- 1. A golden goblet: et pleno se proluit auro, Verg. A. 1, 739: Regales epulae mensis et Bacchus in auro Ponitur, Ov. M. 6, 488: tibi non committitur aurum, Juv. 5, 39; 10, 27; Stat. Th. 5, 188; and in the hendiadys: pateris libamus et auro = pateris aureis, Verg. G. 2, 192.
- 2. A golden chain, buckle, clasp, necklace, jewelry: Oneratas veste atque auro, Ter. Heaut. 3, 1, 43: Donec eum conjunx fatale poposcerit aurum, Ov. M. 9, 411; 14, 394.
- 3. A gold ring: Ventilet aestivum digitis sudantibus aurum, Juv. 1, 28.
- 4. A golden bit: fulvum mandunt sub dentibus aurum, Verg. A. 7, 279; 5, 817.
- 5. The golden fleece: auro Heros Aesonius potitur, Ov. M. 7, 155.
- 6. A golden hairband, κρωβύλος: crines nodantur in aurum, Verg. A. 4, 138 Serv.
- 7. Esp. freq., gold as coined money: si quis illam invenerit Aulam onustam auri, Plaut. Aul. 4, 2, 4: De Caelio vide, quaeso, ne quae lacuna sit in auro, Cic. Att. 12, 6, 1: Aurum omnes victā jam pietate colunt, Prop. 4, 12, 48 sq.: quid non mortalia pectora cogis Auri sacra fames? Verg. A. 3, 56; cf. Plin. 37, 1, 3, § 6; so Hor. C. 2, 16, 8; 2, 18, 36; 3, 16, 9; id. S. 2, 2, 25; 2, 3, 109; 2, 3, 142; id. Ep. 2, 2, 179; Vulg. Matt. 10, 9; ib. Act. 3, 6 et saep.
- B. The color or lustre of gold, the gleam or brightness of gold, Ov. M. 9, 689: anguis cristis praesignis et auro (hendiadys, for cristis aureis), id. ib. 3, 32: saevo cum nox accenditur auro, Val. Fl. 5, 369 (i. e. mala portendente splendore, Wagn.); so, fulgor auri, of the face, Cat. 64, 100, ubi v. Ellis.
- C. The Golden Age: redeant in aurum Tempora priscum, Hor. C. 4, 2, 39: subiit argentea proles, Auro deterior, Ov. M. 1, 115; 15, 260.
‡ auscŭlāri and auscŭlum, v. osculor and osculum.
auscultātĭo, ōnis, f. [ausculto].
- I. A listening, attending to: auscultatio et publicorum secretorumque inquisitio, Sen. Tranq. 12.
- II. An obeying: Quid mihi scelesto tibi erat auscultatio? Plaut. Rud. 2, 6, 18.
auscultātor, ōris, m. [ausculto].
- I. A hearer, listener, * Cic. Part. Or. 3, 10.
- II. One who obeys: mandati, App. M. 7, p. 195, 1.
auscultātus, ūs, m. [ausculto], a hearing, listening: auscultatu, App. M. 6, p. 178, 21: auscultatibus, Fulg. Cont. Verg. p. 142.
ausculto, āvi, ātum, 1, v. freq. [perh. a union of two roots, that of audio, auris ausis, and of the Sanscr. çru = to hear; v. Bopp, Gloss. p. 396 b.], to hear any person or thing with attention, to listen to, give ear to, ἀκροᾶσθαι (cf. audio init.; in the anteclass. per. freq., but not in Lucr.; in the class. per. rare).
- I. In gen.: Ita est cupidus orationis, ut conducat qui auscultet, Cato ap. Gell. 1, 15, 9: ausculto atque animum adverto sedulo, Plaut. Stich. 4, 1, 40: In rem quod sit praevortaris quam re advorsā animo auscultes, id. Ps. 1, 3, 8; id. Trin. 3, 3, 50; id. Truc. 2, 4, 46: nimis eum ausculto libens, id. Poen. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 5, 22: Ausculta paucis, nisi molestumst, Ter. Ad. 5, 3, 20; id. And. 3, 3, 4 and 5: jam scies: Ausculta, id. Phorm. 5, 8 (9), 7: illos ausculto lubens, Afran. ap Non. p. 246, 15: Nec populum auscultare, * Cat. 67, 39: sermonem, Vulg. Gen. 4, 23: verba, ib. Tob. 9, 1: aures diligenter auscultabunt, ib. Isa, 32, 3.
- II. Esp
- A. To listen to something believingly, to give credit to, etc.
- a. With acc.: crimina, Plaut. Ps. 1, 5, 12.
- b. With dat. of pers.: cui auscultabant, gave heed, Vulg. Act. 8, 10.
- B. To listen in secret to something, to overhear: quid habeat sermonis, auscultabo, Plaut. Poen. 4, 1, 6: omnia ego istaec auscultavi ab ostio, id. Merc. 2, 4, 9.
- C. Of servants, to attend or wait at the door, as in Gr. ὑπακούειν: ad fores auscultato atque serva has aedīs, Plaut. Truc. 1, 2, 1: jam dudum ausculto et cupiens tibi dicere servus Pauca, reformido, * Hor. S. 2, 7, 1 Heind.
- D. Alicui or absol., to hear obediently, to obey, heed (cf. audio): hi auscultare dicuntur, qui auditis parent, Varr. L. L. 6, § 83 Müll.: auscultare est obsequi: audire ignoti quod imperant soleo, non auscultare, Non. p. 246, 9 sq.: magis audiendum quam auscultandum censeo, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131: Age nunc vincito me auscultato filio, Plaut. Bacch. 4, 8, 14: Qui mi auscultabunt, id. As. 1, 1, 50; id. Curc. 2, 1, 8; id. Most. 3, 1, 58; 3, 1, 99; id. Mil. 2, 6, 16; id. Ps. 1, 5, 38; id. Poen. 1, 1, 69; 1, 2, 98; id. Rud. 2, 6, 56; 3, 3, 32; id. Stich. 1, 2, 89: seni auscultare, Ter. And. 1, 3, 4: vin tu homini stulto mi auscultare? id. Heaut. 3, 3, 24; id. Ad. 3, 3, 66; 5, 8, 12: mihi ausculta: vide, ne tibi desis, * Cic. Rosc. Am. 36, 104.
With acc.: nisi me auscultas, Plaut. Trin. 3, 2, 36 (we should perhaps here, in accordance with the general idiom, read mi; so Ritschl).
In pass. impers.: De. Ad portum ne bitas, dico jam tibi. Ch. Auscultabitur, you shall be obeyed, it shall be done, Plaut. Merc. 2, 3, 127.
Note: It is difficult to believe, in the verse of Afranius, videt ludos, hinc auscultavi procul, that auscultare is equivalent to videre, spectare, acc. to Non. p. 246, 16.
‡ Ausēlĭus, v. Aurelius.
Auser, ĕris (Ausar, Rutil. Itin. 1, 566), m., = Αὐσαρ (Strabo), a tributary stream of the river Arno, in Etruria, near Lucca, now Serchio, Plin. 3, 5, 8, § 50; cf. Mann. Ital. I. p. 350.
Ausētānus, a, um, adj., of or pertaining to the city Ausa, in Hispania Tarraconensis: ager, Liv. 29, 2, 2.
Hence, Ausē-tāni, ōrum, m., the Ausetani, Caes B. C. 1, 60; Liv. 21, 23, 2; 21, 61, 8; Plin. 3, 3, 4, § 22; cf. Mann. Hispan. p. 404.
ausim, v. audeo init.
Auson, ŏnis, v. Ausones, II. E.
Ausŏna, ae, f., an ancient town of the Ausones, near Minturnœ, Liv. 9, 25, 4.
Ausŏnes, um, m., = Αὔσονες [prob. of the same root as Oscus or Opicus, Buttm. and Donald.].
- I. The Ausonians, a very ancient, perhaps Greek, name of the primitive inhabitants of Middle and Lower Italy; of the same import prob. with Aurunci (Aurunici, Auruni = Ausuni, Ausones), Opici, and Osei: cf. Paul. ex Fest. s. v. Ausoniam, p. 18 Müll.; Arist. ap. Polyb. 7, 10; Serv. ad Verg. A. 7, 727; Nieb. Rom. Gesch. 1, p. 71 sq.; Wachsmuth, Röm. Gesch. p. 65 sq.
Poet., the general name for the inhabitants of Italy, Stat. S. 4, 5, 37.
Hence,
- II. Derivv.
- A. Ausŏnĭa, ae, f., = Αὐσονία, the country of the Ausonians, Ausonia, Lower Italy, Ov. M. 14, 7; 15, 647; and poet. for Italy, Verg. A. 10, 54; Ov. F. 4, 290 et saep.
- B. Ausŏnĭus, a, um, adj.
- 1. Ausonian: mare, on the southern coast of Italy, between the Iapygian Peninsula and the Sicilian Straits, Plin. 3, 10, 15, § 95; 14, 6, 8, § 69; cf. Mann. Ital. I. p. 13 sq.
- 2. In the poets, Italian, Latin, Roman: terra, Verg. A. 4, 349: Thybris, id. ib. 5, 83: coloni, id. G. 2, 385: urbes, Hor. C. 4, 4, 56: montes, Ov. F. 1, 542: humus, Italy, id. ib. 5, 658: Pelorum, id. M. 5, 350 (quod in Italiam vergens, Mel. 2, 7, 15): imperium, Roman, id. P. 2, 2, 72: os, Ausonian lips, i. e. the Roman language, Mart. 9, 87: aula, the imperial court, id. 9, 92.
Subst.: Ausŏnĭi, ōrum, m., = Ausones, the Ausonians, or, poet., the inhabitants of Italy, Verg. A. 12, 834.
- C. Ausŏnĭdae, ārum, m.
- a. The inhabitants of Ausonia, Verg. A. 10, 564.
- b. Poet., the inhabitants of Italy, Verg. A. 12, 121; Luc. 9, 998.
- D. Ausŏnis, ĭdis, adj. f., Ausonian; and poet., Italian: ora, Ov. F. 2, 94: aqua, Sil. 9, 187: matres, Claud. B. Get. 627 al.
- E. Auson, ŏnis, m., the mythical progenitor of the Ausonians, son of Ulysses and Calypso, Paul. ex Fest. s. v. Ausoniam, p. 18 Müll.; Serv. ad Verg. A. 3, 171.
As adj.: Ausone voce, i. e. Roman, Latin, Avien. Arat. 102.
Ausŏnĭus, ii, m.; Decimus Magnus Ausonius, a distinguished poet, rhetorician, and grammarian of the fourth century, teacher of the emperor Gratian; cf. Bähr, Lit. Gesch. p. 227 sq.; Teuffel, Rom. Lit. § 414.
auspex, spĭcis, comm. [a contraction of avispex, from avis-spicio], a bird inspector, bird-seer, i. e. one who observes the flight, singing, or feeding of birds, and foretells future events therefrom; an augur, soothsayer, diviner (in a lit. signif. far more rare than augur).
- I. Lit.: latores et auspices legis curiatae, Cic. Att. 2, 7: ego cui timebo Providus auspex, Hor. C. 3, 27, 8.
Of the birds from which auguries were taken: (galli, gallinacei) victoriarum omnium auspices, Plin. 10, 21, 24, § 49.
Since little of importance was done in Rome without consulting the auspices, hence,
- II. Transf.
- A.
- 1. In gen., an author, founder, director, leader, protector, favorer: divis Auspicibus coeptorum operum, Verg. A. 3, 20: Dis equidem auspicibus reor etc., id. ib. 4, 45, and Ov. F. 1, 615: auspice Musā, i. e. under the inspiration of the muse, Hor. Ep. 1, 3, 13: Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro, id. C. 1, 7, 27.
- 2. Esp., as t. t., the person who witnessed the marriage contract, the reception of the marriage portion, took care that the marriage ceremonies were rightly performed, etc., παρανύμφιος: nihil fere quondam majoris rei nisi auspicato ne privatim quidem gerebatur, quod etiam nunc nuptiarum auspices declarant, qui re omissā nomen tantum tenent, Cic. Div. 1, 16, 28; cf. Val. Max. 2, 1, 1; Serv. ad Verg. A. 1, 346; Plaut. Cas. prol. 86: nubit genero socrus nullis auspicibus, nullis auctoribus, etc., Cic. Clu. 5, 14; so Liv. 42, 12, 4: auspicum verba, Tac. A. 11, 27; 15, 37: alicui nubere dote inter auspices consignatā, Suet. Claud. 26; veniet cum signatoribus auspex, Juv. 10, 336 Schol.; Luc. 2, 371 Schol.
In fem., Claud. in Rufin. 1, 1, 83; cf. pronubus; auctor, II. F. 3.; and Smith, Dict. Antiq.
- B. A beginning (post-class.), Eum. Pan. Const. 3; Pacat. Pan. Theod. 3.
- C. Adj., fortunate, favorable, auspicious, lucky (post-class.): clamor, Claud. IV. Cons. Hon. 610: victoria, id. VI. Cons. Hon. 653: purpura, id. Ep. ad Seren. 57.
auspĭcābĭlis, e, adj. [auspicor], of favorable omen, auspicious (post-class.), Arn. 4, p. 131; 7, 3, 237.
auspĭcālis, e, adj. [auspicor], of or pertaining to divination, suitable for auguries, auspicial: pisciculus, Plin. 32, 1, 1, § 4: dies, Mamert. Pan. Maxim. 6.
* Adv.: auspĭ-cālĭter = auspicato, with the appropriate taking of auguries: ponere gromam, Hyg. Limit. Constit. p. 153 Goes.
auspĭcātō, v. auspicor fin.
1. auspĭcātus, a, um, Part. and P. a., v. auspicor.
2. auspĭcātus, ūs, m. [auspicor], the taking of auspices, augury: Pici in auspicatu magni, Plin. 10, 18, 20, § 40 (on Cic. Rep. 2, 29, 51, v. Moser).
auspĭcĭum, ii, n. [auspex], divination by observing the flight of birds, augury from birds, auspices (cf. augurium).
- I.
- A. Lit.: auspicia avium, Plin. 7, 56, 57, § 203 (as if overlooking the origin of auspicium): praetor auspicat auspicium prosperum, Naev. ap. Non. p. 468, 28: Dant (Romulus et Remus) operam simul auspicio augurioque etc., Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 81 sq. Vahl.: pullarium in auspicium mittit, Liv. 10, 40, 2: ab auspicio bono proficisci, of marriage, Cat. 45, 19 Ellis (cf. auspex, II. A. 2.) et saep.; cf. the class. passages, Cic. Div. 1, 47 sq.; 2, 34 sq.; Liv. 6, 41, 4 sq.
So auspicium habere, to have the right of taking auspices (which, in the performance of civil duties, was possessed by all magistrates, but, in time of war, only by the commander-in-chief): omnes magistratus auspicium judiciumque habento, Cic. Leg. 3, 3, 10: quod nemo plebeius auspicia haberet, Liv. 4, 6, 2.
Of the commander-in-chief: expugnatum oppidumst Imperio atque auspicio mei eri Amphitruonis, Plaut. Am. 1, 1, 37: Ut gesserit rem publicam ductu, imperio, auspicio suo, id. ib. 1, 1, 41; 2, 2, 25: qui ductu auspicioque ejus res prospere gesserant, Liv. 5, 46, 6; 8, 31, 1; 10, 7, 7; 41, 28, 1 al.; 21, 40, 3: recepta signa ductu Germanici, auspiciis Tiberii, Tac. A. 2, 41: Septentrionalis oceanus navigatus est auspiciis divi Augusti, Plin. 2, 67, 67, § 167: alia ductu meo, alia imperio auspicioque perdomui, Curt. 6, 3, 2: domuit partim ductu partim auspiciis suis Cantabriam, etc., Suet. Aug. 21 Ruhnk.
And so absol.: vates rege vatis habenas, Auspicio felix totus ut annus eat (sc. tuo), Ov. F. 1, 26 Merk.
Hence for the chief command, guidance: tuis auspiciis totum confecta duella per orbem, Hor. Ep. 2, 1, 254 Schmid: Illius auspiciis obsessae moenia pacem Victa petent Mutinae, Ov. M. 15, 822.
And, in gen., right, power, inclination, will: Me si fata meis paterentur ducere vitam Auspiciis et sponte meā componere curas, etc., Verg. A. 4, 341: Communem hunc ergo populum paribusque regamus Auspiciis, id. ib. 4, 103 (aequali potestate, Serv.).
- B. Transf., in gen., a sign, omen, a divine premonition or token: Liquido exeo auspicio foras, Avi sinistrā, Plaut. Ep. 2, 2, 2; so id. Ps. 2, 4, 72: optimum, id. Stich. 3, 2, 6: dicere ausus est optimis auspiciis ea geri, Cic. Sen. 4, 11: quae contra rem publicam ferrentur, contra auspicia ferri, id. ib.: melius, Plaut. Men. 5, 9, 88: vanum, Prop. 1, 3, 28: infaustum, Verg. A. 11, 347: felix, Just. 1, 10 al.
So, auspicium facere, of things which give signs, tokens, omens: augurium haec (mustela) facit, Plaut. Stich. 3, 2, 10: cur aliis a laevā, aliis a dexterā datum est avibus, ut ratum auspicium facere possint? Cic. Div. 2, 38, 80: circa summum culmen hominis auspicium fecisse, Liv. 1, 34, 9.
Poet.: cui (diviti) si vitiosa libido Fecerit auspicium, gave him a token (viz. for changing), urged him to a new decision, Hor, Ep. 1, 1, 86.
- II. Trop., = initium, a beginning (cf. auspicor, II., and auspex, II. B.): auspicia belli a parricidio incipientes, Just. 26, 2, 2: auspicia regni a parricidio coepit, id. 27, 1.
auspĭco, āre, v. auspicor fin.
auspĭcor, ātus, 1, v. dep. [from auspex, as auguror from augur], to take the auspices.
- I. Lit.
- A. In gen.: (Gracchus) cum pomerium transiret, auspicari esset oblitus, Cic. N. D. 2, 4, 11: tripudio auspicari, id. Div. 1, 35, 77; 2, 36, 77: Fabio auspicanti aves non addixere, Liv. 27, 16, 15; 4, 6, 3; 6, 41, 5 sq. al.
- B. Esp., aliquid or absol., also with inf., to make a beginning, for the sake of a good omen, to begin, enter upon (first freq. after the Aug. per.): ipsis Kal. Januariis auspicandi causā omne genus operis instaurant, Col. 11, 2, 98: auspicandi gratiā tribunal ingredi, Tac. A. 4, 36: non auspicandi causā, sed studendi, Plin. Ep. 3, 5, 8: auspicatus est et jurisdictionem, Suet. Ner. 7: auspicabar in Virginem (aquam) desilire, Sen. Ep. 83, 5.
- II. In gen., to begin, enter upon a thing: auspicari culturarum officia, Col. 11, 2, 3; 3, 1, 1: homo a suppliciis vitam auspicatur, Plin. 7, prooem. § 3: militiam, Suet. Aug. 38: cantare, id. Ner. 22.
Trop.: senatorium per militiam auspicantes gradum, attaining, receiving it through military services, Sen. Ep. 47, 10.
Note:
- a. Act. access. form auspĭco, āre, to take the auspices: praetor advenit, auspicat auspicium prosperum, Naev. 4, 2 (Non. p 468, 28): (magistratus) publicae [rei] cum auspicant, Caecil. ap. Non. l. l. (Com. Rel. p. 66 Rib.): auspicetis: cras est communis dies, Atta, ib. (Com. Rel. p. 161 Rib.): Non hodie isti rei auspicavi, Plaut. Rud. 3, 4, 12: mustelam, to receive, accept as an augury, id. Stich. 3, 2, 46: super aliquā re, Gell. 3, 2.
- b. Pass.
- (α) Abl. absol.: auspĭcātō, after taking the auspices: Romulus non solum auspicato urbem condidisse, sed ipse etiam optimus augur fuisse traditur, Cic. Div. 1, 2, 3: Nihil fere quondam majoris rei nisi auspicato ne privatim quidem gerebatur, id. ib. 1, 16, 28: qui et consul rogari et augur et auspicato, id. N. D. 2, 4, 11; id. Div. 2, 36, 72; 2, 36, 77: plebeius magistratus nullus auspicato creatur, Liv. 6, 41, 5 sq.; 5, 38; 1, 36; 28, 28: Hunc (senatum) auspicato a parente et conditore urbis nostrae institutum, Tac. H. 1, 84; 3, 72 al.
- (β) auspĭcātus, a, um, part., consecrated by auguries: auspicato in loco, Cic. Rab. Perd. 4: non auspicatos contudit impetus Nostros, Hor. C. 3, 6, 10: auspicata comitia, Liv. 26, 2, 2 al.
- (γ) Acc. to auspicor, II., begun: in bello male auspicato, Just. 4, 5.
- (δ) auspĭcātus, a, um, as P. a., fortunate, favorable, lucky, prosperous, auspicious: cum Liviam auspicatis rei publicae ominibus duxisset uxorem, Vell. 2, 79, 2.
Comp.: Venus auspicatior, Cat. 45, 26: arbor, Plin. 13, 22, 38, § 118.
Sup.: auspicatissimum exordium, Quint. 10, 1, 85; Plin. Ep. 10, 28, 2: initium, Tac. G. 11.
Adv.: auspĭcātō, under a good omen, auspiciously: ut ingrediare auspicato, at a for tunate moment, in a lucky hour, Plaut. Pers. 4, 4, 57: Haud auspicato huc me appuli, Ter. And. 4, 5, 12: qui auspicato a Chelidone surrexisset, Cic. Verr. 1, 40, 144.
Comp. auspicatius: auspicatius mutare nomen, Plin. 3, 11, 16, § 105: gigni, id. 7, 9, 7, § 47.
* austellus, i, m. dim. [auster], a gentle south wind, Lucil. ap. Non. p. 98, 22.
1. auster, tri, m. [Sanscr. ush-, to burn; the burning, hot wind], the south wind (opp. aquilo, the north wind).
- I. Lit.: auster fulmine pollens, Lucr. 5, 745: validus, id. 1, 899; Hor. Ep. 1, 11, 15: vehemens, Cic. Att. 16, 7: turbidus, Hor. C. 3, 3, 4: nubilus. Prop. 3, 8, 56: umidus, bringing or producing rain, Verg. G. 1, 462; so, pluvius, Ov. M. 1, 66: frigidus, Verg. G. 4, 261, and Prop. 3, 22, 16: hibernus. Tib. 1, 1, 47; Vulg. Cant. 4, 16; ib. Luc. 12, 25 et saep.
- II. Meton., the south country, the south: in aquilonis austrive partibus, Cic. Rep. 6, 20, 22; so Varr. L. L. 9, § 25 Müll.; Plin. 2, 9, 6, § 43; Vulg. Exod. 26, 16; ib. Matt. 12, 42.
2. auster = austerus, q. v.
austĕrālis, is, f., a. plant, usually called sisymbrium, App. Herb. 105.
austērē, adv., v. austerus fin.
austērĭtas, ātis, f. [austerus] (perh. not before the Aug. period).
- I. Lit.
- A. Of taste, harshness, sourness (syn.: acerbitas, tristitia, severitas), Col. 11, 2, 68: vini, Plin. 14, 2, 4, § 24; 14, 6, 8, § 65: caepae, id. 19, 6, 32, § 105: picis, id. 14, 1, 3, § 17; Pall. 1, 35, 11; and in plur., id. 1, 35, 8.
- B. Of colors, darkness, dinginess, Plin. 35, 10, 36, § 97; 9, 38, 62, § 134; 35, 10, 36, § 97; 35, 11, 40, § 134.
- II. Trop., severity, austerity, rigor: magistri, Quint. 2, 2, 5: qui a te hanc austeritatem exigo, Plin. Ep. 2, 5, 5: cum austeritate imperare, Vulg. Ezech. 34, 4: ex bono esse austeritatem, ib. 2 Macc. 14, 30.
* austērŭlus, a, um, adj. dim. [id.], somewhat harsh; trop.: cratera dialecticae, App. Flor. 20.
† austērus, a, um, adj. (auster, Scrib. Comp. 188; sup. austerrimus, Messala, Corv. Progen. Aug. 5), = αὐστηρός.
- I.
- A. Lit, of taste, harsh, sour, tart (not before the Aug. per.; syn.: acer, acerbus, tristis, severus, molestus): vinum nigrum, Cels. 3, 24: austerior gustus, Col. 12, 12, 2: herba austero sapore, Plin. 25, 5, 20, § 45: vinum austerissimum, Scrib. Comp. 142.
- B. Transf.
- * 1. Of smell, pungent: balsami sucus: odore austerus, Plin. 12, 25, 54, § 120.
- 2. Of color, deep, dark: sunt autem colores austeri aut floridi, Plin. 35, 6, 12, § 30.
Comp.: (pictor) austerior colore et in austeritate jucundior, Plin. 35, 11, 40, § 134.
- II. Trop.
- A. Severe, rigid, strict, stern, austere (opp. mol lis, facilis, lenis; scarcely before Cic.): illo austero more ac modo, Cic. Cael. 14, 33; id. de Or. 3, 25, 98: austerior et gravior esse potuisset, id. Pis. 29, 71: Nec gravis austeri poena cavenda viri, Prop. 4, 13, 24: homo austerus es, Vulg. Luc. 19, 21; 19, 22.
Of discourse, severe, grave, serious: ita sit noLis ornatus et suavis orator, ut suavitatem habeat austeram et solidam, non dulcem atque decoctam (the epithet borrowed from wine), that he may have a severe and solid, not a luscious and effeminate sweetness, Cic. de Or. 3, 26, 103: austera poëmata, Hor. A. P. 342: oratio, Quint. 9, 4, 128 Spald.
Of style in statuary: genus, Plin. 34, 8, 19, § 66.
- B. As the opp. of kind, pleasant, severe, gloomy, sad, troublesome, hard, irksome (so first after the beginning of the Aug. per.): labor, Hor. S. 2, 2, 12: Quaelibet austeras de me ferat urna tabellas, Prop. 5, 11, 49: aeger omnem austeram curationem recusans, Plin. 24, 7, 28, § 43.
Adv.:
* austērē, acc. to II., rigidly, austerely, severely: agit mecum austere et Stoice Cato, Cic. Mur. 35, 74.
Comp.: cum aliquo austerius agere, * Vulg. 2 Macc. 14, 30.
austrālis, e, adj. [1.auster, II.], southern (syn.: austrinus, meridianus): quae (regio) tum est aquilonia tum australis, Cic N D. 2, 19, 50: cingulus, i. e. the torrid zone, id. Rep. 6, 20, 21: ora, the same, id. Tusc. 1, 28, 68: plaga, Vulg. Gen. 13, 11: terra, ib. ib. 24, 62: pars, ib. Exod 40, 32: polus, the south pole, Ov. M. 2, 132: nimbi, id. P 4, 4, 1: annus, Egyptian, Claud. Eutr. 1, 403.
Austrānĭa, ae, f., an island to the north of Germany, also called Glessaria, now the island of Ameland, in West Friesland, Plin. 4, 13, 27, § 97 (Austeravia, Sillig).
* austrĭfer, fĕra, fĕrum, adj. [1.austerfero], bringing the south wind: vertex, Sil. 12, 2.
austrīnus, a, um, adj. [1. auster, II.], southern (poet.; also freq. in post-Aug. prose; esp. in Pliny; syn.: australis, meridianus): calores, Verg. G. 2, 271: dies, on which the south wind blows, Col. 11, 2. 37; Plin. 17, 2, 2, § 12: piscis (a constellation), Col. 11, 2, 63: caelum, Plin. 16, 26, 46, § 109: flatus, id. 17, 2, 2, § 11: tempus, id. 2, 47, 47, § 123: vertex, the south pole, id. 2, 68, 68, § 172 al.
Also subst.: austrīna, ōrum, n. (sc. loca), the southern regions of a country: Austrina Cypri, Plin. 6, 34, 39, § 213: Sardiniae, id. 6, 34, 39, § 214: Cappadociae, id. 6, 34, 39, § 215.
‡ Austrō-Afrĭcus, i, m. [1. auster], the south-southwest wind, Gr. Αιβόνοτος, between Auster and Africus, Isid. Orig. 13, 11, 7 (Plin. 2, 47, 46, § 120, and Sen. Q. N. 5, 16 fin. call it Libonotos, and the latter says: Libonotos, qui apud nos sine nomine est).
‡ austrō-nŏtius, ii, m. [1. auster] (sc. polus), the south pole, Isid. Orig. 3, 32; 3, 36; 13, 5, 5 (in the latter passage also austrō-nŏtus).
ausum, i, v. audeo, P. a.
1. ausus, a, um, v. audeo, P. a.
2. ausus, ūs, m. [audeo], a hazard, attempt, Petr. 123, 184; Impp. Leo et Anthem. Cod. 1, 2, 14.
haustor (aus-), ōris, m. [haurio], a drawer (post-Aug. and very rare): aquarum, water-drawer, Firm. Math. 8, 29.
Poet.: ultimus aquae, drinker, Luc. 9, 591.
Esp., he who fills casks with wine, Inscr. Orell. 5089.
* haustrum (also austrum), i, n. [haurio], a machine for drawing water, Lucr. 5, 516; cf. Non. 13, 5.
oscŭlor, ātus, 1 (old form auscŭ-lor, Plaut. As. 5, 2, 42; id. Merc. 3, 3, 14; old inf. oscularier; v. infra), v. dep. [osculum], to kiss (class.).
- I. Lit.: compellando blanditer, ausculando. Plaut. As. 1, 3, 69: eam vidisse cum alieno oscularier, kissing each other, id. Mil. 2, 2, 88: osculari atque amplexari inter se, id. ib. 5, 1, 40: ille autem me complexus atque osculans flere prohibebat, Cic. Rep. 6, 14, 14: eum complexus, osculatusque dimisit, id. Att. 16, 5, 2: simulacrum, id. Verr. 2, 4, 43, § 94: osculetur me osculo oris sui, Vulg. Cant. 1, 1.
- II. Transf., to make much of, to value, prize: inimicum meum sic amplexabantur, sic osculabantur, Cic. Fam. 1, 9, 10: scientiam juris tamquam filiolam, id. Mur. 10, 23.
oscŭlum (auscŭlum, Plaut. Am. 2, 2, 84; osclum, id. Truc. 1, 2, 8), i, n. dim. [1. os], a little mouth, pretty mouth, sweet mouth (cf.: labium, labellum).
- I. Lit. (only poet. and in post-Aug. prose): videt oscula, quae, etc., Ov. M. 1, 499; 10, 344: delibare, to touch, i. e. to kiss, Verg. A. 12, 434; id. G. 2, 523; Mart. 11, 92, 7; Suet. Aug. 94; Petr. 126; App. M. 3, p. 137, 41.
- II. Transf., a kiss (freq. and class.; syn.: basium, suavium): utinam continuo ad osculum Atticae possim currere, Cic. Att. 12, 1, 1: oggerere, to give, Plaut. Truc. 1, 2, 8: alicui ferre, id. Ep. 4, 2, 4; Cic. Fragm. ap. Non.: capere, to take, Ov. 11, 13, 120: figere, to imprint, Verg. A. 1, 687: carpere, Ov. H. 11, 117: sumere, id. ib. 13, 141: eripere, Tib. 2, 5, 91: jacere, Tac. H. 1, 36: accipere et dare, Ov. H. 15, 132: detorquere ad oscula Cervicem, Hor. C. 2, 12, 25: rapere, to snatch, steal, Val. Fl. 1, 264: breve, a brief, hasty kiss, Tac. Agr. 4: osculi jus, the right of kissing between relatives of both sexes, Suet. Claud. 26: in osculo sancto, Vulg. Rom, 16, 16.
ospĭcor, āri, an old orthogr. for aus-pĭcor, Quadrig. ap. Diom. p. 378 P.