Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

aerumna, ae (pleb. er-), f. [contr. from aegrimonia; as to the suppressed g, cf. jumentum from jugum, Doed. Syn. IV. p. 420. Others explain aerumna (with Paul. ex Fest. s. v. aerumnula, p. 24 Müll.) orig. for a frame for carrying burdens upon the back; hence trop.],

  1. I. need, want, trouble, toil, hardship, distress, tribulation, calamity, etc. (objectively; while aegrimonia, like aegritudo, denotes, subjectively, the condition of mind, Doed. 1. c.; for the most part only ante-class., except in Cic., who uses it several times, in order to designate by one word the many modifications and shadings of the condition of mental suffering; in Quintilian’s time the word was obsolete, v. Quint. 8, 3, 26): tibi sunt ante ferendae aerumnae, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 47 Vahl.); cf.: Ilia dia nepos, quas erumnas tetulisti, id. ap. Charis. p. 70 P. (Ann. v. 56 ib.): quantis cum aerumnis exantlavi diem, id. ap. Non. 292, 8 (Trag. v. 127 ib.): uno ut labore absolvat aerumnas duas (of the pains of parturition), Plaut. Am. 1, 2, 26: animus aequos optimum est aerumnae condimentum, id. Rud. 2, 3, 71; id. Ep. 2, 1, 10; so, id. Capt. 5, 4, 12; id. Curc. 1, 2, 54; id. Pers. 1, 1, 1: lapit cor cura, aerumna corpus conficit, Pac. ap. Non. 23, 8; Ter. Hec. 3, 1, 8; Lucr. 3, 50: aerumna gravescit, id. 4, 1065: quo pacto adversam aerumnam ferant, Ter. Phorm. 2, 1, 12: maeror est aegritudo flebilis: aerumna aegritudo laboriosa: dolor aegritudo crucians, Cic. Tusc. 4, 8, 18: Herculis aerumnas perpeti: sic enim majores nostri labores non fugiendos tristissimo tamen verbo aerumnas etiam in Deo nominaverunt, id. Fin. 2, 35; cf. id. ib. 5, 32, 95: mors est aerumnarum requies, Sall. C. 51, 20; so id. J. 13, 22: Luculli miles collecta viatica multis Aerumnis, ad assem Perdiderat, with much difficulty, * Hor. Ep. 2, 2, 26: multiplicabo aerumnas tuas, Vulg. Gen. 3, 16: in labore et aerumnā (fui), ib. 2 Cor. 11, 27.
  2. II. In later Lat. for defeat (of an army), Amm. 15, 4; cf. id. 15, 8 al.
    Note: At a later period, also, ĕrumna was written with short e, Paulin. Petric. Vit. D. Mart. 1, 66. Hence, Enn. ap. Charis. p. 76 P. derives it from eruere (quod mentem eruat). Cf. Doed. Syn. IV. p. 420.

ē-rumpo, rūpi, ruptum, 3, v. a. and n.

  1. I. Act., to cause to break or burst forth; to burst, sunder (rare; mostly ante-class.).
    1. A. Lit.: (brassica) tumida concoquit, eadem erumpit, Cato, R. R. 157, 3: ignes, Lucr. 1, 725; cf. id. 6, 583; Cic. Arat. 111: Achates et Aeneas erumpere nubem ardebant, Verg. A. 1, 580: cum sanguis eruptus est, Scrib. Comp. 84: se erumpere, in the neuter signif., to break or burst forth, Lucr. 4, 1111; cf.: portis se foras erumpunt, Caes. B. C. 2, 14, 1: et caput, unde altus primum se erumpit Enipeus, Verg. G. 4, 368.
    2. B. Trop.: gaudium, Ter. Eun. 3, 5, 2: ne in me stomachum erumpant, cum sint tibi irati, Cic. Att. 16, 3, 1; Caes. B. C. 3, 8, 3; cf.: iram in hostes, Liv. 36, 7, 13: sic illi invidiosa conjunctio ad bellum se erupit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2; Tib. 4, 1, 88.
      Far more frequent and class.,
  2. II. Neutr., to break out, to burst or sally forth.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: ex castris, Caes. B. G. 3, 5 fin.; cf.: ignes ex Aetnae vertice, Cic. Verr. 2, 4, 48; and: ex stagno amnes, Plin. 6, 22, 24, § 86: tempestates, Hirt. B. G. 8, 5, 2: ne quo loco erumperent Pompeiani, Caes. B. C. 3, 44, 4; cf. portis, Sall. J. 99, 1: a porta, Liv. 34, 26: sive noctu, sive interdiu erumperent, Caes. B. C. 1, 81, 2; so absol., Liv. 9, 37; 29, 33 al.; cf.: abiit, excessit, evasit, erupit, Cic. Cat. 2, 1: per hostes, to break through, Liv. 22, 50, 8; cf.: inter tela hostium, Sall. J. 101, 9: ad Catilinam, id. Cat. 43, 2; Curt. 6, 3, 5 et saep.
      2. 2. In partic., to burst forth in growing, to shoot up, sprout out: folium e latere, Plin. 15, 14, 15, § 52: lentor cortice, id. 13, 6, 12, § 54: hordeum, id. 18, 7, 10, § 51: dentes, id. 11, 37, 64, § 170.
    2. B. Trop., to break out, to burst forth: cum illa conjuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset, Cic. Sest. 4, 9: si illustrantur, si erumpunt omnia? are disclosed, Cic. Cat. 1, 3: qui ex media (oratione) erumpit, breaks away, digresses, Quint. 4, 3, 17: risus quo pacto ita repente erumpat, id. de Or. 2, 58, 235; cf.: aliquando vera vox, id. Phil. 10, 9, 19: affectus, Quint. 9, 3, 54; cf. lacrimae, id. 11, 3, 75: verba vi quadam veritatis, id. 9, 2, 76 et saep.: furor, Cic. Sull. 24; cf.: curae privatae in certaminibus publicis erumpebant, Liv. 7, 21: seditio, id. 28, 24, 12; Tac. H. 1, 26: lumen dicendi per obstantia, Quint. 12, 9, 5: ut odia occulta civium in fortunas optimi cujusque erumperent, Cic. Mur. 23, 47; cf. id. ib. 38, 81; id. Cat. 1, 13, 31; so, vitia in amicos, id. Lael 21: iracundia in naves, Caes. B. C. 3, 8, 3: conspirationes in rempublicam, Quint. 12, 7, 2 et saep.: vereor ne istaec fortitudo in nervum erumpat, i. e. may end in bringing you to the stocks, Ter. Phorm. 2, 2, 11 Ruhnk.; cf.: aliquid in omnium perniciem, Liv. 34, 61: omnia, quae per hoc triennium agitata sunt, in hos dies, in hos menses, in hoc tempus erumpunt, Cic. Mur. 38: elisa (vox) in illum sonum erumpit, Quint. 11, 3, 51: in aliquem voluptatis affectum, id. 8, 3, 4; 11, 3, 51; Tac. A. 11, 35; cf.: in omne genus crudelitatis, Suet. Tib. 61; id. Cal. 6: rem ad ultimum seditionis erupturam, Liv. 2, 45; cf.: ad majora vitia, Suet. Ner. 27: quorsus (dominatio) eruptura sit horremus, Cic. Att. 2, 21; cf.: huc ejus affectus, ut, etc., Quint. 9, 2, 64.