Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

excĭdĭo, ōnis, f. [exscindo, v. 1. excidium], a destroying, destruction: oppidi, Plaut. Curc. 4, 3, 2; cf.: excidionem urbis a caedendo dictam manifestum est, Paul. ex Fest. p. 80, 9 Müll.

1. excĭdĭum (sometimes written exscidium, as if from exscindo), ii, n. [usually referred to ex-cīdo], overthrow, demolition, subversion, ruin (especially of cities, buildings, etc.), destruction (not freq. till the Aug. per.; not in Caes. and Cic.): urbis, Liv. 27, 39 fin.; Tac. H. 1, 80; 3, 76; Verg. A. 5, 626.
In plur.: petit urbem excidiis, Verg. G. 2, 505; id. A. 2, 643; 10, 46; Liv. 9, 45; 29, 1 al.: castellorum, Tac. H. 4, 15: arcium, Verg. A. 12, 655: Libyae, id. ib. 1, 22: gentium, Vell. 2, 98, 2; Tac. H. 5, 25; cf. Cretensium, Sall. H. Fragm. p. 290 ed. Gerl.: legionum, Tac. H. 4, 61: meorum, Verg. A. 8, 386 et saep.

2. excĭdĭum, ii, n. [excĭdo], a going down, setting: solis, Prud. Apoth. 694.

1. ex-cĭdo, cĭdi, 3, v. n. [cado], to fall out or down, to fall from (class.; esp. freq. in the trop. sense).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: quod (animal) cum ex utero elapsum excidit, Cic. N. D. 2, 51, 128: sol excidisse mihi e mundo videtur, id. Att. 9, 10, 3: gladii de manibus exciderunt, id. Pis. 9 fin.; cf. id. Phil. 12, 3, 8; id. Cat. 1, 6 fin.; for which also: inter manus (urna), Prop. 4 (5), 4, 22; and: a digitis (ansa), Ov. H. 16, 252: Palinurus exciderat puppi, Verg. A. 6, 339; cf. arce, Ov. F. 5, 34: equis, Sen. Herc. Oet. 1164: num qui nummi exciderunt, here, tibi, quod sic terram Obtuere? Plaut. Bacch. 4, 4, 17; cf. id. Cist. 4, 2, 8; id. Merc. 3, 1, 44; id. Poen. 1, 2, 48: volvae excidunt, Plin. 36, 21, 39, § 151.
      Poet.: ita vinclis Excidet aut in aquas tenues dilapsus abibit, will slip out of the fetters, Verg. G. 4, 410: in flumen (elephanti, sc. e rate), Liv. 21, 28 fin.: cum Herculis pertractanti arma sagitta excidisset in pedem, Plin. 25, 6, 30, § 66: ante pedes (lingua resecta), Ov. Ib. 536.
    2. B. In partic., of a lot, to fall of come out (very rare): ut cujusque sors exciderat, Liv. 21, 42, 3; and hence, transf.: nominibus in urnam conjectis, citari quod primum sorte nomen excidit, id. 23, 3, 7.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen., to fall out involuntarily, fall from, slip out, escape: verbum ex ore alicujus, Cic. Sull. 26; cf.: vox excidit ore: Venisti tandem, etc., Verg. A. 6, 686: tantumque nefas patrio excidit ore? id. ib. 2, 658; cf.: scelus ore tuo, Ov. M. 7, 172: quod verbum tibi non excidit, ut saepe fit, fortuito, Cic. Phil. 10, 2 fin.; cf. Quint. 6, 3, 23; 7, 2, 52; 9, 4, 41 al.: libellus me imprudente et invito excidit, escaped me without my knowledge or desire, Cic. de Or. 1, 21; cf. id. ib. 1, 2, 5: vox horrenda per auras excidit, Verg. A. 9, 113: et pariter vultusque deo plectrumque colorque Excidit, Ov. M. 2, 602; cf. id. ib. 4, 176: ut quodammodo victoria e manibus excideret, Cic. Ep. ad Brut. 1, 10, 2: (versus) qui in breves excidunt, i. e. which close, terminate, Quint. 9, 4, 106.
      Poet.: in vitium libertas excidit, qs. falls away, sinks, = delabitur, Hor. A. P. 282.
    2. B. In partic.
      1. * 1. To dissent, differ from any one’s opinion: ego ab Archilocho excido, Lucil. ap. Non. 301, 18.
      2. 2. To pass away, be lost, perish, disappear: neque enim verendum est, ne quid excidat aut ne quid in terram defluat, Cic. Lael. 16, 58: primo miser excidit aevo, Prop. 3, 7, 7 (4, 6, 7 M.): nec vera virtus, cum semel excidit, etc., Hor. C. 3, 5, 30: at non ingenio quaesitum nomen ab aevo Excidet, Prop. 3, 2, 24 (4, 1, 64 M.): excidit omnis luctus, Ov. M. 8, 448: ne Tarentinae quidem arcis excidit memoria, Liv. 27, 3 fin.; cf. the foll.
        Esp.
        1. b. To fail, faint, swoon, lose one’s self: excidit illa metu, rupitque novissima verba, Ov. A. A. 1, 5, 39; cf.: ut scias quemadmodum nunquam excidam mihi, lose control of myself (through drink), Sen. de Ira, 3, 14, 1: quis me dolori reddit? quam bene excideram mihi! Sen. Hippol. 589 sq.
        2. c. To slip out, escape from the memory: excidere de memoria, Liv. 29, 19 fin.: exciderat pacis mentio ex omnium animis, id. 34, 37; cf. animo, Verg. A. 1, 26; Ov. H. 20, 188; and pectore, id. Pont. 2, 4, 24: o miram memoriam, Pomponi, tuam! at mihi ista exciderant, Cic. Leg. 2, 18, 46; so with dat.: quae cogitatio, cum mihi non omnino excidisset, etc., id. Fam. 5, 13, 2; id. Att. 6, 1, 7; Quint. 4, 5, 4; 10, 1, 75; Prop. 3 (4), 24, 20; 4 (5), 7, 15 et saep.; cf. with a subjectclause: non excidit mihi, scripsisse me, etc., Quint. 2, 3, 10.
          Absol.: quid? non haec varietas mira est, excidere proxima, vetera inhaerere? hesternorum immemores acta pueritiae recordari, id. 11, 2, 6; 1, 12, 6; 4, 2, 91; 4, 5, 2; cf. with inf. clause: si calore dicendi vitare id excidisset, id. 11, 3, 130; and with ut: excidit, ut peterem, etc., i. e. I forgot to beg, Ov. M. 14, 139.
          Rarely transf. to the person: excidens, who forgets, forgetful, Quint. 11, 2, 19: palam moneri excidentis est, id. 11, 3, 132.
      3. 3. (Ex) aliquā re, of persons, to be deprived of, to lose, miss, forfeit (esp. freq. since the Aug. per.; in Cic. not at all): ex familia, Plaut. Men. 4, 2, 104: uxore, to be disappointed of, Ter. And. 2, 5, 12: regno, Curt. 10, 5: quem si non tenuit, magnis tamen excidit ausis, failed in a great attempt, Ov. M. 2, 328; cf.: fine medicinae, Quint. 2, 17, 25: genere, id. 1, 5, 16: qui apud privatos judices plus petendo formula excidissent, i. e. who lost their suits (for the usual cadere formulā or causā; v. cado, II.), Suet. Claud. 14; Sen. Clem. 2, 3.

2. ex-cīdo, īdi, īsum, 3, v. a. [caedo], to cut out or off, to hew out, to cut or hew down (class.).

  1. I. Lit.: lapides e terra, Cic. Off. 2, 3 fin.: omnes arbores longe lateque, Caes. B. C. 2, 15, 1; cf.: excisa enim est arbor, non evulsa, Cic. Att. 15, 4, 2: exciditur ilex (with percellunt magnas quercus), Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. 194 ed. Vahl.): arborem e stirpe, Dig. 43, 27, 1: ericium, Caes. B. C. 3, 67 fin.: radicem, Plin. 17, 11, 16, § 82: columnas rupibus, Verg. A. 1, 428; cf.: rubos arvis, Quint. 9, 4, 5: linguam alicui, Crassus ap. Cic. de Or. 3, 1 fin.: partum mulieri, Dig. 11, 8, 2: os, Cels. 8, 3: virilitatem, i. e. to castrate, geld, Quint. 5, 12, 17; for which also, se, Ov. F. 4, 361; cf. Dig. 48, 8, 4 fin.: vias per montes, Plin. 36, 15, 24, § 125: latus rupis in antrum, Verg. A. 6, 42; cf.: vasa anaglypta in asperitatem, i. e. wrought with raised figures, Plin. 33, 11, 49, § 139: exciderat eum (sc. obeliscum) rex, majusque opus in devehendo statuendove multo quam in excidendo, i. e. cut out in the quarry, Plin. 36, 8, 14, § 67; absol., id. ib. § 65.
    1. B. Transf., in gen., to raze, demolish, lay waste, destroy: qui domos inimicorum suorum oppugnavit, excidit, incendit, Cic. Sest. 44: Numantiam, id. Off. 1. 22, 76; cf. Trojam, Verg. A. 2, 637: urbem, id. ib. 12, 762: oppida, Lact. 1, 18, 8: Germaniam, Vell. 2, 123 fin.: agrum, id. 2, 115: exercitum, i. e. to cut to pieces, annihilate, id. 2, 120, 3.
  2. II. Trop., to extirpate, remove, banish: aliquid ex animo, Cic. Prov. Cons. 18, 43; cf.: iram animis, Sen. de Ira, 3, 1: aliquem numero civium, Plin. Ep. 8, 18, 6.

ex-cĭĕo, ēre, v. excio init.

ex-cĭo, īvi or ii, itum (long and short equally freq.; cf. excĭtus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40; Lucr. 4, 1207; Cat. 61, 11; 63, 42; 64, 56; Verg. A. 4, 301; 7, 376; 12, 445; Ov. M. 2, 779 al.: excītus, Lucr. 4, 1215; Verg. A. 3, 675; 7, 642; 10, 38; Ov. M. 8, 338; 11, 384; Sil. 7, 635; Luc. 1, 239 al.; also acc. to cieo, ēre: excies, Att. Trag. 300 (Rib. Trag. Fragm. p. 175): exciet, Plaut. Ps. 5, 2, 1; inf. exciere, Liv. 7, 11, 11; imperf. excibat, id. 32, 13: excibant, Sil. 9, 182), 4, v. a., to call out or forth, to bring out: exciet, excutiet, Paul. ex Fest. p. 80, 4 Müll. (freq. in the ante-class. and post-Aug. periods; perhaps not in Cic., for in Phil. 12, 7, 16, the better reading is excussimus; v. excutio; and for excita, Cic. Mur. 17 fin. ap. Quint. 8, 3, 80, both the MSS. and editions of Cic. have excitata).

  1. I. Lit.: auxilia e Germania Britanniaque excivit segniter, Tac. H. 2, 97: consulem ab urbe, Liv. 3, 2: homines sedibus, id. 32, 13: sellularii exciti (ad militiam) dicuntur, id. 8, 20 init.: animas imis sepulcris, Verg. E. 8, 98: suem latebris, Ov. M. 10, 711: Urgulaniam domo principis, Tac. A. 4, 21: quid est quod me excivisti ante aedes? Plaut. Ep. 4, 2, 1; so, aliquem foras, id. Trin. 5, 2, 52: hostem ad dimicandum acie, Liv. 2, 30: Volscos ad expugnandam secum Ardeam, id. 4, 9, 11: auxilia, id. 45, 4, 3: juventutem Celtiberorum, id. 28, 24, 4; cf.: in pugnam, Luc. 6, 12: in arma, Stat. Th. 4, 146: in proelia, Luc. 7, 361: principibus coloniae Romam excitis, Liv. 3, 4, 5.
    Absol.: exciente buccina Tritone, Suet. Claud. 21 fin.
    1. B. Transf., of inanim. and abstr. objects, to bring out or forth; to call forth, produce: semina per artus, Lucr. 4, 1215: lacrimas alicui, Plaut. Cist. 1, 1, 114; Tac. A. 11, 2: crepitum, Plaut. Curc. 2, 3, 16: sonitum pedibus, Lucr. 2, 327: molem (i. e. tempestatem) in undis, Verg. A. 5, 790: vim morbi, Lucr. 4, 665 et saep.
  2. II. Trop.
    1. A. To rouse, excite; to frighten, terrify any one: sopore, Lucr. 4, 37; cf.: excita anus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 ed. Vahl.); cf. also: clamor subito ortus dictatorem quoque ex somno excivit, Liv. 4, 27, 6: somno excitus, Sall. J. 72 fin.: Mauri atque Gaetuli, ignoto et horribili sonitu repente exciti, id. ib. 99, 2: inter cetera, quae ad exciendum in Graeciam Antiochum dicere est solitus, Liv. 36, 7: excivit ea caedes Bructeros, etc., Tac. A. 1, 51: qualis commotis excita sacris Thyias, Verg. A. 4, 301; esp. freq. in the part. perf.; see the passages quoted init.; cf. also: (juventus) privatis atque publicis largitionibus excita, Sall. C. 37, 7: ita conscientia mentem excitam vastabat, id. ib. 15, 4: Evander concursu pastorum, excitus, Liv. 1, 7, 9: Britanni omnium civitatium vires exciverant, Tac. Agr. 29.
      Poet.: pulsuque pedum tremit excita tellus, frightened, quaking, Verg. A. 7, 722; 12, 445.
    2. B. To stir up, excite any passion (very rare): terrorem, Liv. 10, 4; cf. tumultum, id. 3, 39; 7, 11 fin.

ex-cĭpĭo, cēpi, ceptum, 3, v. a. [capio].

  1. I. (With the notion of the ex predominating.) To take or draw out.
    1. A. Lit. (rarely): aliquem e mari, to draw out, fish out, Cic. Fragm. ap. Non. 293, 26 (Rep. 4, 8, 8 Baiter): vidulum (e mari), Plaut. Rud. 4, 4, 140 sq.: dens manu, forcipe, Cels. 7, 12, 1: telum (e vulnere), id. 7, 5, 1: clipeum cristasque rubentes Excipiam sorti, to withdraw, exempt, Verg. A. 9, 271.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen.: servitute exceptus, withdrawn, i. e. rescued from slavery, Liv. 33, 23, 2: nihil jam cupiditati, nihil libidini exceptum, exempt, Tac. Agr. 15.
      2. 2. In partic.
        1. a. To except, make an exception of (freq. and class.): hosce ego homines excipio et secerno libenter, Cic. Cat. 4, 7, 15: qui (Democritus) ita sit ausus ordiri: Haec loquor de universis. Nihil excipit, de quo non profiteatur, id. Ac. 2, 23, 73; cf. id. ib. 2, 9, 28: Lacedaemonii ipsi, cum omnia concedunt in amore juvenum praeter stuprum, tenui sane muro dissaepiunt id, quod excipiunt, id. Rep. 4, 4: senex talos elidi jussit conservis meis: sed me excepit, Plaut. Mil. 2, 2, 13.
          With ne: Licinia lex, quae non modo eum, qui, etc. … sed etiam collegas ejus, cognatos, affines excipit, ne eis ea potestas curatiove mandetur, Cic. Agr. 2, 8, 21; so in legal limitations, id. ib. 2, 9, 24; id. Balb. 14, 32; see also exceptio.
          With ut, Cic. Q. Fr. 1, 1, 9, 26: excepi de antiquis praeter Xenophanem neminem, id. Div. 1, 39, 87: ut in summis tuis laudibus excipiant unam iracundiam, id. Q. Fr. 1, 1, 13, 37: dolia, in horreis defossa, si non sint nominatim in venditione excepta, etc., Dig. 18, 1, 76; so ib. 77.
          In the abl. absol.: omnium mihi videor, exceptis, Crasse, vobis duobus, eloquentissimos audisse Ti. et C. Sempronios, you two excepted, Cic. de Or. 1, 9, 38; cf.: vos hortor, ut ita virtutem locetis, ut exceptā nihil amicitia praestabilius esse putetis, id. Lael. 27 fin.: exceptā sapientiā, id. ib. 6, 20.
          Neutr. absol.: excepto, quod non simul esses, cetera laetus, Hor. Ep. 1, 10, 50: excepto, si obscena nudis nominibus enuntientur, Quint. 8, 3, 38; Pers. 5, 90; Aug. Serm. 17, 3; 46, 2.
          Hence,
          1. (β) Jurid. t. t., said of the defendant, to except, to make a legal exception to the plaintiff’s statement: verum est, quod qui excipit, probare debeat, quod excipitur, Dig. 22, 3, 9; so ib. 18: adversus aliquem, ib. 16, 1, 17 et saep.; cf. exceptio and the authorities there cited.
        2. b. In an oration, a law, etc., to express by name, to make particular mention of, to state expressly (rare, and perh. not anteAug.): cum Graecos Italia pellerent, excepisse medicos, Plin. 29, 1, 8, § 16: vites in tantum sublimes, ut vindemitor auctoratus rogum ac tumulum excipiat, expressly stipulates for (in case he should fall and break his neck), id. 14, 1, 3, § 10.
  2. II. (With the notion of the verb predominating.) To take a thing to one’s self (in a good or bad sense), to catch, capture, take, receive.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: sanguinem paterā, Cic. Brut. 11, 43; cf. Col. 9, 15, 9: e longinquo sucum, Plin. 25, 7, 38, § 78: labentem excepit, Cic. Rab. Post. 16, 43: se in pedes, to take to one’s feet, i. e. spring to the ground, Liv. 4, 19, 4: filiorum extremum spiritum ore, Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118; cf.: tunicis fluentibus auras, Ov. A. A. 3, 301: omnium tela, Cic. Verr. 2, 2, 72, § 177; so, tela, Caes. B. G. 3, 5, 3: vulnera, Cic. Sest. 10, 23; cf.: vulnus ore, Quint. 6, 3, 75; and: plagae genus in se, Lucr. 2, 810: o terram illam beatam, quae hunc virum exceperit! Cic. Mil. 38, 105; cf.: hunc (Mithridatem) in timore et fuga Tigranes excepit, id de. Imp. Pomp. 9, 23: aliquem benigno vultu, Liv. 30, 14, 3; cf. also: hic te polenta excipiet, Sen. Ep. 21 med.: aliquem epulis, Tac. G. 21: multos ex fuga dispersos excipiunt, Caes. B. G. 6, 35, 6. alios vagos per hiberna milites excipiebant, Liv. 33, 29, 2: speculator, exceptus a juvenibus mulcatur, id. 40, 7, 4: cf. Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 5: servos in pabulatione, Caes. B. G. 7, 20, 9: incautum, Verg. A. 3, 332: (uri) mansuefieri ne parvuli quidem excepti possunt, Caes. B. G. 6, 28, 4: aprum latitantem, Hor. C. 3, 12, 10: caprum insidiis, Verg. E. 3, 18: fugientes feras, Phaedr. 1, 11, 6: aprum, feram venabulo, Quint. 4, 2, 17; Sen. Prov. 2 et saep.
        1. b. Of inanimate subjects: postero die patenti itinere Priaticus campus eos excepit, received them, Liv. 38, 41, 8: silva tum excepit ferum, Phaedr. 1, 12, 9; Quint. 2, 12, 2.
      2. 2. In partic.
        1. a. To come next to, to follow after, succeed a thing: linguam ad radices ejus haerens excipit stomachus, Cic. N. D. 2, 54, 135: quinque milia passuum proxima intercedere itineris campestris; inde excipere loca aspera et montuosa, Caes. B. C. 1, 66 fin.: alios alii deinceps, id. B. G. 5, 16 fin.
          Poet.: porticus excipiebat Arcton, i. e. was turned to the north, looked towards the north, Hor. C. 2, 15, 16.
        2. b. In medic. lang.: aliquid aliqua re, to take something in something, i. e. mixed with something: quae (medicamenta) excipiuntur cerato ex rosa facto, Cels. 5, 18, 20; 5, 25, 5; 6; 12 et saep.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen., to take or catch up, to intercept: genus divinationis naturale, quod animus arripit aut excipit extrinsecus ex divinitate, Cic. Div. 2, 11, 26; cf.: posteaquam vidit, illum excepisse laudem ex eo, quod, i. e. obtained, id. Att. 1, 14, 3: subire coëgit et excipere pericula, to take upon one’s self, to receive, support, sustain (the figure being taken from the reception of an enemy’s blows or shots), Cic. Prov. Cons. 9, 23; cf.: Germani celeriter phalange facta impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52, 4; so, impetus, id. B. C. 1, 58, 1: vim frigorum hiememque, Cic. Rab. Post. 15, 42: labores magnos, id. Brut. 69, 243 et saep.: excipimus nova illa cum favore et sollicitudine, receive, Quint. 10, 1, 15: verba risu, id. 1, 2, 7: praecepta ad excipiendas hominum voluntates, for taking captive, Cic. de Or. 2, 8, 32: invidiam, to draw upon one’s self, Nep. Dat. 5, 2.
        1. b. Of inanim. or abstr. subjects: quae (sublicae) cum omni opere conjunctae vim fluminis exciperent, Caes. B. G. 4, 17, 9; 3, 13, 1: quid reliquis accideret, qui quosque eventus exciperent, i. e. would befall, overtake them, Caes. B. C. 1, 21 fin.; Verg. A. 3, 318; Liv. 1, 53, 4.
      2. 2. In partic.
        1. a. To catch with the ear, esp. eagerly or secretly, to catch up, listen to, overhear: maledicto nihil facilius emittitur, nihil citius excipitur, Cic. Planc. 23, 57; id. Sest. 48, 102: assensu populi excepta vox consulis, Liv. 8, 6, 7: ad has excipiendas voces speculator missus, id. 40, 7, 4; 2, 4, 5; 4, 30, 3: laudem avidissimis auribus excipit, Plin. Ep. 4, 19, 3: notis quoque excipere velocissime solitum, i. e. to write down in shorthand, Suet. Tit. 3: rumores, Cic. Deiot. 9, 25; cf. voces, Liv. 40, 7, 4: sermonem eorum, id. 2, 4, 5: furtivas notas, Ov. Am. 1, 4, 18.
        2. b. To follow after, to succeed a thing in time or the order of succession (cf. above, A. 2. a.): tristem hiemem pestilens aestas excepit, Liv. 5, 13, 4: Herculis vitam et virtutem immortalitas excepisse dicitur, Cic. Sest. 68, 143: violis succedit rosa: rosam cyanus excipit, cyanum amarantus, Plin. 21, 11, 39, § 68: excipit Pompilium Numam Tullus Hostilius, Flor. 1, 3, 1: hunc (locutum) Labienus excepit, Caes. B. C. 3, 87, 1.
          Absol.: turbulentior inde annus excepit, succeeded, followed, Liv. 2, 61, 1; Caes. B. G. 7, 88, 2: re cognita tantus luctus excepit, ut, etc., id. B. C. 2, 7, 3.
          Hence,
          1. (β) Transf.: aliquid, to continue, prolong a thing: memoriam illius viri excipient omnes anni consequentes, Cic. de Sen. 6, 19; Liv. 38, 22, 3: vices alicujus, Just. 11, 5.
            Poet. with inf., Sil. 13, 687.

excĭpŭla, ōrum (sc. vasa), n. [excipio], vessels for receiving liquids, receivers, receptacles, Plin. 25, 7, 38, § 78: in excipulis ejus fluminis, i. e. cavities, basins, id. 9, 22, 38, § 75.

excĭpŭum quod excipitur, ut prae cipuum quod ante capitur, Paul. ex Fest. p. 80, 3 Müll.

* excīsātus, a, um, adj. [excisus, from excīdo], cut out or off: excisatis auribus, Plaut. Fragm. ap. Non. 108, 17.

excīsĭo, ōnis, f. [excido], a cutting out, excision.

  1. I. Prop.: plagae, Pall. 3, 30.
    Plur. concr., the parts cut out, Vitr. 10, 12, 1.
  2. II. A destroying, Cic. Dom. 58; id. Harusp. Resp. 2, 3.

excīsōrĭus, a, um, adj. [excido], that serves for cutting out: scalper, Cels. 8, 3, § 15.

excīsūra, ae, f. [ex-cīdo], the cutting out, Edic. Diocl. 7, no. 42.

excīsus, a, um, Part., from excīdo.

* excĭtābĭlis, e, adj. [excito], inciting, animating: modulatio (with jucunda), Cael. Aur. Tard. 1, 5 fin.

excĭtātē, adv., v. excito, P. a. fin.

excĭtātĭo, ōnis, f. [excito], a rousing up, wakening (post-class.), Arn. 7, 237.

excĭtātor, ōris, m. [excito], one who rouses or animates (post-class.): mentium, Prud. Cath. 1, 3.

excĭtātus, a, um, Part. and P. a., from excito.

excĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [excio], to call out or forth, to bring or send out, to wake or rouse up (freq. and class.; cf.: provoco, evoco; irrito, lacesso, invito).

  1. I. Lit.: unde (Acherunte) animae excitantur obscura umbra, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37: aliquem a portu, Plaut. Am. 1, 1, 10: aliquem huc foras, id. Rud. 1, 5, 2: si excitatus fuerit de spectaculis, turned out, expelled, Quint. 3, 6, 19: dormientes spectatores e somno, to wake up, Plaut. Merc. 1, 2, 48; cf.: quaeso, ne me e somno excitetis, Cic. Rep. 6, 12: velut dormitantes eos excitari, Quint. 4, 1, 73: patre excitato (opp. dormiente), id. 4, 2, 72: scuto offenso excitatus vigil, Liv. 7, 36, 2: aliquem ab inferis, to summon up, Cic. Font. 12, 26; id. Cat. 2, 10, 20; id. Verr. 2, 5, 49, 129: aliquem a mortuis, id. de Or. 1, 57, 245: non dubitavit excitare reum consularem, to call upon to stand up, to call up, id. ib. 2, 28, 124: reos, id. ib. 2, 47, 195; Quint. 11, 3, 174; cf. Liv. 9, 8, 3: testes, Cic. Rab. Post. 17, 47: judicem, Cels. ap. Quint. 9, 2, 104 et saep.: feras, to rouse or scare up, Cic. Off. 3, 17, 68: cervum nemorosis latibulis, Phaedr. 2, 8, 1.
    Prov.: aliis leporem, Petr. 1, 31, 7.
    1. B. Transf., of inanim. and abstr. things, to raise, erect: vapores, qui a sole ex aquis excitantur, Cic. N. D. 2, 46, 118: caput altius, Cels. 8, 4 med.
      1. 2. In partic., with the accessory notion of making, forming, to raise, erect, build, construct: exstrui vetat (Plato) sepulcrum altius, quam, etc. … nec e lapide excitari amplius, Cic. Leg. 2, 27, 68: turres, Caes. B. G. 5, 40, 2; id. B. C. 1, 25 fin.: tumulum alicui, Suet. Claud. 1: aedificium, Sen. Ep. 52: urbem, Flor. 1, 1: nova sarmenta cultura excitantur, are produced, Cic. de Or. 2, 21, 88: pascua in novalibus, Pall. Nov. 13, 3: ignem, to kindle up, excite, Caes. B. G. 7, 24, 4; Lucr. 6, 308: incendium, Cic. Phil. 7, 1, 3: invalidas flammas admoto fomite, Luc. 8, 776.
        Poet. transf.: aras, Verg. G. 4, 549: foculum bucca, Juv. 3, 262: siser stomachum, Plin. 20, 5, 17, § 34: uvae os, stomachum, id. 23, 1, 7, § 12.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen., to raise up, comfort; to arouse, awaken, excite, incite, stimulate, enliven: qui ab excitata fortuna ad inclinatam et prope jacentem desciscerem, erected, established, Cic. Fam. 2, 16, 1; cf.: amici jacentem animum excitare, id. Lael. 16, 59; and with this cf. id. Att. 1, 16, 8; and: animos excitare atque inflammare ad persequendi studium, id. de Imp. Pomp. 2, 5: animos omnium ad laetitiam, Caes. B. G. 7, 79, 3: aliquem ad laborem et ad laudem, Cic. Planc. 24, 59; cf. id. Top. 2, 5: languentem labentemque populum ad decus, id. de Or. 1, 46, 202: aliquem ad bellum, Caes. B. G. 3, 10, 3: aliquem ad virtutem, id. ib. 6, 14, 5: aliquem ad audiendum, Quint. 4, 1, 34: gallos alacritate ad canendum, Cic. Div. 2, 26, 56 et saep.: alicujus memoriam alicui excitans, reviving, renewing, Cic. Or. 10, 35: hominum studia ad utilitates nostras allicere atque excitare, id. Off. 2, 6, 20: hominum studia, Caes. B. C. 3, 21, 1: salsum excitat et a taedio defendit orationem, enlivens, Quint. 6, 3, 19: fictiones personarum mire orationem excitant, id. 9, 2, 29; cf. id. 6, 1, 2: hi soni cum augenda intentione excitandi (opp. temperandi), to sharpen, pronounce strongly, id. 11, 3, 42: syllabam acutam, id. 12, 10, 33.
    2. B. In partic.
      1. 1. To appeal to, call upon, cite: ut nos ex annalium monimentis testis excitamus eos, etc., Cic. Fin. 2, 21, 67: multos testis liberalitatis tuae, id. Rab. Post. 17, 47.
      2. 2. With the accessory idea of producing (acc. to I. B. 2.), to found, cause, occasion, excite, kindle: priusquam docuero, quibus initiis ac fundamentis hae tantae summis in rebus laudes excitatae sint, Cic. Sest. 2, 5; cf. id. Fin. 4, 7, 18: in animis hominum motum dicendo vel excitare vel sedare, id. de Or. 1, 46, 202: risus, id. Phil. 3, 9, 21: plausum, id. Sest. 58, 124: fletum etiam inimicis, id. ib. 57, 121: amores, id. Off. 1, 5, 14: iras, Verg. A. 2, 594: suspicionem alicui, Cic. Sest. 18, 41: varios sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2: quantas tragoedias, Cic. Mil. 7, 18: vim ac dolorem bonorum omnium, id. Planc. 18, 45 et saep.
        Hence, excĭtātus, a, um, P. a. (lit. excited, kindled; hence), animated, lively, vigorous, vehement, strong, loud (rare but class.): acutus et excitatus sonus, Cic. Rep. 6, 18.
        Comp.: clamor, Liv. 4, 37, 9: haec lumina, Quint. 12, 10, 49: schema, id. 9, 3, 10.
        Sup.: odor, Plin. 20, 17, 71, § 182.
        Adv.: excĭtāte, vigorously, briskly, brightly, vehemently.
        In the comp.: fulgent gemmae, Plin. 37, 7, 31, § 106: clamitantes, Amm. 18, 8.

1. excī̆tus, a, um, Part., from excio.

(2. excītus, ūs, false reading in App. M. 6, p. 184 fin., for exitu.)

ex-scindo (exc-), ĭdi, issum, 3, v. a. (lit., to tear out; hence, in gen.), to extirpate, destroy (syn.: delere, evertere, vastare).

  1. I. Lit. (class.): templum sanctitatis, etc. … inflammari, exscindi, funestari, Cic. Mil. 33, 90; cf. id. Planc. 41, 97; id. Phil. 4, 5, 13; id. Rep. 6, 11; Sall. H. 4, 61, 17; Liv. 28, 44, 2; 44, 27, 5: Pergama Argolicis telis, Verg. A. 2, 177: domos, id. ib. 12, 643: ferro sceleratam gentem, id. ib. 9, 137: hostem, Tac. A. 2, 25.
  2. II. Trop., to tear away: fortine animam hanc exscindere dextra indignum est visum? Sil. 4, 674. (In Plin. Pan. 34, 2, read excidisti).