Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

ex-sul or exul, ŭlis, comm. [usual. referred to solum; one who is banished from his native soil; but prob. from root sal-, Sanscr. sar, to go; Lat. salire, saltare; cf.: praesul, consul, subsul, Corss. Ausspr. 2, 71], a banished person, wanderer, exile.

  1. I. Prop.: omnes scelerati atque impii, quos leges exsilio affici volunt, exsules sunt, etiamsi solum non mutarint, Cic. Par. 4, 2, 31: civitas exsulem regem (Tarquinium) esse jussit, id. Rep. 2, 25 fin.: exsules damnatique, Caes. B. G. 5, 55, 3; cf.: capitis damnati exsulesque, id. B. C. 3, 110, 4: cum Hannibal Carthagine expulsus Ephesum ad Antiochum venisset exsul, Cic. de Or. 2, 18, 75: cum vagus et exsul erraret atque undique exclusus, id. Clu. 62, 175: exsules restituti, id. Phil. 1, 1, 3; Suet. Claud. 12: reducere, Cic. Fam. 12, 1, 1; Auct. Her. 2, 28, 45: dives, inops, Romae, seu fors ita jusserit, exsul, Hor. S. 2, 1, 59.
    With gen. (mostly poet.): patriae quis exsul se quoque fugit? Hor. C. 2, 16, 19.
    With abl.: nunc vero exsul patriā, domo, Sall. J. 14, 17.
    Prov.: exsuli ubest nusquam domus est, sine sepulchro mortuus, Publ. Syr. 155 (Speng.).
        1. b. As fem.: exsul Hypermnestra, Ov. H. 14, 129; Tac. A. 14, 63: (Latona) exsul erat mundi, Ov. M. 6, 189.
          Poet.: exul adhuc jacet umbra ducit, Luc. 8, 837.
  2. II. Transf. (poet. and in post-Aug. prose): exsul mentisque domusque, deprived of reason, Ov. M. 9, 409: erret per urbem pontis exsul et clivi, Mart. 10, 5, 3: ciconia avis exsul hiemis, i. e. that leaves us in winter, Publ. Syr. ap. Petr. 55 (Com. Fragm. p. 304 Rib.).

exsŭlāris (exul-), e, adj. [exsul], of or belonging to exile or to exiles (late Lat.): poena, Amm. 15, 3: maeror, id. 14, 4.

* exsŭlātĭo (exul-), ōnis, f. [exsulo], banishment, exile: exsulatione multare, Flor. 1, 22, 3.

exsŭlātor (exul-), ōris, m. [exsulo], a banisher, expeller: primi hominis, Petr. Chrysol. p. 123.

* exsŭlātus (exul-), ūs, m. [exsulo], banishment, exile, M. Corvin. de Prog. Aug. 29.

exsŭlo or exŭlo, also arch. exsŏlo, exŏlo, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [exsul].

  1. I. Neutr., to be an exile or banished person, to live in exile (class.): qui Romam in exsili um venisset, cui Romae exsulare jus esset, Cic. de Or. 1, 39, 177: ut exsulares, id. Par. 4, 2, 32 sq.: aptissimus ad exulandum locus, id. Fam. 4, 8, 2: in Volscos exsulatum abiit, Liv. 2, 35, 6: exsulans atque egens, Cic. Tusc. 3, 18, 39: apud Prusiam exsulans, id. Div. 2, 24, 52; Mart. Spect. 4, 5 et saep.: alii exolatum abierant, Plaut. Trin. 2, 4, 134; id. Ps. 4, 3, 18.
    1. B. Transf.: perii, nam domo exulo nunc: metuo fratrem, Ne intus sit, Ter. Eun. 3, 5, 62: cum omnes meo discessu exsulasse rem publicam putent, Cic. Par. 4, 2, 30: peculatus ex urbe et avaritia si exulant, Plaut. Pers. 4, 4, 7: etiam cum manent corpore, animo tamen exsulant, Cic. Rep. 2, 4, 7: quousque in regno exsulabo, be a stranger in my own country, Curt. 5, 8, 11.
  2. II. Act., to banish, exile a person (late Lat.): tunc iterum exulatur, Hyg. Fab. 26; Dict. Cretens. 4, 4 fin.

exsŭlor (exul-), āri, v. dep. n. and a., = exsulo, Lact. 5, 21, 5; Hyg. Fab. 26 al.

exsultābundus (exult-), a, um, adj. [exsulto], leaping for joy, exulting (postclass.): maesta ac lugentia castra velut exsultabundus intrare, Just. 18, 7, 10; so Sol. 5, 20.

exsultans (exult-), antis, Part. and P. a., from exsulto.

exsultanter (exult-), adv., v. exsulto, P. a. fin.

exsultantĭa (exult-), ae, f. [exsulto], a springing up, an attack (post-class.): hostilis, Paul. Nol. Carm. 21, 564; trop.: morbi dolorisque, Gell. 12, 5, 9.

exsultātĭo (exult-), ōnis, f. [exsulto], a springing up, leaping, frisking (post-Aug.).

  1. I. Lit.: puerilis nimia exsultatio, Col. 7, 3, 18; Quint. 2, 2, 12; Plin. 8, 54, 80, § 215.
  2. II. Trop., excessive rejoicing, exultation: gaudium enim exsultatio, exsultationem tumor et nimia aestimatio sui sequitur, Sen. de Ira, 2, 21; cf.: laetitia dicitur exsultatio quaedam animi gaudio efferventior, Gell. 2, 27, 31; Sen. Tranq. 15 fin.; Tac. H. 1, 72 al.

exsultātīvus (exult-), a, um, adj., triumphant: conclusio, Cassiod. in Psa. 37.

* exsultim (exult-), adv. [exsilio], leaping about, friskingly: ludit exsultim, Hor. C. 3, 11, 10.

exsulto (exult-), āvi, ātum, 1, v. freq. n. [id.], to spring vigorously, to leap or jump up (class.; esp. in the trop. signif.).

  1. I. Lit.: equi ferocitate exsultantes, Cic. Off. 1, 26, 90: equi, Nep. Eum. 5: exsultantes loligines, Cic. Div. 2, 70, 145: pisciculi, id. Fragm. ap. Non. 66, 1: pecora exsultantia, Plin. 18, 35, 88, § 364: taurus in herba, Ov. M. 2, 864; cf. id. ib. 11, 79: (curetes) in numerum exsultant, i. e. dance, Lucr. 2, 631.
    1. B. Of inanimate subjects: sanguis emicat exsultans alte, Lucr. 2, 195: pila exsultat, Sen. Q. N. 6, 10 fin.: exsultant aestu latices, Verg. A. 7, 464; cf. Plin. 31, 10, 46, § 114: exsultant vada atque aestu miscentur harenae, Verg. A. 3, 557: glaebae, Plin. 18, 19, 49, § 179: densiores circa pampini exsultant, spring up, i. e. come up, grow up, id. 17, 22, 35, § 180: breves (syllabae) si continuantur, exsultant, to skip, hop, Quint. 9, 4, 91.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen., to gambol about, move freely, expatiate: hic (in pectore) exsultat pavor ac metus, riot, gambol, Lucr. 3, 141: cum sit campus, in quo exsultare possit oratio, Cic. Ac. 2, 35, 112; cf.: in reliquis (orationibus) exsultavit audacius (Demosthenes), id. Or. 8, 26: assurgendi exsultandique in laudando licentia, Quint. 2, 2, 9: solidos novus exsultabis in actus, will undertake with alacrity, Stat. S. 4, 4, 38.
    2. B. In partic., to exult, rejoice exceedingly; to run riot, to revel; to vaunt, boast: exsultantem te et praefidentem tibi repriment legum habenae, Poët. ap. Cic. de Or. 3, 41, 166; cf.: rex ille (Tarquinius) victoriis divitiisque subnixus, exsultabat insolentiā, id. Rep. 2, 25; and: exsultasse populum insolentiā libertatis, id. ib. 1, 40: exsultare eam (partem animi) in somno immoderateque jactari, id. Div. 1, 29, 60: exsultare voluptate, id. Fragm. ap. Non. 301, 7 (Rep. 3, 36 ed. Mos.): laetitiā, id. Clu. 5, 14; id. Tusc. 5, 6, 16 (with temere gestiens); id. Att. 15, 21, 1; Liv. 27, 2, 2: gaudio, Cic. Phil. 2, 27, 66: victoriā, id. Rosc. Am. 6, 16; cf. successu, Verg. A. 2, 386: gestis, Tac. Agr. 8: vana spe, Quint. 6, 4, 17 et saep.: in ruinis alicujus, Cic. Balb. 26, 58: in omni crudelitate, id. Fragm. ap. Non. 300, 26 (Rep. 2, 41 ed. Mos.): Graeci exsultant, quod, etc., id. Att. 6, 1, 15: dum histrio in cubiculum principis exsultaverit (= ἐξορχήσαιτο, Gronov.), Tac. A. 11, 28 (al. insultaverit).
      Absol.: illa theatra (i. e. spectatores) exsultant, Cic. Leg. 2, 15, 39 Mos. N. cr.: furorem exsultantem reprimere, id. Sest. 44, 95; cf.: exsultantem laetitiam comprimere, id. Top. 22, 86: laus in qua maxime ceterorum exsultat oratio, id. Fin. 1, 16, 54.
      Hence, ex-sultans (exult-), antis, P. a.
    1. * A. (Acc. to I. B. fin.) Of short syllables, skipping, hopping: paululum morae damus inter ultimum ac proximum verbumalioqui sit exsultantissimum et trimetri finis, Quint. 9, 4, 108.
    2. B. (Acc. to II. B.)
      1. 1. Boastful, vain-glorious: turbati aut exsultantis animi motus, Tac. H. 1, 17.
      2. 2. Of an orator or an oration, diffuse, prolix: fiunt pro grandibus tumidilaetis corrupti, compositis exsultantes, Quint. 10, 2, 16; cf. id. 12, 10, 12; 8, 3, 56; 9, 4, 69 (with remissae); 10, 4, 1: Cicero supra modum exsultans et superfluens, Tac. Dial. 18.
        Hence, * Adv.: exsultanter, diffusely, at large; only comp.: quae hilarius et quasi exsultantius scripsi, Plin. Ep. 3, 18, 10.