Lewis & Short

fămĭlĭāris, e (abl. sing. regularly familiari; familiare, Varr. and P. Rutil. ap. Charis. p. 105 P.), adj. [familia].

  1. I. Of or belonging to servants (rare; only as subst.): fămĭlĭāris, is, m., a servant: majores nostri servos (quod etiam in mimis adhuc durat) familiares appellaverunt, Sen. Ep. 47 med.: hujus familiae familiarem, Plaut. Am. 1, 1, 203; id. Ep. 1, 1, 2.
  2. II. Of or belonging to a house, household, or family; household, domestic, family, private (freq. and class.): fundus, Plaut. As. 5, 2, 24; cf. focus, Col. 11, 1, 19: filius, Plaut. Capt. 2, 2, 23: negotiis familiaribus impediti, Auct. Her. 1, 1, 1; cf.: res domesticae ac familiares, Cic. Tusc. 1, 1, 2; so, res, the household, family affairs, property, Plaut. Stich. 1, 2, 88; Caes. B. G. 1, 18, 4; Quint. 12, 1, 6; 12, 7, 9: ab domo ab re familiari, diutius abesse, Liv. 5, 4, 6 al.; cf. copiae, Liv. 2, 16, 7: pecuniae, Tac. A. 4, 15: rationes, id. ib. 6, 16: curae, id. ib. 11, 7: referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam, Suet. Aug. 61: vita, Plaut. Pers. 1, 3, 46: quis umquam in luctu domestico, quis in funere familiari cenavit cum toga pulla? Cic. Vatin. 13, 31: parricidium, i. e. committed on a member of the same family, Att. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67: maeror, a family grief, Plaut. Cist. 4, 2, 60: Lar, Cic. Quint. 27, 85; id. Verr. 2, 3, 11, § 27; id. Rep. 5, 5 Mos. N. cr., v. Lar; cf.: numen Minerva, Quint. 10, 1, 91.
    1. B. Transf.
      1. 1. Familiar, intimate, friendly, and (more freq.) subst., a familiar acquaintance, friend (syn.: amicus, familiaris, intimus, necessarius).
          1. (α) With substt.: videmus Papum Aemilium C. Luscino familiarem fuisse, etc., Cic. Lael. 11, 39: biduo factus est mihi familiaris, id. Fam. 3, 1, 2; id. Phil. 2, 32, 78; id. Rep. 2, 20; cf. id. Fam. 7, 8, 1: amici, Plin. Ep. 9, 34, 1; 9, 37, 1: sermones, Cic. Off. 2, 11, 39; id. Fam. 15, 15, 1; id. Att. 1, 9, 1; cf. epistolae, Quint. 1, 1, 29: minus familiari vultu respexisse, friendly, Suet. Caes. 78: voltus ille, Cic. Att. 1, 11, 1: colloquium, Liv. 25, 18, 5: jam inde a puero in omnia familiaria jura assuetus, the rights of intimacy, id. 24, 5, 9: voluntas, Sen. Ben. 6, 16, 1; cf.: vox auribus meis familiaris, Petr. 100: familiaribus magis ei aetati exemplis, Quint. 5, 10, 96: exempla, id. 7, 2, 17; 9, 4, 44: verba regionibus quibusdam magis familiaria, id. 8, 2, 13: litterae, Suet. Tib. 62.
            Comp.: qui familiarior nobis propter scriptorum multitudinem est, Cic. de Or. 3, 19, 71: aditus in domum, Liv. 24, 5, 7: frater ei (with carior), Nep. Att. 16, 2: quo boves familiariores bubulco fiant, Col. 6, 2, 6: color argenti militaribus signis, Plin. 33, 3, 19, § 58.
            Sup.: homo amantissimus familiarissimus, conjunctissimus officiis, Cic. Sull. 20, 57; cf. id. Att. 16, 16, F. 17: luna terris familiarissimum sidus, Plin. 2, 9, 6, § 41; 16, 18, 30, § 75; 16, 31, 57, § 131.
          2. (β) Absol.: est ex meis domesticis atque intimis familiaribus, Cic. Fam. 3, 1, 3: familiaris meus, id. Lael. 24, 89: per C. Valerium Procillum familiarem suum cum eo colloquitur, Caes. B. G. 1, 19, 3: Caelii, Cic. Cael. 25, 61: pauci familiares, id. Lael. 1, 2.
            Sup.: quod M. Aemulius unus est ex meis familiarissimis atque intimis maxime necessarius, Cic. Fam. 13, 27, 2; cf.: intimus, proximus, familiarissimus quisque, id. Q. Fr. 1, 4, 1: familiarissimus meus, id. Fam. 13, 13, 1: familiarissimi ejus, id. Rep. 1, 9.
      2. 2. Of or belonging to one’s self, to one’s own people or country (cf. domesticus); only in the lang. of the haruspices, of those parts of the animal which related to the party that sacrificed (opp. hostilis): (haruspices) fissum familiare et vitale tractant, Cic. Div. 2, 13, 32; cf.: Decio caput jecinoris a familiari parte caesum haruspex dicitur ostendisse, Liv. 8, 9, 1; cf.: mater procurans familiare ostentum, Liv. 26, 6, 14.
      3. 3. Familiar, customary, habitual: mihi familiare est omnes cogitationes meas tecum communicare, Plin. Ep. 4, 24, 7; 2, 5, 10: familiare est hominibus omnia sibi ignoscere, Vell. 2, 30, 3: fuisse statuariam artem familiarem Italiae quoque indicant, Plin. 34, 7, 16, § 33; 35, 7, 31, § 49.
      4. 4. Fitting, appropriate, adapted: quae peregrinatransferuntur, minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula, Col. 3, 4, 1: familiarissimum hoc platanis, Plin. 16, 31, 57, § 131: hipposelinum sabulosis familiarissimum, id. 19, 8, 48, § 163.
        Hence, fămĭlĭārĭter, adv.
      1. * 1. By families: agros in montibus Romani acceperunt familiariter, Front. de Colon. p. 119 Goes.
      2. 2. Familiarly, intimately, on friendly terms (freq. and class.): hominem ignotum compellare familiariter, Plaut. Men. 2, 3, 23; cf.: nimium familiariter Me attrectas, id. Rud. 2, 4, 6; id. Ep. 1, 1, 2: nihil turpius quam cum eo bellum gerere, quicum familiariter vixeris, Cic. Lael. 21, 77: familiariter amicus, Quint. 1, 2, 15: amatum a me, id. 10, 3, 12: dilectus, Plin. Ep. 9, 19, 5 et saep.: loqui, Cic. Div. in Caecil. 12, 37: scribere, id. Att. 9, 4, 1: nosse causas, i. e. to be familiarly or intimately, accurately acquainted with, Quint. 6, 4, 8; 5, 7, 7: quod ex longinquo petitur, parum familiariter nostro solo venit, i. e. suitable, adapted, Col. Arb. 1, 3.
        Comp.: licentius, liberius, familiarius cum domina vivere, Cic. Cael. 23, 57: factum, id. de Or. 2, 3, 14; Quint. 2, 7, 3.
        Sup.: cum Verre familiarissime et amicissime vivere, Cic. Div. in Caecil. 9, 29; Nep. Ages. 1, 1.