Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

hospĕs, ĭtis (gen. plur. hospitium, Liv. 4, 35, 4), m.; hospĭta, ae, f. (cf. antistita from antistes, sospita from sospes, sacerdota from sacerdos, etc., but hospes, f., Att. ap. Non. 279, 11; Trag. Fragm. v. 51 Rib.: hospes amica, Ov. F. 6, 510: Aurora, Stat. Th. 6, 272; Sen. Agam. 318 al.) [= hostipets, hostis, a stranger; pa-, root of pasco, pater, to feed, hence],

  1. I. He who entertains a stranger, a host (one who entertains gratuitously, as a friend: caupo, one who entertains for pay); form hospes: alterum ad cauponem devertisse, ad hospitem alterum, Cic. Div. 1, 27, 57; so id. Fin. 5, 2, 4: tendimus hinc recta Beneventum, ubi sedulus hospes Paene macros, arsit, dum turdos versat in igne, etc., Hor. S. 1, 5, 71: succinctus, id. ib. 2, 6, 107: amabilis, id. Ep. 2, 2, 132: hospitis affectu salutare, with a host’s politeness, Juv. 8, 161.
    Esp., one upon whom soldiers are quartered, Tac. H. 2, 66; 3, 41.
    Hence repeated of both host and guest: per dexteram istam te oro, quam regi Deiotaro hospes hospiti porrexisti, Cic. Deiot. 3, 8; so, non hospes ab hospite tutus, Ov. M. 1, 144: Juppiter, = hospitalis, id. ib. 10, 224.
    Fem., hospita, she who entertains a guest, a hostess: femina primaria, Servilia, vetere Dionis hospita, Cic. Verr. 2, 2, 8, § 24: figura et lineamenta hospitae, id. ib. 2, 2, 36, § 89: Helene, Hor. C. 1, 15, 2.
    In late Lat., for a concubine, Inscr. Orell. 2669; 4996.
  2. II. Transf.
    1. A. A sojourner, visitor, guest, friend, ξένος. Lit.: in domo clari hominis, in quam et hospites multi recipiendi et admittenda hominum cujusque modi multitudo, Cic. Off. 1, 39, 139: libri inter Cratippi commentarios tamquam hospites recipiendi, id. ib. 3, 33, 121: recipere hospites, id. Verr. 2, 1, 25, § 65: accipere hospitem, id. Fam. 9, 26 fin.: non hospites, sed peregrini atque advenae, id. Agr. 2, 34, 94: habuisses non hospitem, sed contubernalem, id. Fam. 9, 20, 1: et hostem et hospitem vidit, id. Div. 2, 37, 79; 6, 6, 2: is qui nuper Romae fuit Menedemus hospes meus, id. de Or. 1, 19, 85; cf. id. Lael. 7, 24: Polybius noster hospes, id. Rep. 4, 3: id factum ex suis hospitibus Caesar cognoverat, Caes. B. G. 5, 6, 2: in suos notos hospitesque quaerebant, id. B. C. 1, 74, 5: hospes familiae vestrae, Cic. Lael. 11, 36: homo multorum hospitum, id. Clu. 59, 163: mihi seu longum post tempus venerat hospes Sive, etc., Hor. S. 2, 2, 118: si vespertinus subito te oppresserit hospes, id. ib. 2, 4, 17: hospite venturo, cessabit nemo tuorum, Juv. 14, 59: in officiis apud majores ita observatum est: primum tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum cognato, postea adfini, Sabin. ap. Gell. 5, 13, 5.
      In fem.: meamne hic in via hospitam, Quae heri huc Athenis cum hospite advenit meo, etc., Plaut. Mil. 2, 6, 8; id. ib. 71; Ter. And. 2, 6, 8; Cic. Att. 5, 1, 3.
    2. B. Opp. to a native, a stranger, foreigner (syn.: advena, peregrinus, peregrinator, alienus): adeone hospes hujusce urbis, adeone ignarus es disciplinae consuetudinisque nostrae, ut haec nescias? Cic. Rab. Perd. 10, 28: nec peregrinus atque hospes in agendo, id. de Or. 1, 50, 218: nos in nostra urbe peregrinantes errantesque tamquam hospites tui libri quasi domum deduxerunt, id. Ac. 1, 3, 9.
      So in addressing a foreigner, like the Gr. ξένε, stranger: cum (Theophrastus) percontaretur ex anicula quadam, quanti aliquid venderet, et respondisset illa atque addidisset, Hospes, non pote minoris: tulisse eum moleste, se non effugere hospitis speciem, cum aetatem ageret Athenis optimeque loqueretur, id. Brut. 46, 172; Quint. 8, 1, 2: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Cic. poët. Tusc. 1, 42, 101 (a transl. of the Gr. [?*) = W CEI = N), A)GGE/LLEIN *AAKEDAIMONI/OIS ?], etc., Herod. 7, 228): hospes, quid miras curare Serapin? Varr. ap. Non. 480, 30; Prop. 4, 1, 1.
      Fem., hospita, a female stranger: hanc hospitam crepidula ut graphice decet, Plaut. Pers. 4, 2, 3.
    3. C. Hence, a stranger in any matter, ignorant of, unacquainted with: si erit idem in consuetudine civitatis hospes, Cic. de Or. 2, 30, 131: vos ignoretis, vos hospites in hac urbe versamini, id. Mil. 12, 33.
    4. D. Of inanim. or abstr. things adjectively, hospitable; strange, foreign.
          1. (α) Form hospes (only in post-Aug. poets): gemma, Pall. Insit. init.: tecta, etc., Stat. Th. 12, 479: cymba, id. S. 5, 1, 252: honor, Claud. IV. Cons. Hon. 650.
          2. (β) Form hospita (in the fem. and neutr. plur. mostly poet.): hirundines hospitae, Varr. ap. Arn. 6, 207: navis, Ov. F. 1, 340: quo tutior hospita lustres Aequora, Verg. A. 3, 377: conjunx hospita Teucris, id. ib. 6, 93: terra hospita, id. ib. 3, 539: tecta, Val. Fl. 2, 650: flumina, Stat. Th. 4, 842: litora mundo, id. S. 3, 5, 75: unda plaustris, bearing wagons on its frozen surface, Verg. G. 3, 362: vina, Val. Fl. 1, 44.

hospĭta, v. hospes.

hospĭtācŭlum,, i, n. [hospita], a lodging-house, inn, Dig. 9, 3, 5, § 1.

hospĭtālis, e, adj. [hospes], of or relating to a guest or host, hospitable, ξένιος, ξενικός.

  1. I. Lit.
    1. A. Adj. (class.): illam ipsam sedem hospitalem, in quam erit deductus, publicam populi Romani esse dicet, Cic. Agr. 2, 17, 46: deversorium, Liv. 21, 63 fin.: cubiculum, guest-chamber, id. 1, 58: beneficia, id. 2, 14 fin.: aves, set before a guest, Varr. R. R. 3, 2, 3; cf.: cena Augusti, Plin. 33, 4, 24, § 83: umbra, Hor. C. 2, 3, 10: tessera, which guests gave to the host, Plaut. Poen. 5, 2, 87 sq.; cf. ib. 5, 1, 25: Juppiter, the patron of hospitality, Cic. Deiot. 6, 18; id. Fin. 3, 20, 66; id. Q. Fr. 2, 12, 3 al.; cf. deus, Plaut. Poen. 5, 1, 25: non dubitavit illud insigne Penatium hospitaliumque deorum ex hospitali mensa tollere, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48: fulmina, of Jupiter hospitalis, Sen. Q. N. 2, 49: caedes, the murder of a guest, Liv. 25, 18, 7: TABVLA, i. e. a municipal decree for the reception of a guest, Inscr. Grut. 456, 1: Theophrastus scribit, Cimonem Athenis etiam in suos curiales Laciadas hospitalem fuisse, Cic. Off. 2, 18, 64; cf.: homo qui semper hospitalissimus amicissimusque nostrorum hominum existimatus esset (shortly before: cum suae partes essent hospitum recipiendorum), id. Verr. 2, 1, 26, § 65: tua illa Venus, id. Cael. 21, 52: tibi hospitale pectus, Hor. Epod. 17, 49: nihil hospitalius mari (Campaniae): hospitalem hostem appellare, Liv. 25, 18, 8: hinc illi nobiles portus Cajeta, Misenus, etc., Flor. 1, 16: appulsus litorum, Plin. 2, 46, 45, § 118.
    2. B. Subst.
      1. 1. hospĭtālis, is, m., a guest: injuriae potestatum in hospitales ad visendum venientium, Hipponenses in necem ejus (delphini) compulerunt, Plin. 9, 8, 8, § 26.
      2. 2. hospĭtālia, ium, n.
        1. a. Apartments for guests, guest-chambers, Vitr. 6, 10.
        2. b. On the stage, the two entrances on the right and left for strangers, Vitr. 5, 7.
        3. c. (Sc. jura.) The dues of hospitality, Liv. 42, 24 fin.
  2. II. Transf., of things: ut in Fucino lacu invectus amnis, in Lario Addua, etc. … in Lemanno Rhodanus: hic trans Alpes superiores in Italia multorum milium transitu hospitales suas tantum nec largiores quam intulere aquas evehentes, foreign, i. e. that flow through without mingling, Plin. 2, 103, 106, § 224; 17, 10, 14, § 69.
    Hence, adv.: hospĭtālĭter, hospitably, as a guest: invitati hospitaliter per domos, Liv. 1, 9, 9: vocare (opp. hostiliter), id. 6, 26, 3: excipere aliquem, Curt. 7, 6 med.: ingredi ad deos Penates, Just. 8, 3.

hospĭtālĭtas, ātis, f. [hospitalis].

  1. I. Hospitality: recte etiam a Theophrasto est laudata hospitalitas, Cic. Off. 2, 18, 64; Mart. 4, 64, 28.
  2. * II. A being a guest, i. e. a living in a foreign country, a sojourning: lege temporalis hospitalitatis, Macr. Somn. Scip. 1, 21, § 34.

hospĭtālĭter, adv., v. hospitalis fin.

hospĭtātor, ōris, m. [hospitor], a lodger, guest: mei hospitatores, App. M. 4, p. 145, 28.

hospĭtĭcīda ξενοκτόνος, Gloss. Phil.

hospĭtĭŏlum, i, n. dim. [hospitium], a little inn (late Lat.), Hier. Ep. 47, 11; 108, 44.

hospĭtĭum, ĭi, n. [hospes].

  1. I. Hospitality (class.): quos ego universos adhiberi liberaliter, optimum quemque hospitio amicitiaque conjungi dico oportere, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16; cf.: quocum mihi amicitiam res publica conciliavit, hospitium voluntas utriusque conjunxit, etc., id. Deiot. 14, 39: gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorumcum Metellis, erat ei hospitium, id. Rosc. Am. 6, 15: pro hospitio quod sibi cum eo esset, id. Verr. 2, 2, 8, § 23: vetus hospitium renovare, id. Deiot. 3, 8: ego hic hospitium habeo, Plaut. Poen. 5, 2, 82: qui hospitio Ariovisti usus erat, Caes. B. G. 1, 47, 4: jungimus hospitio dextras, Verg. A. 3, 83: indulge hospitio, id. ib. 4, 51: ut artum solveret hospitiis animum, Hor. S. 2, 6, 83: renuntiare, Liv. 25, 18, 9: huic paternum hospitium cum Pompeio intercedebat, Caes. B. C. 2, 25, 4: decernunt, ut cum L. fratre hospitium publice fieret, Cic. Verr. 2, 4, 65, § 145; cf.: Gaditani hospitium cum L. Cornelio publice fecerunt, id. Balb. 18, 41; Liv. 37, 54, 5: publice privatimque hospitia jungere, id. 1, 45, 2: clientelae hospitiaque provincialia, Cic. Cat. 4, 11, 23; cf. Auct. Her. 1, 5, 8.
  2. II. A hospitable reception, entertainment: te in Arpinati videbimus et hospitio agresti accipiemus, Cic. Att. 2, 16, 4: cum ab eo magnificentissimo hospitio acceptus esset, id. Div. 2, 37, 79: hospitio invitabit, id. Phil. 12, 9, 23: hic apud me hospitium tibi praebebitur, Plaut. Poen. 5, 2, 93: alibi te meliust quaerere hospitium, id. Curc. 3, 47: me excepit Aricia hospitio modico, Hor. S. 1, 5, 2: gens hospitio deorum inmortalium sancta, Liv. 9, 34, 19; 29, 11, 6.
    1. B. Concr., a place of entertainment for strangers, a lodging, inn, guest-chamber (cf. diversorium): ex vita ita discedo tamquam ex hospitio, non tamquam ex domo, Cic. de Sen. 23, 84; cf. id. de Or. 2, 58, 234: Piliae paratum est hospitium, id. Att. 14, 2, 3: deductus a magistratibus in nemorosum hospitium, Plin. 35, 11, 38, § 121: publicum, Liv. 5, 28, 4: ibi (milites) benigne excepti divisique in hospitia, id. 2, 14, 8: ad hospitium imperatoris venire, id. 33, 1, 6: hospitia singulorum adire, Suet. Ner. 47: praetorianae cohortes per hospitia dispersae, the townquarters, id. Tib. 37: Romaemagno hospitium miserabile, Juv. 3, 166: tolerabile, id. 7, 69: hospitio aliquem juvare, id. 3, 211: hospitio prohibemur harenae, of the shore (i. e. from landing), Verg. A. 1, 540.
      Transf., of animals: itque pecus longa in deserta sine ullis Hospitiis, Verg. G. 3, 343; 4, 24; Plin. 10, 23, 33, § 66.
      Comically: quid faciam nunc, si tresviri me in carcerem compegerint? … ita Peregre adveniens hospitio publicitus accipiar, Plaut. Am. 1, 1, 8: certe advenientem hic me hospitio pugneo accepturus est, id. ib. 1, 1, 140: nec confidentiae usquam hospitium est, nec de verticulum dolis, id. Capt. 3, 3, 8.
      Trop.: ut universi intellegant, sacrosanctum cunctis esse debere hospitium virilis animae, i. e. virile corpus, Mos. et Rom. Leg. Coll. 5, 3, 2.

* hospĭtīvus, a, um, adj. [hospes], of or belonging to a host: viridaria, his host’s, Spart. Hadr. 12, 5.

hospĭtor, ātus, 1, v. dep. n. [id.], to be a guest, to put up, lodge, sojourn as a guest (post-Aug.).

  1. I. Lit.: mensores postibus hospitaturi nomen ascribunt, Cod. Th. 7, 8, 4; Petr. 77, 4.
    1. B. Transf. (cf. hospitalis, II.): Gangem in quodam lacu hospitari; inde lenem fluere, Plin. 6, 18, 22, § 65: castanea translata nescit hospitari pavetque novitatem, id. 17, 20, 34, § 149.
  2. II. Trop.: quid aliud voces animum quam deum in humano corpore hospitantem, Sen. Ep. 31; id. Vit. Beat. 23.

hospĭtus, a, um, occurring only in the fem. sing. and neutr. plur. hospita; v. hospes.