Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

aptōta (nomina), ōrum, n., = ἄπτωτα (without case); in gram., substantives that are not declined, aptotes (e. g. dicis, fas, frit, git, etc.), Diom. p. 287; Prisc. 5, p. 669.

Cōmum, i, n., = Κῶμον,

  1. I. a considerable town in Gallia Transpadana, the birthplace of the younger Pliny, now Como, Liv. 33, 36, 14; Plin. Ep. 1, 3, 1; Just. 20, 5, 8; Plin. 3, 17, 21, § 124; rebuilt by Caesar; hence also called Novum Comum (Νεόκωμον), Suet. Caes. 28.
    Hence,
  2. II. Cōmensis, e, adj., of or pertaining to Comum: ager, Liv. 33, 36, 9.
    Absol.: in Comensi, Plin. 2, 103, 106, § 232.
    Subst.: Cōmenses, ium, m., the inhabitants of Comum, Liv. 33, 36, 9; and id. 33, 37, 10; and, acc. to the later ap pel., Nŏvŏcōmensis, Cic. Fam. 13, 35, 1.

Nebiodūnum (Noviodūnum), i, n., a city of Lower Mœsia, Cod. Th. 10, 21, 1.

1. no, nāvi, 1, v. n. [νέω], to swim, float.

  1. I. Lit.: alter nare cupit: alter pugnare paratu’st, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 166 Müll. (Ann. v. 258 Vahl.): pueris, qui nare discunt, scirpea induitur ratis, Plaut. Aul. 4, 1, 9; cf. below, Hor. S. 1, 4, 120: pinus Dicuntur liquidas Neptuni nāsse per undas, Cat. 64, 1: nat lupus, Ov. M. 1, 304: nantem delphina per undas, id. H. 19, 199: piger ad nandum, id. ib. 18, 210: ars nandi, id. Tr. 2, 486: nat tibi linter, Tib. 1, 5, 76; Luc. 8, 374.
    Prov.: nare sine cortice, to swim without corks, i. e. to be able to do without a guardian (cf. above the passage in Plaut. Aul. 4, 1, 9), Hor. S. 1, 4, 120.
  2. II. Poet., transf., to sail, flow, fly, etc.: cum juventus Per medium classi barbara navit Athon, Cat. 66, 45: (undae) nantes refulgent, id. 64, 274: nare per aestatem liquidam suspexeris agmen (apium), Verg. G. 4, 59.
    Of the eyes of drunken persons, to swim: nant oculi, Lucr. 3, 480; v. nato.
    Hence, nans, antis, P. a., swimming, floating: nantes scaphae, Gell. 10, 26, 10; as subst., a swimmer; hence, nantes, ĭum, f., swimming fowls, i. e. geese, ducks, etc.: greges nantium, Col. 8, 14, 1.

2. No, an Egyptian city, perh. Alexandria; acc. to Bochart, Thebes, Hier. ad Ezech. 30, 14.

Nōa, ae, and (more freq.) Nōē, indecl. m., = Νῶε,

  1. I. Noah: perfidus (corvus) Noae, Sedul. Carm. 1, 158: arca Noë, Gromat. Vet. 373, 6; Tert. adv. Marc. Carm. 3, 42; Alcim. Avit. 4, 178; Vulg. Gen. 6, 8; 8, 1 al.
      1. 2. Fem., daughter of Zelophehad, Vulg. Num. 26, 33.
  2. II. A town in Ethiopia, Plin. 6, 29, 35, § 178.

Nōbĭlĭor, ōris, m. [nobilis], a family name in the gens Fulvia, e. g. M. Fulvius Nobilior, the vanquisher of the Ætolians and the friend of Ennius, Liv. 37, 47; 39, 5; 40, 45.

nōbĭlis, e (old collat. form gnōbĭlis: nobilem antiqui pro noto ponebant, et quidem per g litteram, ut Plautus in Pseudolo: peregrina facies videtur hominis atque ignobilis, et: oculis meis obviam ignobilis obicitur. Attius in Diomede: ergo me Argos referam, nam hic sum gnobilis. Livius in Virgo: ornamento incedunt gnobili ignobiles, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.), adj. [for gnobilis, from gnosco; Gr. γιγνώσκω; v. nosco], that can be known or is known, knowable, known.

  1. I. In gen. (very rare): neque his umquam nobilis fui, Plaut. Ps. 4, 7, 9: addidit facinori fidem nobili gaudio, Tac. H. 3, 39.
  2. II. In partic.
    1. A. Wellknown, famous, noted, celebrated, renowned (freq. and class.; cf.: clarus, insignis, inclutus, illustris): die festo celebri nobilique, Aphrodisiis, Plaut. Poen. 3, 5, 13: magnus et nobilis rhetor Isocrates, Cic. Inv. 2, 2, 7: illustre et nobile municipium, id. Verr. 2, 5, 16, § 40: oppidum clarum et nobile, id. ib. 2, 1, 24, § 63: ex doctrinā nobilis et clarus, id. Rab. Post. 9, 23: gladiatorum par nobilissimum, id. Opt. Gen. 6, 17: multi in philosophiā praeclari et nobiles, id. de Or. 1, 11, 46: ut arcendis sceleribus exemplum nobile esset, Liv. 2, 5: Corinthus aere, Ov. M. 6, 416: puerosque Ledae, Hunc equis, illum superare pugnis Nobilem, Hor. C. 1, 12, 25: palma nobilis, id. ib. 1, 1, 5: nobilis e tectis fundere gaesa rotis, Prop. 4 (5), 10, 42: tamquam Feceris ipse aliquid propter quod nobilis esses, Juv. 8, 41: aquae salubritate et medendis corporibus nobiles. Vell. 2, 25, 4: vitulis marinis ad multa nobile fel, Plin. 11, 37, 75, § 195: emplastra nobilia ad extrahendum fel, Cels. 5, 19: Cicero vir nobilissimae novitatis, Vell. 2, 34, 3.
      In a bad sense, notorious: innocentes qui se scelere fieri nolunt nobiles, Plaut. Rud. 3, 2, 5: mea (amica) est potens, procax, magnifica, sumtuosa, nobilis, Ter. Heaut. 2, 1, 15: ille nobilis taurus, quem Phalaris habuisse dicitur, Cic. Verr. 2, 4, 33, § 73; Liv. 39, 9, 5.
    2. B. High-born, of noble birth, noble, i. e. sprung from a family (either patrician or plebeian) many members of which had filled curule offices, and consequently possessing the jus imaginum (opp. homo novus or ignobilis; cf.: generosus, amplus): non facit nobilem atrium plenum fumosis imaginibus, Sen. Ep. 44, 5: quanta sit in invidiā apud quosdam nobilis homines novorum hominum virtus et industria, Cic. Verr. 2, 5, 71, § 181: Clodia mulier non solum nobilis sed etiam nota, id. Cael. 13, 31: nobili genere nati, id. Verr. 2, 5, 70, § 180: homines apud nos noti, inter suos nobiles, id. Fl. 22, 52; Liv. 22, 58.
      Hence, subst.: nōbĭlis, is, m., a nobleman: nobiles nostri, Plin. Ep. 5, 17, 5; Vulg. Isa. 5, 13; id. Psa. 149, 8: Nobilissimus, most noble, under the later emperors, a title of the Cæsars and of the members of the imperial family, Cod. Th. 10, 25, 1; Dig. 40, 11, 3.
    3. C. Of a noble kind, noble, excellent, superior: tres nobilissimi fundi, Cic. Rosc. Am. 35, 99: nobiliumque greges custos servabat equarum, Ov. M. 2, 690: nobilis hic (equus), quocumque venit de gramine, Juv. 8, 60.
      Hence, adv.: nōbĭlĭter, famously, excellently, splendidly, nobly (mostly post-Aug.; not in Cic. or Cæs.), Vitr. 7 praef.: nobiliter caelare argentum, Plin. 34, 8, 19, § 91.
      Comp.: nobilius philosophari, Sid. Ep. 9, 9.
      Sup.: ab exercitu nobilissime tumulatus, Liv. Epit. 54.

nōbĭlĭtas, ātis, f. [nobilis].

  1. I. Celebrity, fame, renown (very rare): eam nobilitatem amittundam video, Plaut. Mil. 4, 8, 14: praedicationem nobilitatemque despicere, Cic. Arch. 11, 26: repentina, Liv. 1, 34; cf.: aliquem nobilitate praecurrere, Nep. Thras. 1, 3.
  2. II. High or noble birth, nobility: ad illustrandam nobilitatem suam, Cic. Brut. 16, 62: nobilitate sui municipii facile primus, id. Rosc. Am. 6, 15; Ov. P. 4, 16, 44; Juv. 8, 20.
    1. B. Meton., the nobility, the nobles, the aristocracy: nobilitatis fautor, Cic. Rosc. Am. 6, 16: omnis noster nobilitas interiit, Caes. B. G. 7, 38: nobilitas rempublicam deseruerat, Liv. 26, 12; opp. plebs, id. 6, 42: superbia commune nobilitatis malum, Sall. J. 64, 1; Luc. 3, 77.
      With verb in plur.: namque coepere nobilitas dignitatem in dominationem vertere, Sall. J. 41, 5.
          1. (β) Plur.: Claudius nobilitatibus externis mitis, princes, Tac. A. 12, 20.
  3. III. Noble or excellent quality, nobleness, excellence, superiority: cum florere Isocratem nobilitate discipulorum videret, Cic. de Or. 3, 35, 141: eloquio tantum nobilitatis inest, Ov. P. 2, 5, 56; Vell. 1, 4, 2: nobilitate ingenitā, Tac. A. 1, 29: prima croco Cilicio, Plin. 21, 6, 17, § 31: locorum, id. 3, 5, 6, § 40: columbarum, id. 10, 37, 53, § 110: obstetricum nobilitas (i. e. nobilissimae obstetrices), id. 28, 6, 18, § 67.
    Prov.: nobilitas sola est atque unica virtus, Juv. 8, 20.

nōbĭlĭter, adv., v. nobilis fin.

nōbĭlĭto, āvi, ātum, 1, v. a. [nobilis].

  1. I. To make known, to render famous or renowned: disciplinā militari nobilitatus est, Nep. Iphic. 1, 1: poëtae post mortem nobilitari volunt, Cic. Tusc. 1, 15, 34: spectata ac nobilitata virtus, id. Fl. 26, 63: neque enim ex te umquam es nobilitatus, id. Sen. 9, 27: famam, Liv. 1, 16.
    Also in an unfavorable sense, to render notorious: ne eam malefactis nobilitarent, Titin. ap. Non. 352, 8: stultum adulescentulum nobilitas flagitiis, Ter. Eun. 5, 7, 20: Phalaris, cujus est nobilitata crudelitas, Cic. Off. 2, 7, 26: adulterio nobilitatus, Plin. 29, 1, 5, § 8.
  2. II. To render excellent, to ennoble, improve: qui novitatem suam multis rebus nobilitaverat, Vell. 2, 96, 1: Auster vites nobilitat, Pall. 1, 6, 7: quae nobilitatos maritos non haberent, ne innobilitatae remanerent, Lampr. Heliog. 4, 3.

nōbiscum, v. ego.

nŏcens, entis, P. a., v. noceo fin.

nŏcenter, adv., v. noceo, P. a. fin.

nŏcentĭa, ae, f. [nocens], guilt, transgression (post-class.): deus innocentiae magister, nocentiae judex, Tert. Apol. 40; id. adv. Marc. 2, 13.

nŏcĕo, cŭi, cĭtum, 2

    (
  1. I. inf. pres. pass. nocerier, Plaut. Curc. 2, 3, 73; gen. plur. nocentūm, Ov. P. 1, 8, 19; perf. subj. noxit: ne boa noxit, Lucil. ap. Paul. ex Fest. s. v. Fama, p. 360 Müll.; Fronto ad M. Caesarem, 3, 13 Mai.), v. n. (and a.; v. infra ε) [Sanscr. root nac, disappear; Gr. νέκυς; cf.: neco, nex, noxa, pernic-ies], to do harm, inflict injury, do hurt to (cf.: obsum, obficio, laedo).
    Constr.
          1. (α) Absol. or with dat.: declinare ea, quae nocitura videantur, Cic. Off. 1, 4, 11: arma alia ad tegendum, alia ad nocendum, id. Caecin. 21, 60: nihil nocet, it does no harm, id. Att. 12, 47, 1: nocere alteri, id. Off. 3, 5, 23: jurejurando accepto, nihil iis nocituros hostes, Caes. B. C. 3, 28: jura te nociturum non esse homini de hac re nemini, Plaut. Mil. 5, 18.
          2. (β) With a homogeneous or a general (pronominal) object: OB EAM REM NOXAM NOCVERVNT, have been guilty of a crime, from an old fetial formula, Liv. 9, 10, 9: si uredo aut grando quippiam nocuit, Cic. N. D. 3, 35, 86: quid nocet haec? Juv. 14, 153.
          3. (γ) In pass. (very rare), to be harmed, injured: larix ab carie aut a tineā non nocetur, Vitr. 2, 9 med.: noceri eas (ciconias) omnibus quidem locis nefas ducunt, sed, etc., Sol. 40 fin.
          4. (δ) Impers. pass. (class.), an injury is done or inflicted: ut ne cui noceatur, Cic. Off. 1, 10, 31: mihi nihil ab istis noceri potest, id. Cat. 3, 12, 37: ut in agris vastandis hostibus noceretur, Caes. B. G. 5, 19: ipsi nihil nocitum iri, id. ib. 5, 36: neque diem decet me morari, neque nocti nocerier, that injury be done to the night, Plaut. Curc. 2, 3, 73.
            (ε) Act. (late Lat.): nihil illum nocuit, Vulg. Luc. 4, 35; id. Act. 7, 26; 18, 10.
            Hence, nŏcens, entis, P. a., that commits a wicked action, bad, wicked, culpable, criminal (cf.: sons, reus): nocens et nefarius, Cic. Off. 2, 14, 51: homines nocentissimi, id. Div. in Caecil. 3, 9: nocentissima victoria, id. Verr. 1, 14, 41: nocentissimi mores, Quint. 2, 15, 32: meritā caede nocentūm (poet. for nocentium; cf. Auct. Her. 4, 35, 45), Ov. P. 1, 8, 19.
  2. II. In gen., hurtful, harmful, pernicious, baneful, injurious: a pestiferis et nocentibus refugere, Cic. N. D. 2, 47, 120: boletus, Juv. 6, 620.
    Comp.: edit cicutis allium nocentius, Hor. Epod. 3, 3.
    Hence, adv.: nŏcenter, hurtfully, injuriously (not ante-Aug.): nocenter armata, Col. 8, 2, 10: abscessus nocenter adulescit, Cels. 5, 28, 11; Tert. Apol. 14.

nŏcīvus, a, um, adj. [noceo], hurtful, injurious, noxious (not ante-Aug., and very rare), Phaedr. 1, 28, 3: pecori nociva, Plin. 20, 2, 6, § 12; Vulg. 1 Tim. 6, 9.

noctanter, adv. [nox], by night, Cassiod. Hist. Eccl. 6, 31.

* noctesco, ĕre, v. n. inch. [id.], to draw towards night, to grow dark: omnia noctescunt, Furius ap. Non. 145, 11; and Gell. 18, 11, 3 (where the word is censured).

noctĭcŏla, ae, comm. [nox-colo], fond of the night: lndus, who, on account of the excessive heat of the day, is fond of the night, Prud. Ham. 636.

noctĭcŏlor, ōris, adj. [nox-color], nightcolored, black: nocticolor Memnon (as being an Ethiopian), Laev. ap. Gell. 19, 7, 6: Styx, Aus. Monos. de Diis, 11.

noctĭfer, ĕri, m. [nox-fero, the nightbringer], the evening-star, Cat. 62, 7; Calp. Ecl. 5, 121.

noctĭlūca, ae, f. [nox-luceo], that shines by night; hence,

  1. I. The moon: Luna quod sola lucet noctu: itaque ea dicta noctiluca in Palatio; nam ibi noctu lucet templum, Varr. L. L. 5, § 68 Müll.: canentes Rite crescentem face noctilucam, Hor. C. 4, 6, 38.
  2. * II. A lantern, Varr. ap. Non. 234, 4 (Sat. Men. 54, 5).
  3. III. Noctilucam (noctilugam) Lucilius cum dixit obscenum significat, Paul. ex Fest. p. 174 Müll. (Scalig. ad loc. understands, by noctiluca, avis mali ominis noctu lugens; Salmas. Exerc. Plin. p. 70, col. 2, d, reads noctipuga, acc. to a gloss: noctipugam obscenum quod quasi noctibus compungat); v. Müll. ad Fest. l. l.

noctĭlūga, ae, v. noctiluca, III.

noctĭpūgam, v noctiluca, III. fin.

* noctĭsurgĭum, ii, n. [nox-surgo], a getting up in the night: nyctegresia, quasi noctisurgium, Paul. ex Fest. s. v. egretus, p. 78 Müll.

noctĭvăgus, a, um, adj. [nox-vagus; cf. Quint. 1, 5, 68], night-wandering; that wanders about by night (poet.): noctivagae faces caeli, Lucr. 5, 1191: currus (sc. Phoebes), Verg. A. 10, 216: deus, i. e. sleep, Stat. Th. 10, 158: iter, Val. Fl. 2, 44.

* noctĭvĭdus, a, um, adj. [nox-video], night-seeing; that sees by night; of the night-owl, Mart. Cap. 6, § 571.

* noctĭvĭgĭlus, a, v. noctuvigilus.

noctu, v. nox.

1. noctŭa, ae, f. [nox], a night-owl, an owl, a bird sacred to Minerva: noctua, quod noctu canit ac vigilat, Varr. L. L. 5, § 76 Müll.; Paul. ex Fest. pp. 174 and 175 ib.; Plaut. Men. 4, 2, 90: noctuarum dimicatio, Plin. 10, 17, 19, § 39: garrula, id. 18, 35, 87, § 362: seros exercet noctua cantūs, Verg. G. 1, 403.

2. Noctŭa, ae, m., a Roman surname: Q. Caedicius Noctua, a consul with M. Valerius Corvinus A. U. C. 465.

* noctŭābundus, a, um, adj. [noctu], having travelled all night (cf. noctivagus): noctuabundus ad me venit cum epistulā tuā tabellarius, Cic. Att. 12, 1, 2.

* noctŭīnus, a, um, adj. [1. noctua], of or belonging to night-owls: noctuini oculi, owls’ eyes, Plaut. Curc. 1, 3, 35.

Noctulĭus, ĭi, m., a deity of the Brixians, Inscr. Spon. Miscell. Antiq. p. 115; Inscr. Murat. 98, 4.

noctūlūcus, i, m. [nox-luceo], watching, waking, or seeing at night, Varr. L. L. 5, 19, § 99 Speng.

nocturnālis, e, adj. [nox], nocturnal (post-class.): cucullus, Sid. Ep. 7, 16: habitatio, Alcim. Ep. 33.

nocturnus, a, um, adj. [from the adv. noctu, analog. to diurnus from diu],

  1. I. of or belonging to the night, nocturnal (class.): labores diurnos nocturnosque suscipere, Cic. Sen. 23, 82; opp. diurnus, id. Mil. 3, 9: nocturnum praesidium Palatii, id. Cat. 1, 1, 1: sacra, id. Leg. 2, 15, 37: horae, id. Rosc. Am. 7, 19: nocturno certare mero, putere diurno, Hor. Ep. 1, 19, 11: bella, Verg. A. 11, 736: ora, i. e. dark, black faces, Plaut. Poen. 1, 2, 107.
    Poet. and in post-Aug. prose, of living beings that do any thing at night: fur nocturnus, Mos. et Rom. Leg. Coll. 7, 2, 1: adulter, Juv. 8, 144: lupus gregibus nocturnus obambulat, by night, Verg. G. 3, 538: qui nocturnus sacra divūm legerit, Hor. S. 1, 3, 117; 2, 6, 100: advocati jam paene nocturni, summoned almost in the night-time, i. e. very early, Petr. 15.
  2. II. Subst.: Nocturnus, i, m., the god of Night, Plaut. Am. 1, 1, 116.

noctus, ūs, v. nox init.

noctūvĭgĭlus (noctīv-), a, um, adj. [nox-vigilo], night-watching: Venus, Plaut. Curc. 1, 3, 40.

nŏcŭus, a, um, adj. [noceo], hurtful, injurious, noxious (very rare), Ov. Hal. 128; Serib. Comp. 114.

nōdābĭlis, e, adj. [nodo], knotty (late Lat.), Vict. Tunon. de Poenit. 3.

* nōdāmen, ĭnis, n. [nodo], a knotting, knot: lori, Paul. Nol. Carm. 26, 593.

* nōdātĭo, ōnis, f. [nodo], knottiness, nodosity: propter nodationis duritiem, Vitr. 2, 9, 7.

nōdātus, a, um, Part. and P. a., from nodo.

nodĭa or notĭa, ae, f., a plant, also called herba mularis, Plin. 24, 19, 115, § 175.

Nodīnus, i, m., a rivulet near Rome, mentioned in prayers, otherwise unknown, Cic. N. D. 3, 20, 52.

nōdo, āvi, ātum, 1, v. a. [nodus], to furnish or fill with knots.

  1. I. Lit.: ferula nodata, Plin. 13, 22, 42, § 123: cornus nodata, id. 16, 38, 73, § 186.
  2. II. Transf., to tie in a knot, to knot, Cato, R. R. 32, 2: crines nodantur in aurum, Verg. A. 4, 138: collum laqueo nodatus ab arto, Ov. R. Am. 17: animalia phalerari sibi magis quam nodari videntur, Ambros. in Cant. Cantic. 1, § 43.
    Hence, nōdātus, a, um, P. a., knotty, i. e. entangled, intricate: rapidus nodato gurgite vortex, Stat. Th. 9, 276.

nōdōsē, adv., v. nodosus fin.

* nōdōsĭtas, ātis, f. [nodosus], knottiness, nodosity: tortuosissima et implicatissima nodositas, Aug. Conf. 2, 10.

nōdōsus, a, um, adj. [nodus], full of knots, knotty (syn. geniculatus).

  1. I. Lit.: stipes, Ov. H. 10, 101: robur, Val. Fl. 8, 298: lina, nets, Ov. M. 3, 153; so, plagae, id. F. 6, 110: vitis, Juv. 8, 247: ossa, the bones of the neck, the cervical vertebræ, Luc. 8, 672: rami, Sen. Ep. 12, 1: fructus, Plin. 17, 22, 35, § 176: cheragra (so called from its producing blains and knots on the fingers), Hor. Ep. 1, 1, 31: podagra, Ov. P. 1, 3, 23.
  2. II. Trop., knotty, intricate, difficult (poet. and in post-Aug. prose): quaestiones, Macr. S. 7, 1 med.
    Sup.: nodosissimi libri enodati, Aug. Conf. 4, 16: Cicuta, familiar with the intricacies of the law, Hor. S. 2, 3, 69; so, nodosam exsolvite stipem, Val. Max. 2, 9, 1 (dub.).
    Hence, adv.: nōdōsē, intricately, obscurely (post-class.); comp.: nodosius, Tert. Res. Carn. 46.

Nōdōtus (Nōdūt-), i, m., a deity who presided over corn, and brought it as far as the knots in the stalk: praefecerunt ergogeniculis nodisque culmorum deum Nodutum, Aug. Civ. Dei, 4, 8; Arn. 4, 131.

nōdŭlus, i, m. dim. [nodus], a little knot, Plin. 21, 5, 13, § 26: capilli, App. M. 3, p. 139, 13.

nōdus, i, m. [for gnodus; Sanscr. root gadh-, gandh-, grasp; cf. Gr. Χανδάνω, hold; γνάθος, jaw; Lat. pre-hend-o; Germ. Knoten; Engl. knot], a knot (cf. nexus).

  1. I. Lit.: nodus vinculumque, Cic. Univ. 4: necte tribus nodis ternos, Amarylli, colores, Verg. E. 8, 77: Cacum Corripit in nodum complexus, clasping him as in a knot, id. A. 8, 260: nodos manu diducere, Ov. M. 2, 560: nodus Herculis or Herculaneus, a knot difficult to untie, of which Hercules was held to be the inventor, Plin. 28, 6, 17, § 63: unus tibi nodus, sed Herculaneus, restat, Sen. Ep. 87, 38: tamquam nodus Gordius difficillimus, Amm. 14, 11, 1: cingulum (novae nuptae) Herculaneo nodo vinctum vir solvit ominis gratia, Paul. ex Fest. s. v. cingulo, p. 63 Müll.
    1. B. Transf.
      1. 1. A girdle (poet.): nodoque sinus collecta fluentes, Verg. A. 1, 320; Mart. 6, 13, 5.
        Hence, astronom.: nodus anni, the circle of the equator, Lucr. 5, 688.
      2. 2. A mode of dressing the hair, a knot, club: Rheni nodos, the hair of the Germans gathered into a club, Mart. 5, 37, 8; cf.: insigne gentis obliquare crinem nodoque substringere, Tac. G. 38.
      3. 3. Plur.: nodi, a knotted fishing-net, Manil. 5, 664.
      4. 4. A knot, knob, node on a joint of an animal’s body: crura sine nodis, Caes. B. G. 6, 27: cervix articulorum nodis jungitur, Plin. 11, 37, 67, § 177; 11, 37, 88, § 217: dirae nodus hyaenae, a backbone, dorsal vertebra, Luc. 6, 672.
        Hence, nodi articulorum, a swelling, tumor on the joints, Plin. 24, 5, 13, § 21; 30, 12, 36, § 110.
      5. 5. A knot, knob, fold, etc.
          1. (α) In wood or the branches of plants: baculum sine nodo aduncum tenens, Liv. 1, 18, 7; Sen. Ben. 7, 9: stipes gravidus nodis, Verg. A. 7, 507: telum solidum nodis, id. ib. 11, 553: gracilitas harundinis, distincta nodis, Plin. 16, 36, 64, § 158; Col. Arb. 3.
            Hence, the knotty club of Hercules, Sen. Herc. Oet. 1661.
          2. (β) Of a writhing serpent: nixantem nodis seque in sua membra plicantem, Verg. A. 5, 279.
          3. (γ) Prov.: nodum in scirpo quaerere, to look for knots in a bulrush (which contains none), i. e. to find difficulties where there are none, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 330 Müll. (Sat. v. 46 Vahl.): in scirpo nodum quaeris, Plaut. Men. 2, 1, 22; Ter. And. 5, 4, 38.
      6. 6. A knot, hard part of a thing; so of metals, Plin. 34, 13, 37, § 136; of precious stones, id. 37, 10, 55, § 150.
      7. 7. A star in the constellation Pisces, Cic. Arat. 14; Caes. Germ. Arat. 243.
      8. 8. In astron.: nodi, the four points in the heavens where the seasons begin, the nodes, Manil. 3, 618; cf. id. 2, 430.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen., a band, bond: his igitur singulis versibus quasi nodi apparent continuationis, Cic. Or. 66, 222: velut laxioribus nodis resolvemus, Quint. 9, 4, 127: amabilissimum nodum amicitiae tollere, Cic. Lael. 14, 51.
    2. B. In partic.
      1. 1. A bond, obligation (poet.): exsolvere animum nodis religionum, Lucr. 4, 7: imponere nodos, i. e. jusjurandum, Ov. H. 20, 39 Ruhnk.
      2. 2. A knotty point, difficulty, impediment.
        Absol.: dum hic nodus expediatur non putet senatus nos oportere decedere, Cic. Att. 5, 21, 3: incideramus in difficilem nodum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 1.
        With gen.: Abantem interimit, pugnae nodumque moramque, Verg. A. 10, 428: cum scopulus et nodus et mora publicae securitatis superesset Antonius, Flor. 4, 9, 1: qui juris nodos et legum aenigmata solvat (an allusion to the Gordian knot), Juv. 8, 50 (hence, Cicuta nodosus; v. nodosus).
        Esp.: nodus linguae, the bond or tie of the tongue: nodum linguae rumpere, Gell. 5, 9, 2: nodos linguae solvere, Just. 13, 7, 6.

Nōdūtus, v. Nodotus.

Nōē, indecl., = Νῶε (Hebr. [??]), Noah, Sedul. Carm. 1, 174, Vulg. Matt. 24, 37; 38; id. Gen. 6, 13; v. Noa.

nœgēum (trisyl.), ii, n., a garment trimmed with purple; acc. to others, a white upper garment: noegeum quidam amiculi genus praetextum purpura; quidam candidum ac perlucidum, quasi a navo (nauco), quod putamen quorundam pomorum est tenuissimum non sine candore, ut Livius ait in Odyssia: simul ac lacrimas de ore noegeo detersit, id. est candido, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.: noegeum nigrum pallium tenue, Placid. p. 486.

noenum and noenu, v. non init.

nŏĕrus, a, um, adj., = νοερός, gifted with understanding, Tert. adv. Val. 20.

* 1. Nōla, ae, f. [nolo], the Unwilling, an appellation sarcastically given to the dissolute Clodia: in triclinio Coam, in cubiculo Nolam, Cael. ap. Quint. 8, 6, 53.

2. nŏla, ae, f., a little bell: jusserat (canem) in rabido gutture ferre nolam, Avien. Fab. 7, 8 dub. (al. notam).

3. Nōla, ae, f., a city of remote antiquity in Campania, founded by the Ausonians, afterwards conquered by the Tuscans, and colonized by the Chalcidians, still called Nola, Liv. 9, 28; 23, 14; Plin. 3, 5, 9, § 63; Cic. Brut. 3, 12; Vell. 1, 7, 2 sq.; Just. 20, 1; Sil. 12, 161.
Hence,

  1. A. Nōlānus, a, um, adj. (Nŏlānus, Prud. στεφ. 11, 308), of or belonging to Nola, Nolan: ager, Liv. 23, 14: plebs, id. 24, 13; Sil. 12, 293.
    In plur. as subst.: Nōlāni, ōrum, m., the Nolans, Liv. 8, 25 and 26.
  2. B. Nōlensis, e, adj., of Nola: episcopus, Aug. Civ. Dei, 1, 10.

nōlens, entis, Part., from nolo.

(nōlenter, a false read. for nocenter, Tert. Apol. 14.)

nōlentĭa, ae, f. [nolo], unwillingness (post-class.), Tert. adv. Marc. 1, 25.

Nolĭba, ae, f., a city in Tarraconian Spain, Liv. 35, 22.

nōlo, nōlŭi, nolle (nevis for non vis, Plaut. Trin. 5, 2, 32 Brix ad loc.; id. Most. 3, 2, 75; id. Poen. 5, 2, 119 al.: nevolt for non vult, id. Trin. 2, 2, 80; id. Most. 1, 2, 29; Titin. ap. Non. 144, 7; v. Don. ad Ter. Eun. 3, 3, 2: noltis for non vultis, Lucil. ap. Diom. p. 381 P.; gerund. abl. nolendo, Tert. adv. Marc. 1, 27), v. irreg. [ne-volo], to wish, or will … not; not to wish, to be unwilling.

  1. I. In gen., with inf., or acc. and inf.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25: nolumus, Plaut. Stich. 1, 2, 85: novi ingenium mulierum: nolunt, ubi velis: ubi nolis, cupiunt ultro, Ter. Eun. 4, 7, 43: etiamsi nolint, Cic. Rep. 1, 31, 47: nolo, eundem populum imperatorem et portitorem esse terrarum, id. ib. 4, 7, 7: pluribus praesentibus eas res jactari nolebat, Caes. B. G. 1, 18: nollet carmine quemquam Describi, Hor. Ep. 2, 1, 153: procedere recte Qui moechos non voltis, id. S. 1, 2, 38.
    Esp. freq. in imp., noli, nolito, nolite, etc., with inf. periphrastically for the imp., do not: noli irascier, Plaut. Capt. 4, 2, 60; 65: noli avorsari, id. Trin. 3, 2, 1: noli putare, Cic. Brut. 33, 125: nolito putare, Lucil. ap. Non. 505, 20: nolite, hospites, ad me adire, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 404 Vahl.): nolite, judices, existimare, etc., Cic. Fl. 42, 105: nolitote mirari, Sisenn. ap. Non. 481, 2: noli vexare, Juv. 1, 126.
    Sometimes with velle pleonastically: nolite, judiceshunc jam naturā ipsā occidentem velle maturius exstingui vulnere vestro, quam suo fato, Cic. Cael. 32, 79; Nep. Att. 4, 2.
    Sometimes followed by a negative, which does not destroy the negation: nolui deesse, ne tacitae quidem flagitioni tuae, Cic. Top. 1, 5; Liv. 2, 45: nollem, I would not, I could wish not: nollem factum, I am sorry for it, Ter. Ad. 2, 1, 11: Carthaginem et Numantiam funditus sustulerunt: nollem Corinthum, Cic. Off. 1, 11, 35: quod nolim, which Heaven forbid: videbis, si erit, quod nolim, arcessendus, ne, etc., id. Att. 7, 18, 3; Ov. H. 20, 100: non nolle, to have no objection, to be willing: cum se non nolle dixisset, Cic. de Or. 2, 18, 75: quos ego nominarem: neque ipsi nolunt, and they have no objection, id. Sull. 26, 72.
    Part. pres.: me nolente, without my consent, against my will, Quint. 3, 6, 68: nolente senatu, Luc. 1, 274: nolentibus umbris, id. 2, 175.
  2. II. In partic., to wish ill, be adverse to a person (very rare): cui qui nolunt, iidem tibi, quod eum ornāsti, non sunt amici, Cic. Fam. 1, 1, 3.
    P. a.: nōlens, entis, unwilling (post-Aug. for invitus): dignitati ejus aliquid adstruere inopinantis, nescientis, immo etiam fortasse nolentis, Plin. Ep. 3, 2, 3; Cels. 1, 8; Quint. 3, 6, 68.

nōluntas, ātis, f. [nolo], unwillingness: noluntas ab eo quod nolumus, sicut voluntas ab eo, quod volumus, Placid. Gloss. ap. Mai. Auct. class. 6, p. 568, a.

Nŏmădes, um, v. Nomas.

nŏmae, ārum, f., v. nome.

Nŏmaeus, a, um, adj., of or belonging to the city of Nomæ, in Sicily: viri, Sil. 14, 266.

Nŏmăs, ădis, comm., = Νομάς (pasturing flocks); in plur. Nŏmădes,

  1. I. pastoral people that wander about with their flocks, Nomads, Plin. 5, 3, 2, § 22.
    Hence,
  2. II. In partic., the (wandering) Numidians, Verg. A. 4, 320; cf. Paul. ex Fest. p. 173 Müll.
    In sing. collect., a Numidian, Sil. 5, 194.
    In fem.: Nomas versuta, a Numidian fortune-teller, Prop. 4 (5), 7, 37.
    Hence,
    1. B. Transf.: Nŏmas, ădis, f., Numidia, Mart. 8, 55, 8; 9, 75, 8.

nŏmē, ēs, f., = νομή, a corroding sore, eating ulcer: nome intestina, Plin. 31, 8, 44, § 97.
Usu. in plur.: nŏmae, ārum, Plin. 20, 9, 36, § 93: cohibere nomas, id. 26, 14, 87, § 144; 23, 4, 46, § 91: sanare, id. 30, 13, 39, § 115: sistere, id. 24, 16, 94, § 151.

nōmen, ĭnis (archaic form of gen. sing. NOMINVS, S. C. de Bacch. Corp. Inscr. Lat. 196, 8), n. [for gnōmen, from root gno, whence gnosco, nosco, co-gnosco], a name, appellation (syn. vocabulum).

  1. I. Lit.: nomen est, quod unicuique personae datur, quo suo quaeque proprio et certo vocabulo appellatur, Cic. Inv. 1, 24, 134: imponere nova rebus nomina, id. Fin. 3, 1, 3: qui haec rebus nomina posuerunt, id. Tusc. 3, 5, 10: appellare aliquem nomine, id. de Or. 1, 56, 239: huic urbi nomen Epidamno inditum est, Plaut. Men. 2, 1, 37; cf. Liv. 7, 2, 6: Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit, Cic. Or. 19, 62: lituus ab ejus litui, quo canitur, similitudine nomen invenit, id. Div. 1, 17, 30: ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet, Caes. B. G. 1, 13 et saep.: ludi, Pythia de domitae serpentis nomine dicti, Ov. M. 1, 447: clari nominis vir, Vell. 2, 34, 4: nominis minoris vir, id. 2, 100, 5; cf. id. 2, 112, 2; 2, 103, 1: est mihi nomen, inditur mihi nomen, with nom.: cui saltationi Titius nomen est, Cic. Brut. 62, 225: eique morbo nomen est avaritia, id. Tusc. 4, 11, 24: canibus pigrisNomen erit pardus, tigris, leo, Juv. 8, 36.
    With dat.: haec sunt aedes, hic habet: Lesbonico’st nomen, Plaut. Trin. 2, 2, 110: juventus nomen fecit Peniculo mihi, id. Men. 1, 1, 1: nam mihi est Auxilio nomen, id. Cist. 1, 3, 6: huic ego die nomen Trinummo facio, id. Trin. 4, 2, 1: nomen Arcturo est mihi, id. Rud. prol. 5: cantus cui nomen neniae, Cic. Leg. 2, 24, 62: puero ab inopiā nomen Egerio est inditum, Liv. 1, 34: est illis strigibus nomen, Ov. F. 6, 139.
    With gen.: cujus nomen est Viventis, Vulg. Gen. 25, 11.
    Rarely with ad: ut det nomen ad molas coloniam, Plaut. Ps. 4, 6, 38.
    Nomen dare, edere, profiteri, ad nomina respondere, to give in one’s name, be enrolled, enlist; to answer to one’s name when summoned to military duty: ne nomina darent, Liv. 2, 24: nomina profiteri, id. 2, 24: nominis edendi apud consules potestas, id. 2, 24: virgis caesi, qui ad nomina non respondissent, id. 7, 4; also, dare nomen in conjurationem, to join the conspiracy, Tac. A. 15, 48: ab re nomen habet (terra), is named for, Liv. 38, 18, 4: quae (sapientia) divinarum humanarumque rerum cognitione hoc nomen apud antiquos adsequebatur, Cic. Tusc. 5, 3, 7: dea (Viriplaca) nomen hoc a placandis viris fertur adsecuta, Val. Max. 2, 1, 6.
    Esp.: nomen accipere = nominari: turris quae nomen ab insulā accepit, Caes. B. C. 3, 112, 1; Quint. 3, 3, 13; Just. 1, 5, 1; Tac. A. 6, 37; 15, 74; Plin. Ep. 2, 10, 8.
      1. 2. In partic., the middle name of the three which every freeborn Roman had, as distinguished from the praenomen and cognomen. The nomen distinguished one gens from another, the cognomen one familia from another, and the praenomen one member of the familia from another, Quint. 7, 3, 27.
        But sometimes nomen is used in the signif. of praenomen: id nomen (sc. Gaja), Cic. Mur. 12, 27.
        So, too, in the signif. of cognomen: Sex. Clodius, cui nomen est Phormio, Cic. Caecin. 10, 27; cf.: tamquam habeas tria nomina, i. e. as if you were a Roman, Juv. 5, 127.
      2. 3. Esp. in phrase: sub nomine, under the assumed name: qui litteras exitiales Demetrio sub nomine Flaminini adtulerant, Liv. 40, 54, 9: sub nomine meo, Quint. 7, 2, 24: carmina sub alieno nomine edere, Suet. Aug. 55: multa vana sub nomine celebri vulgabantur, Tac. A. 6, 12; 13, 25; id. H. 1, 5; cf.: rogatio repente sub unius tribuni nomine promulgatur, Liv. 43, 16, 6; Suet. Aug. 29; Plin. Pan. 50, 5; cf. also II. B. infra.
      3. 4. A title of power or honor: imperatoris, Caes. B. C. 2, 32, 14.
      4. 5. In gram., a noun, Quint. 1, 4, 18; 1, 5, 42 et saep.
    1. B. Transf.
      1. 1. Nomen alicu jus deferre, to bring an accusation against, to accuse a person: nomen alicujus de parricidio deferre, Cic. Rosc. Am. 10, 28: nomen recipere, to receive the accusation: palam de sellā ac tribunali pronuntiat: si quis absentem Sthenium rei capitalis reum facere vellet, sese ejus nomen recepturum: et simul, ut nomen deferret, etc., Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf. context.
      2. 2. A bond, note, a demand, claim, a debt: tituli debitorum nomina dicuntur praesertim in iis debitis, in quibus hominum nomina scripta sunt, quibus pecuniae commodatae sunt, Ascon. ap. Cic. Verr. 2, 1, 10, § 28: repromittam istoc nomine solutam rem futuram, Plaut. As. 2, 4, 48: si neque in tuas tabulas ullum nomen referres, cum tot tibi nominibus acceptum Curtii referrent, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 102: qui tibi, ut ais, certis nominibus grandem pecuniam debuit, on good bonds, good security, id. Quint. 11, 38; cf.: egone hos digitos meos impellere potui, ut falsum perscriberent nomen? id. Rosc. Com. 1, 1: volo persolvere, ut expungatur nomen, ne quid debeam, Plaut. Cist. 1, 3, 40; so, solvere, Cic. Att. 6, 2, 7: expedire, exsolvere, id. ib. 16, 6, 3: nomina sua exigere, to collect one’s debts, id. Verr. 2, 1, 10, § 28: hoc nomen, quod urget, nunc, cum petitur, dissolvere, id. Planc. 28, 68: transcribere in alium, Liv. 35, 7: qui venit ad dubium grandi cum codice nomen, comes with a huge ledger to sue for a doubtful debt, Juv. 7, 110.
        1. b. Nomina facere, in the case of written obligations, to set down or book the items of debt in the account-book: nomina se facturum, qua ego vellem die, Cic. Fam. 7, 23, 1: emit homo cupidus (Canius) tanti, quanti Pythius voluit et emit instructos: nomina facit (Pythius), negotium conficit, id. Off. 3, 14, 59: nomina facturi diligenter in patrimonium et vasa debitoris inquirimus, Sen. Ben. 1, 1, 2.
        2. c. Nomen locare, to offer as surety, Phaedr. 1, 16, 1 (dub.).
        3. d. Transf., an item of debt; and hence, a debtor: hoc sum assecutus, ut bonum nomen existimer, i. e. a good payer, Cic. Fam. 5, 6, 2: lenta nomina non mala, Sen. Ben. 5, 22, 1; cf. id. ib. 7, 29, 2; Col. 1, 7, 2.
      3. 3. A family, race, stock, people, nation: C. Octavium in familiam nomenque adoptavit, Suet. Caes. 83: Crispum C. Sallustius in nomen ascivit, Tac. A. 3, 30; Luc. 7, 584.
      4. 4. With national names: nomen Romanum, whatever is called Roman, i. e. the Roman dominion, nation, power; esp. of the army: gens infestissuma nomini Romano, Sall. C. 52, 24: CEIVIS ROMANVS NEVE NOMINVS LATINI NEVE SOCIVM QVISQVAM, etc., S. C. de Bacch.; so, concitatis sociis et nomine Latino, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41: ubi deletum omnibus videretur nomen Romanum, Liv. 23, 6, 3: relicum Romani nominis, id. 22, 55, 5; 27, 33, 11; 1, 10, 3; cf. id. 9, 7, 1: Aeolio regnatas nomine terras, Sil. 14, 70: Volscūm nomen prope deletum est, Liv. 3, 8, 10: nomen Atheniensium tueri, Just. 5, 6, 9.
      5. 5. Poet.
        1. a. A thing: infaustum interluit Allia nomen, Verg. A. 7, 717.
        2. b. A person: popularia nomina Drusos, Luc. 6, 759; 1, 311: nec fidum femina nomen, Tib. 3, 4, 61: in diversa trahunt unum duo nomina pectus, i. e. the love of a mother and sister, Ov. M. 8, 464; id. H. 8, 30.
  2. II. Trop.
    1. A. Name, fame, repute, reputation, renown (syn.: existimatio, fama): hujus magnum nomen fuit, Cic. Brut. 67, 238: nomen habere, id. ib. 69, 244: magnum in oratoribus nomen habere, id. Or. 6, 22: officere nomini alicujus, Liv. praef. § 3: et nos aliquod nomenque decusque Gessimus, Verg. A. 2, 89: nomen gerere, Lact. 1, 20, 3; 4, 29, 15 al.: multi Lydia nominis Romanā vigui clarior Iliā, Hor. C. 3, 9, 7: nomen alicujus stringere, Ov. Tr. 2, 350: homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7, 20, 3: parentes, quorum maximum nomen in civitatibus est suis, Liv. 22, 22, 13.
      Of ill repute, bad reputation: malum nomen (only rare and late Lat.): magis eligendum in paupertate nomen bonum quam in divitiis nomen pessimum, Hier. Com. Ep. Tit., Paris, 1546, p. 104 H.
      1. 2. Of inanimate things: ne vinum nomen perdat, Cato, R. R. 25: nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat, Verg. G. 2, 240.
    2. B. A title, pretext, pretence, color, excuse, account, sake, reason, authority, behalf, etc.: alio nomine et aliā de causā abstulisse. Cic. Rosc. Com. 14, 40: legis agrariae simulatione atque nomine, id. Agr. 2, 6, 15: classis nomine pecuniam imperatam queruntur, id. Fl. 12, 27: haec a te peto amicitiae nostrae nomine, id. Fam. 12, 12, 3; 2, 1, 1: nomine sceleris conjurationisque damnati, id. Verr. 2, 5, 5, § 11: nomine neglegentiae suspectum esse, id. Fam. 2, 1, 1: quid exornamus philosophiam, aut quid ejus nomine gloriosi sumus? id. Tusc. 2, 14, 33: qui cum luxuriose viverent, non reprehenderentur eo nomine, id. Fin. 2, 7, 21: gratias boni viri agebant et tuo nomine gratulabantur, on your account, id. Phil. 1, 12, 30: Antonio tuo nomine gratias egi, on your behalf, id. Att. 1, 16, 16: legationes tuo nomine proficiscentes, id. Fam. 3, 8, 2: quem quidem tibi etiam suo nomine commendo, for his own sake, id. ib. 13, 21, 2: meo nomine, Tac. H. 1, 29: feminarum suarum nomine, id. G. 8: bellum populo Romano suo nomine indixit, Cic. Cat. 2, 6, 14: decretae eo nomine supplicationes, Tac. A. 14, 59; but: acceptā ex aerario pecuniā tuo nomine, on your responsibility, Cic. Q. Fr. 1, 3, 7.
    3. C. A name, as opposed to the reality: me nomen habere duarum legionum exilium (opp. exercitum habere tantum), Cic. Att. 5, 15, 1: Campani magis nomen ad praesidium sociorum, quam vires cum attulissent, Liv. 7, 29: nomen amicitia est, nomen inane fides, Ov. A. A. 1, 740.
  3. III. In eccl. Lat.,
      1. 1. Periphrastically: invocavit nomen Domini, Vulg. Gen. 13, 4: omnipotens nomen ejus, ib. Exod. 15, 3: psallam nomini Domini, ib. Psa. 7, 18: blasphemare nomen ejus, ib. Apoc. 13, 6.
      2. 2. Delegated power: in nomine tuo daemones eicimus, Vulg. Matt. 7, 22: in quo nomine fecistis, ib. Act. 4, 7: locuti sunt in nomine Domini, ib. Jacob. 5, 10.

nōmenclātĭo, ōnis, f. [nomen-calo], a calling by name (very rare).

  1. I. Of persons, Q. Cic. Petit. Cons. 11, 41.
  2. II. Of things: vitium, a list, catalogue, Col. 3, 2, 31.

nōmenclātor (nōmencŭlātor, Mart. 10, 30, 23; Suet. Aug. 19; id. Calig. 41; id. Claud. 34), ōris, m. [nomen-calo], one who calls a person or thing by name, a nomenclator; among the Romans, a slave who attended his master in canvassing and on similar occasions, for the purpose of telling him the names of those he met in the street, Cic. Att. 4, 1, 5; id. Mur. 36, 37: nomenclatori memoriae loco audacia est, Sen. Ben. 1, 3, 10; id. Ep. 19, 11; id. Ben. 6, 33, 4.
Under the emperors, a slave who told his master the names of the other slaves: servorum causā nomenclator adhibendus, Plin. 33, 1, 6, § 26.

nōmenclātūra, ae, f. [nomen-calo], a calling by name, a list of names, nomenclature (Plinian), Plin. H. N. 3 prooem. § 2; id. 21, 9, 28, § 52.

nōmencŭlātor, v. nomenclator.

Nōmentum, i, n., a city in the country of the Sabines, now Mentana, Liv. 1, 38; 4, 22; 32; Verg. A. 6, 773.

  • II. Hence,
    1. A. Nōmentānus, a, um, adj., of or belonging to Nomentum: ager, Plin. 14, 4, 5, § 48: vina, Mart. 13, 119: via, the road leading from Rome to Nomentum, Liv. 3, 52.
      Plur. subst.: Nōmentāni, ōrum, m., the Nomentans, Liv. 8, 14; Plin. 3, 5, 9, § 64.
    2. B. Nōmentānus, i, m., a Roman surname: L. Cassius Nomentanus, Hor. S. 1, 1, 102; 1, 8, 11 et saep.
    3. ‡† nŏmĭmus, a, um, adj., = νόμιμος,
    1. I. lawful, legitimate, = legitimus: PATER NOMIMVS, Inscr. Orell. 5059.

    nōmĭnālis, e, adj. [nomen],

    1. I. of or belonging to a name, nominal (ante- and postclass.): gentilitas, Varr. L. L. 8, § 4 Müll.
    2. II. Subst.: nōmĭnālĭa, ĭum, n., the day on which a child received its name, the name-day, Tert. Idol. 16.
      Hence, adv.: nōmĭnālĭter, by name, expressly: annuere, Arn. 2, 80.

    nōmĭnātim, adv. [nomino], by name, expressly, one by one, in detail (class.): ibi ego dicam quidquid inerit nominatim, Plaut. Rud. 4, 4, 90: aliquem nominatim excipere, Cic. Att. 11, 7, 2: non nominatim, sed generatim, id. ib. 11, 6, 2: quicquid esset in praedio vitii, id statuerunt, si venditor sciret, nisi nominatim dictum esset, praestari oportere, id. Off. 3, 16, 65: fortissimum quemque nominatim evocare, Caes. B. C. 1, 39: si quidem filius a patre exheredetur, nominatim exheredari, Gai. Inst. 2, 127.

    nōmĭnātĭo, ōnis, f. [nomino], a naming.

    1. * I. In gen.: consuetudo nominationum, Vitr. 6, 7, 7.
    2. II. In partic.
      1. A. In rhet. lang., a figure of speech, whereby a thing which has no name, or an unsuitable one, receives an appropriate name, Auct. Her. 4, 31, 42.
      2. B. A nomination to an office (rare but class.): paternum auguratus locum, in quem ego eum meā nominatione coöptabo, Cic. Phil. 13, 5, 12: nominatio in locum pontificis non est facta, Liv. 26, 23: consulum, Tac. A. 6, 45.

    nōmĭnātīvus, a, um, adj. [nomino], of or belonging to naming, nominative; in gram.: casus nominativus, the nominative case, Varr. L. L. 10, § 23 Müll.; Quint. 1, 7, 3; 7, 9, 13; 8, 3, 46 et saep.

    nōmĭnātor, ōris, m. [nomino], a nominator (in jurid. Lat.): nominatores magistratuum, Dig. 27, 8, 1; so ib. 27, tit. 7.

    nōmĭnātōrĭus, a, um, adj. [nominator], of or belonging to naming, naming, containing names (in jurid. Lat.): nominatorii breves, Cod. Th. 1, 10, 8; 11, 28, 3: pericula, having a name, named, Tert. Anim. 13.

    1. nōmĭnātus, a, um, Part. and P. a., from nomino.

    2. nōmĭnātus, ūs, m. [nomino], a naming, a name; in gram., a noun (perh. only in Varr.), Varr. L. L. 8, § 52 Müll.; so id. ib. § 63: quod ad nominatuum analogiam pertinet, id. ib. 9, 52, § 95; id. ib. 10, 1.

    nōmĭnĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [nomino], to name (ante- and post-class.): suscipere hunc motum, quem sensum nominitamus, Lucr. 3, 352; 4, 51; 6, 424; Inscr. Murat. 1522, 2.

    nōmĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [nomen], to call by name, to name, to give a name to (esp. after, for a person or thing; cf.: appello, voco, dico).

    1. I. In gen.: quae (navis) nunc nominatur nomine Argo, Enn. ap. Auct. Her. 2, 22, 34, 26: Chaldaei, non ex artis, sed ex gentis vocabulo nominati, Cic. Div. 1, 1, 2: urbem constituit, quam e suo nomine Romam jussit nominari, id. Rep. 2, 7, 12: amor ex quo amicitia est nominata, Cic. Lael. 8 (Trag. v. 283 Vahl.); id. Caecin. 18, 51.
      Esp., to give a surname to a person, Eutr. 8, 8: aliquem honoris causā, to name or mention out of respect: L. Sulla, quem honoris causā nomino, Cic. Rosc. Am. 2, 6: quem ego hominem honoris causā nominatum volo, id. Verr. 1, 7, 18; v. honor: hanc illi ἰδέαν appellant, jam a Platone ita nominatam, Cic. Ac. 1, 8, 30.
    2. II. In partic.
      1. A. Pregn., to render famous, renowned, celebrated (cf.: laudo, celebro): praedicari de se et nominari volunt omnes, Cic. Arch. 11, 26: sunt clari hodieque et qui olim nominabuntur, Quint. 10, 1, 94; v. under P. a.
      2. B. To name or nominate a person for an office: patres interregem nominaverant, Liv. 1, 32: me augurem Cn. Pompeius et Q. Hortensius nominaverunt, Cic. Phil. 2, 2, 4: illo die, quo sacerdotes solent nominare, quos dignissimos sacerdotio judicant, me semper nominabat, Plin. Ep. 2, 1, 8; Suet. Claud. 22; cf. nominatio.
      3. C. To name, mention, report, accuse, arraign (not ante-Aug.): capita conjurationis, priusquam nominarentur apud dictatorem, mors ab ipsis conscita judicio subtraxit, Liv. 9, 26, 7: qui nominatus profugisset, diem certam se finituros, id. 39, 17: Dimnus, cum ceteros participes sceleris indicaret, Philotam non nominavit, Curt. 6, 9, 16; 8, 6, 24.
        Esp., with inter, to name among or as one of; to report as belonging to a party, conspiracy, etc.: inter conjuratos nemo me nominat, Curt. 6, 10, 5: inter socios Catilinae nominatus, Suet. Caés. 17; cf.: cum Thesea inter eos nomināsset. qui ad inferos adissent, Gell. 10, 16, 12; Plin. 14, 13, 15, § 93; 22, 21, 27, § 55; Hier. in Ep. ad Galat. 5, 19 sqq.
      4. D. In gram.: nominandi casus, the nominative case (like accusandi casus, the accusative case), Varr. L. L. 8, § 42 Müll.; 9, § 76; 10, 2, § 23; Gell. 13, 22, 5.
        Hence, nōmĭnātus, a, um, P. a. (acc. to II. A.), famed, renowned, celebrated: illa Attalica tota Sicilia nominata, Cic. Verr. 2, 4, 12, § 27: nominatiora pericula, Tert. Anim. 13: bdellium nominatissimum, Plin. 12, 9, 19, § 35 (al. laudatissimum); Vulg. 1 Par. 11, 10.

    Nŏmĭo, ōnis, m., a hymn to Apollo, Paeanem aut Nomionem citarimus, Cic. de Or. 1, 59, 251 B. and K.

    nŏmisma (nŭm-), ătis (also num-misma, Ven. Vit. S. Martin. 2, 338), n., = νόμισμα, a piece of money, a coin (not ante-Aug.).

    1. I. Lit.
      1. A. In gen.: acceptos, regale nomisma, Philippos, Hor. Ep. 2, 1, 234: largae nomismata mensae, Mart. 12, 62, 11: immensa nomismata, Ser. Samm. 28, 525.
      2. B. In partic., a coin not in circulation, a medal, Dig. 34, 2, 27 fin.: nomismata aurea vel argentea vetera, ib. 7, 1, 28.
        Esp., a medal or token given to the knights at the door of the theatre, and entitling the bearer to be served with wine: cum data sint equiti bis quina nomismata, quare bis deciens solus, Sextiliane, bibis? Mart. 1, 11, 1 sq.
    2. * II. Transf., a stamp, an image on a coin: en Caesar agnoscit suum Nomisma nummis inditum, Prud. στεφ. 2, 95.

    Nŏmĭus and Nŏmĭos, ii, and Nŏ-mĭon, ōnis, m., = Νόμιος and Νομίων,

    1. I. the Pasturer, a surname of Apollo, because he tended the flocks of Admetus (cf. Verg. G. 3, 2); acc. to Cic. N. D. 3, 23, 57, it is from νόμος, lex, and denotes the fourth Apollo: Paeanem aut Nomionem citārimus, Cic. de Or. 1, 59, 251 Klotz.
    2. II. A son of Apollo and of Cyrene, the daughter of Hypseus, king of Thessaly, Just. 13, 7, 7.

    nŏmos i, m. (and nŏmus), = νομός.

    1. I. A district, province, nome: Thebais dividitur in praefecturas oppidorum, quos nomos vocant, duodecim, Plin. 5, 9, 9, § 49: substituunt alios nomos, ut Heroopoliten, id. ib. § 50.
    2. II. In music, a tune, air, Suet. Ner. 20.

    nōn (old collat. forms noenum and noenu, cf. Lachm. ad Lucr. tom. 2, p. 149 sq.: noenum pro non Lucilius lib. XXX.: sed tamen hoc dicas, quid est, si noenu molestum’st. Varro Epistola ad Fusium: si hodie noenum venis, cras quidem, etc., Non. 143, 33 sq.: noenum rumores ponebat ante salutem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1; Ann. v. 314 Vahl.; so, noenum sperando cupide rem prodere summam, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 229 Müll.; Ann. v. 411 ib.: noenum mecastor, Plaut. Aul. 1, 1, 28: noenu necesse’st, Enn. ap. Cic. Div. 2, 62, 127; Ann. v. 161 Vahl.: noenu potest, Lucr. 3, 199 Lachm. N. cr.: noenu queunt, id. 4, 712), adv. [contr. from neoenum, i. e. nec unum, not one, like ne hilum, not any thing (cf. Engl. not, i. q. naught, Angl.-Sax. naht, contr. from ne-aht); cf. Germ. nein], not: hocine agis an non? Ter. And. 1, 2, 15: non erat abundans, non inops tamen, Cic. Brut. 67, 238: non est ita, judices, non est profecto, id. Fl. 22, 53: cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant, id. Rep. 1, 5, 9; 1, 2, 2: eam (fugam) si nunc sequor, quonam? Cum illo non, id. Att. 8, 3, 5.

          1. (β) Non before negatives forms a weak affirmative, and before adverbs of emphatic assertion (as prorsus, omnino, etc.) a weak negative: moveo nonnullis suspicionem, velle me navigare: quod tamen fortasse non nollem, si possem ad otium, Cic. Fam. 2, 16, 2; so, non nemo, non nihil, non nullus, v. h. vv: Res has non omnino quidem, sed magnam partem relinquere, Cic. Fam. 9, 15, 3: so, non prorsus, etc.
          2. (γ) After negatives it forms a strong affirmative, and after the adverbs above named a strong negative: nihil non ad rationem dirigebat, Cic. Brut. 37, 140; v. nemo, nihil, nullus: prorsus non arbitror, id. Tusc. 4, 4, 8: omnino non dicere, Quint. 10, 7, 24.
          3. (δ) But the negative force of non is not destroyed by a following nequidem, or necnec: non fugio ne hos quidem mores. Cic. Verr. 2, 3, 90, § 210; Liv. 28, 42, 16: non medius fidius prae lacrimis possum reliqua nec cogitare nec scribere, Cic. Att. 9, 12, 1.
            In a very few passages non is added to a negative to strengthen it (cf. Gr. οὐ μή): nolle successum non patribus, non consulibus, Liv. 2, 45, 5; id. 3, 11, 6: nec sursum nec deorsum non cresco, Petr. 58: horam eximere nullamnon possumus, Cic. Phil. 6, 3, 7; Plaut. Mil. 5, 18; id. Curc. 4, 4, 23; Plin. Ep. 4, 13, 8.
            (ε) Unus non = ne unus quidem: unus enim vir Numantinus non fuit, qui in catenis duceretur, Flor. 2, 18, 17.
            (ζ) Per litoten, emphatic, by no means, not at all, the reverse of: non ignobilis tragicus, Quint. 1, 12, 18: non inimici mihi, Curt. 7, 10, 7; esp. with sup.: Cethegus homo non probatissimus, Cic. Par. 5, 3, 40: homo non aptissimus ad jocandum, id. N. D. 2, 17, 47: non minime commoveri, id. Verr. 2, 4, 66, § 125: tu me consiliario fortasse non imperitissimo usus esses, id. Fam. 1, 9, 2.
            (η) Non quod, non quo, not that, not as if: non quod sola ornent, sed quod excellant, Cic. Or. 39, 134: me non sane movet res publica; non quo sit mihi quidquam carius: sed, etc., id. Att. 16, 15, 5: non quo sit servulus unus, idem quod familia, verum quia, id. Caecin. 20, 58.
            (θ) Non nisi, only: non nisi vicinas tutus arārit aquas, Ov. Tr. 3, 12, 36; v. nisi.
            (ι) Non vero, truly not: non vero tam isti quam tu ipse nugator, Cic. Sen. 9, 27.
            (κ) Non modo, non solumsed or sed etiam, not only … but also: non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum, Cic. Rep. 2, 44, 70; id. Lael. 15, 54; v. modo and solum.
            Sometimes sed is omitted: nec solum apud Caecinam: Fabii quoque Valentis, etc., Tac. H. 2, 27.
            (λ) Non modo (solum) nonsed or sed etiam, not only not … but even: sed nequidembut not even: ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc., Cic. Att. 3, 15, 2: hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest, id. Mur. 3, 8: tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas, id. Att. 16, 7, 3.
            When the verb of the second clause is the common predicate of both clauses, the second non is omitted in the first clause: talis vir non modo facere, sed ne cogitare quidem quidquam audebit, Cic. Off. 3, 19, 77: assentatio, quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est, id. Lael. 24, 89: advena non modo vicinae sed ne Italicae quidem stirpis, Liv. 1, 40, 2; 3, 24, 4; 6, 20, 2: neque solum inscientiam meam, sed ne rerum quidem, Cic. de Or. 1, 46, 203: quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet, id. Att. 11, 24, 1: non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem satis constare poterant, Liv. 5, 42, 3; 4, 3, 11; so with sed vix in the second clause: haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur, Cic. Cael. 17, 40: non modo ad expeditiones sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant, Liv. 3, 6, 8; very rarely verum nequidem, instead of sed nequidem, Cic. Rep. 3, 30, 42; id. Rosc. Am. 19, 54; cf. Zumpt, Gram. § 724.
            (μ) Non ita, non tam, not so very, not particularly: simulacra non ita antiqua, Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109: non ita lato interjecto mari, id. Or. 8, 25: non ita diu, id. Brut. 66, 233: quae nunc quidem non tam est in plerisque, id. ib. 15, 58.
            So, non fere, scarcely, hardly (v. fere): non fere quisquam, id. Verr. 2, 5, 71, § 182.
            (ν) Non si, not even if: injussu tuo imperator, extra ordinem numquam pugnaverim, non si certam victoriam videam, Liv. 7, 10; Sen. Ep. 59, 8; Hor. C. 2, 14, 5; so, followed by idcirco (ideo, eo, propterea, etc.): non si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt, Cic. de Or. 2, 40, 170; id. Cael. 9, 21; id. Top. 16, 60; Liv. 3, 45, 8.
            (ξ) For nedum, much less: vix mehercule servis hoc eum suis, non vobis probaturum arbitrer, Cic. Agr. 2, 9, 22.
            (ο) In an interrogation for nonne: quid haec amentia significat? non vim? non scelus? non latrocinium? Cic. Quint. 26, 82; id. Rosc. Com. 2, 5; id. Verr. 2, 4, 23, § 50.
            (π) For ne (poet. and in post-Aug. prose, regarded by Quint. as a solecism): qui tamen dicat pro illo Ne feceris, Non feceris, in idem incidat vitium, quia alterum negandi est, alterum vetandi, Quint. 1, 5, 50: vos quoque non caris aures onerate lapillisMunditiis capimur: non sint sine lege capilli, Ov. A. A. 3, 129; id. P. 1, 2, 105: non Teucros agat in Rutulos, Verg. A. 12, 78: non etiam sileas, Hor. S. 2, 5, 91: non sit, qui tollere curat, id. A. P. 460: non ancilla tuum jecur ulceret ulla puerve, id. Ep. 1, 18, 72: non dubitaveris, Sen. Q. N. 1, 3, 3; so, non credideris, Rutil. Lup. 2, 9.
            (ρ) With substantives coalescing to form one notion: nec vero, aut quod efficeret aliquid, aut quod efficeretur, posse esse non corpus, Cic. Ac. 1, 11, 40: etiam non orator, Quint. 2, 15, 17; 4, 1, 22: veri non dissimulator amoris, Ov. M. 5, 61: quasi servitute praedii non possessori relicta, Dig. 34, 1, 14 fin.: non dominus, ib. 43, 15, 7.
            (ς) As an answer, no: aut etiam aut non respondere, Cic. Ac. 2, 32, 104: exhereditavitne (pater filium)? Non, id. Rosc. Am. 19, 54; id. Verr. 1, 7, 20; id. Ac. 2, 30, 97; id. N. D. 1, 25, 70.
            (τ) In questions, non expresses surprise, and doubt of the possibility of denial (v. Madv. Gram. § 451): non sum ego servus Amphitruonis Sosia? Plaut. Am. 1, 1, 247: non tu scis, etc.? id. ib. 2, 2, 71: haec non turpe est dubitare philosophos, quae ne rustici quidem dubitant, Cic. Off. 3, 19, 77; id. Leg. 3, 20, 47: Quid? aviam tuam pater tuus non manifesto necavit, id. Clu. 14, 40.

    1. nōna, ae, f., v. nonus.

    2. Nōna, ae, f., = Νῶνα, one of the three Fates: Tria nomina Parcarum sunt, Nona, Decuma, Morta, Caes. Vindex ap. Gell. 3, 16, 11; Varr. ap. Gell. 3, 16, 10.

    Nōnācris, is, f., = Νώνακρις,

    1. I. a mountain in Arcadia, at the foot of which lay a city of the same name, and in which the Styx had its source, Vitr. 8, 3, 16; Plin. 2, 103, 106, § 131; 4, 6, 10, § 21.
    2. II. Hence,
      1. A. Nōnācrīnus, a, um, adj., Nonacrian, poet. for Arcadian: virgo Nonacrina, i. e. Callisto, Ov. M. 2, 409: Atalanta, id. A. A. 2, 185.
      2. B. Nōnācrĭus, a, um, adj., Nonacrian, poet. for Arcadian: heros, i. e. Evander, Ov. F. 5, 97.
        Subst.: Nōnā-cria, ae, f.
        1. 1. Atalanta, Ov. M. 8, 426.
        2. 2. (Sc. urbs.) The city of Nonacris, Sen. Q. N. 3, 25, 1.

    Nōnae, ārum, f. [nonus], the fifth day in every month of the year, except March, May, July, and October, in which it was the seventh; the nones, so called because it was the ninth day before the ides, Varr. L. L. 6, § 28 Müll.: o Nonae illae Decembres, Cic. Fl. 40, 102: Nonis Februariis si Romae fuit, id. Quint. 18, 57: a. d. tertium Non. Januar. si agere coepisset, id. Fam. 5, 2, 8. After the expulsion of the kings, the marketdays were no longer allowed to fall on the nones, because the people celebrated the nones as the birthday of Servius Tullius, and fear was entertained of a movement on that day in favor of royalty, Macr. S. 1, 13. No wedding took place either on the nones or on the ides, because the following day was a dies ater, unfavorable for the offering to be made by the bride, id. ib. 1, 16. Augustus, for superstitious reasons, avoided undertaking any thing on the nones, Suet. Aug. 92.

    nōnāgēnārĭus, a, um, adj. [nonageni], that contains or consists of ninety.

    1. I. In gen.: nonagenarius motus stellae Martis, ninety degrees distant from the sun, Plin. 2, 15, 12, § 60: fistula, made of a sheet of lead ninety inches wide, Front. Aquaed. 60.
    2. II. In partic., as subst.: nōnā-gēnārĭus, i, m., a commander of ninety men, Inscr. Orell. 3628; cf. Veg. Mil. 2, 8.
    3. III. Ninety years old, Vulg. Gen. 17, 17.

    nōnāgēni, ae, a (gen. pl. nonagenūm, Front. Aquaed. 61), adj. distr. [nonaginta], ninety each: porticus ascenduntur nonagenis gradibus omnes, Plin. 36, 13, 19, § 88.

    A maximum of 100 entries are shown.