Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

* tempĕrācŭlum, i, n. [tempero], a working: ferri, App. Flor. p. 342, 40.

tempĕrāmentum, i, n. [tempero], a mixing in due proportion, a proper measure, disposition, or constitution; a measure, mean, moderation; temperament, temperature (mostly post-Aug.; cf. on the other hand, temperatio): inventum est temperamentum, quo tenuiores cum principibus aequari se putarunt, * Cic. Leg. 3, 10, 24; cf.: tanto temperamento inter plebem senatumque egit, ut, etc., Just. 2, 7, 5; 44, 4, 3: egregium principatus temperamentum, si demptis utriusque vitiis solae virtutes miscerentur, Tac. H. 2, 5: fortitudinis, id. ib. 1, 83: senatus Caesar orationem habuit meditato temperamento, with studied moderation, strictness, id. A. 3, 12: quod temperamentum omnes in illo subito pietatis calore servavimus, Plin. Pan. 3, 1: opus est inter has tam diversas inaequalitates magno temperamento, Col. 3, 12, 3 sq. eruca jungitur lactucae fere in cibis, ut nimio frigori par fervor immixtus temperamentum aequet, Plin. 19, 8, 44, § 155 eadem est materia, sed distat temperamento, proportion, combination, id. 9, 36, 61, § 130, 12, 25, 54, § 115 caeli, temperateness, Just. 2, 1, 10: linistis absque temperamento, without having tempered the mortar, Vulg. Ezech. 13, 14; 22, 28.

tempĕrans, antis, Part. of tempero.

tempĕranter, adv., v. temperans.

tempĕrantĭa, ae, f. [temperans], moderateness, moderation, sobriety, discreetness, temperateness, temperance, as a moral qual ity: quae (virtutis vis) moderandis cupidi tatibus regendisque animi motibus laudatur, ejus est munus in agendo: cui temperantiae nomen est, Cic. Part. Or. 22, 76. temperantia est rationis in libidinem atque in alios non rectos impetus animi firma et moderata dominatio, id. Inv. 2, 54, 164; cf. id. Fin. 2, 19, 60: temperantia est, quae in rebus aut expetendis aut fugiendis rationem ut sequamur, monet, id. ib. 1, 14, 47: temperans, quem Graeci σώφρονο appellant eamque virtutem σωφροσύνην vo cant, quam soleo equidem tum temperantiam, tum moderationem appellare, nonnumquam etiam modestiam, etc., id. Tusc. 3, 8, 16: honestum versatur … in omnium quae fiunt quaeque dicuntur ordine et modo, in quo inest modestia et temperantia, id. Off. 1, 5, 14; cf. id. ib. 3, 33, 116: cernitur altera pars honestatis in conformatione et moderatione continentiae et temperantiae, id. ib 3, 25, 96: novi ego temperantiam et moderationem naturae tuae, id. Fam. 1, 9, 22 dicacitatis moderatio et temperantia, id. de Or. 2, 60, 247 temperantia in victu, id. Tusc. 5, 20, 57: (Divitiaci) summam in se voluntatem, egregiam fidem, temperantiam cognoverat, Caes. B. G. 1, 19: tantā temperantiā moderatus, Sall. J. 45, 1; cf., sine apparatu expellunt famem: adversus sitim non eādem temperantiā, Tac. G. 23, and valetudinem temperantiā mitigare, Plin. Ep. 1, 12, 9.

tempĕrātē, adv., v. tempero, P. a. fin.

tempĕrātĭo, ōnis, f. [tempero].

  1. I. Lit., a due mingling or tempering of ingredients, fit proportion or combination, symmetry, constitution, temperament (class.; esp. freq. in Cic.); ut enim corporis temperatio cum ea congruunt inter se, e quibus constamus, sanitas: sic animi dicitur, cum ejus judicia opinionesque concordant: eaque animi est virtus, quam alii ipsam temperantiam dicunt esse, alii obtemperantem temperantiae praeceptis, Cic. Tusc 4, 13, 30: corporum, id. ib. 1, 28, 68; 1, 10, 21: aeris temperatio, composition, temper, id. Verr 2, 4, 44, § 98; cf. id. Ac. 2, 26, 85: caerulei temperationes Alexandriae primum sunt inventae, Vitr. 7, 11; quae a luna ceterisque sideribus caeli temperatio fit, Cic. Div. 2, 45, 94; so, caeli, id. N. D. 2, 5, 13: temperatio lunae caelique moderatio efficit hoc, id. Div. 2, 45, 94: semina temperatione caloris et oriri et augescere, id. N. D. 2, 10, 26: mensium temperatio, id. Leg. 2, 7, 16: disciplina ac temperatio civitatis, organization, constitution. id. Tusc. 4, 1, 1: rei publicae, id. Leg. 3, 5, 12: ordinum, Liv. 9, 46, 15: temperatio juris, cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit, Cic. Leg. 3, 12, 28: sed praesto est hujus vitii temperatio, quod senatus lege nostra confirmatur auctoritas, a means of moderating, qualifying, or tempering, id. ib. § 27.
  2. II. Transf.: sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum, mens mundi et temperatio, the organizing or ordering principle, Cic. Rep. 6, 17, 17 (Somn. Scip. 4, 10).

* tempĕrātīvus, a, um, adj. [tempero], soothing, palliative: medicamina, Cael. Aur. Tard. 4, 1, 11.

tempĕrātor, ōris, m. [tempero], one who duly arranges, orders, or governs (very rare): moderator ille et quasi temperator hujus tripartitae varietatis, Cic. Or. 21, 70: voluptatis, i. e. who enjoys it in moderation, Sen. Vit. Beat. 14, 1.
Poet.: armorum (flumen), i. e. that rightly tempers them, Mart. 4, 55, 15.

tempĕrātūra, ae, f. [tempero], due measure, proportion, composition, or quality; temper, temperament, temperature (anteclass. and post-Aug. for the class. temperatio): caeli temperatura, Varr. ap. Non. 179, 12: corporis, Sen. Ep. 11, 6: minii, Vitr. 7, 9: aeris, Plin. 34, 9, 20, § 97; cf. id. 34, 2, 5, § 10; 34, 8, 19, § 75: utilis ac salubris (in balneis), Sen. Ep. 86, 10: linire absque temperatura, with untempered mortar, Vulg. Ezech. 13, 11.

tempĕrātus, a, um, Part. and P. a. of tempero.

tempĕrī (-ĭus), adv., v. tempus, II. A.

tempĕrĭes, ēi, f. [tempero], a due mingling, mixture, or tempering, temperature, temper (poet. and in post-Aug. prose for the class. temperatio): in quo (aere) aequalis omnium temperies fuit, Plin. 34, 2, 3, § 8: magna et in colore temperies, id. 2, 78, 80, § 190; 16, 11, 22, § 54: ubi temperiem sumpsere umorque calorque, Ov. M. 1, 430: nix tegit alta duas (caeli zonas): totidem inter utramque locavit, Temperiemque dedit, mixtā cum frigore flammā, i. e. temperateness, moderate temperature, id. ib. 1, 51: caeli, id. P. 2, 7, 71; Plin. Ep. 5, 6, 3: caeli mira temperies, verno tepori maxime similis, Curt. 4, 7, 17; 9, 1, 11; cf.: auctumnus mitis inter juvenemque senemque Temperie medius, Ov. M. 15, 211: temperie blandarum captus aquarum, id. ib. 4, 344: temperiem servant oculi, a due proportion, Claud. Cons. Mall. Theod. 217: tranquilla morum, Stat. S. 2. 6, 48: temperies (docet), ut casta petas, moderation, temperance, Claud. Laud. Stil. 2, 103.

tempĕro, āvi, ātum, 1 (old pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. [tempus].

  1. I. Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
    1. A. Lit.: nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest, Cic. Off. 3, 33, 119: qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit, id. Rep. 6, 18, 18: ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit, id. Univ. 7: tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum, id. N. D. 3, 14, 36: aes conflare et temperare, Plin. 7, 56, 57, § 197: ferrum, id. 34, 14, 41, § 145: herbas, Ov. F. 5, 402: acetum melle, Plin. 14, 17, 21, § 114: vinum, id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7: venenum, Suet. Ner. 2 fin.: unguentum, Plin. 13, 2, 2, § 18: collyrium, id. 27, 10, 59, § 83: colores, id. 2, 18, 16, § 79 et saep.: ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant, Cic. N. D. 2, 19, 49: Etesiarum flatu nimii temperantur calores, id. ib. 2, 53, 131; cf.: vitis solem umbra temperans, Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1: scatebrisque arentia temperat arva, i. e. waters, Verg. G. 1, 110; so, arva (Galesus), Claud. Cons. Prob. 260.
      1. 2. Transf., to rule, regulate, govern, manage, arrange, order: rem publicam institutis et legibus, Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.: constituere et temperare civitates, id. Ac. 2, 1, 3: Lycurgus, qui Lacedaemoniorum rem publicam temperavit, id. Div. 1, 43, 96; cf.: qui (Juppiter) res hominum ac deorum, Qui mare ac terras variisque mundum Temperat horis, Hor. C. 1, 12, 16: terram, mare, urbes, etc. (corresp. to regere), id. ib. 3, 4, 45: mare, id. ib. 4, 12, 1: aequor, Verg. A. 1, 146: orbem, Ov. M. 1, 770; 15, 869: arces aetherias, id. ib. 15, 859: undas, id. ib. 12, 580: ratem, id. ib. 13, 366: solus id navigii genus temperans, Vell. 2, 107: omnia pretio temperata, id. 2, 60: senem delirum, Hor. S. 2, 5, 71: ora frenis, id. C. 1, 8, 7 et saep.: genius qui natale temperat astrum, id. Ep. 2, 2, 187: annum, id. ib. 1, 12, 16; Plin. 2, 6, 4, § 13: caeli fulgura, Cic. Leg. 8, 21: fortunam suo arbitrio, Petr. 137.
        Poet.: carmen impositis articulis, i. e. to tune, Prop. 2, 34 (3, 32), 80; cf.: testudinis aureae strepitum, Hor. C. 4, 3, 18: Musam pede Archilochi, id. Ep. 1, 19, 28 sq.: citharam nervis, i. e. to string, Ov. M. 10, 108.
    2. B. Trop.
      1. 1. To regulate, rule, etc.: non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire, Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.: cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet, id. Phil. 12, 11, 26: quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis, id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65: ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi, id. Or. 58, 197; so, joined with miscere, id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.: at haec interdum temperanda et varianda sunt, id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176: iracundiam cohibere, victoriam temperare, id. Marcell. 3, 8: amara lento Temperet risu, Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34: (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras, soothes, allays, Verg. A. 1, 57: sumptus, Ov. Am. 1, 3, 10: Mercurius temperat astra, Stat. Th. 1, 305.
      2. 2. Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
  2. II. Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one’s self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
    1. A. In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
          1. (α) With in and abl.: jam istoc probior es, cum in amore temperes, Plaut. Ep. 1, 2, 8: in multa temperarunt tribuni, Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.
          2. (β) With dat.: linguae tempera, Plaut. Rud. 4, 7, 28; so, linguae, Liv. 28, 44, 18: linguae, Sen. Ira, 3, 6, 2: manibus, Liv. 2, 23, 9; 4, 3, 6; 32, 20, 3; Curt. 7, 2, 24: oculis, Liv. 21, 22, 7: irae, id. 33, 20, 7: victoriae, Sall. C. 11, 8: gulae, Plin. Ep. 2, 6, 5: lacrimis, Curt. 7, 2, 7.
          3. (γ) With ab and abl.: temperare ab injuriā et maleficio, Caes. B. G. 1, 7: a maleficio, Auct. Her. 2, 19, 29: a lacrimis, Verg. A. 2, 8: precibus ducis mitigati ab excidio civitatis temperavere, Tac. H. 1, 63.
            Rarely with sibi, etc.: cum sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum? Auct. Her. 4, 18, 25: ne a necessariis quidem sibi rabies temperat, Sen. Clem. 1, 26, 4.
          4. (δ) With abl. alone: lacrimis, Liv. 30, 20; Tac. A. 15, 16: a venatibus, Claud. III. Laud. Stil. 270: risu, Liv. 32, 34, 3: neque verbis adversus principem neque factis, Suet. Vit. Lucan.
            (ε) With inf.: matronae Canorā hic voce suā tinnire temperent, Plaut. Poen. prol. 33: dormire, id. ib. 22: maledicere huic, id. ib. 5, 2, 76: tollere puerum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.): exordiri rem novam, Gell. 4, 9, 5.
            (ζ) With ne and subj.: quoi male faciundi est potestas, quom ne id faciat temperat, Plaut. Stich. 1, 2, 60: quod in pluribus libris ne facerem temperavi, Lact. 4, 3, 5.
            (η) With quin (post-Aug.): non temperante Tiberio quin premeret, Tac. A. 3, 67: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin, etc., Suet. Claud. 41; id. Calig. 54: vix temperabat, quin diceret, Sen. Contr. 10, 1 (30), 7: Arruntius non temperavit, quin, etc., id. Ep. 114, 19.
        1. b. With sibi or animis (so not in Cicero): neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin, etc., Caes. B. G. 1, 33: vix sibi temperant quin, etc., Sen. Ben. 2, 29, 2; Vell. 1, 16, 1: usque mihi temperavi, dum perducerem eo rem, ut, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2: nequeo mihi temperare, quominus, etc., Plin. 18, 6, 8, § 41; 1, praef. § 30: non quivit temperare sibi in eo (signo), etc., id. 34, 8, 19, § 62; Plin. Ep. 6, 17, 1: vix temperavere animis, quin, etc., Liv. 5, 45, 7.
        2. c. Impers. pass.: aegre temperatum est, quin, etc., they with difficulty refrained, Liv. 32, 10, 8: nec temperatum manibus foret, ni, etc., id. 2, 23, 10: jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est, id. 5, 7, 8: ab oppugnatione urbium temperatum, id. 7, 20, 9: a caedibus, id. 25, 25, 9.
    2. B. In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab: ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17: superatis hostibus (shortly after, parcere), id. ib. 2, 2, 2, § 4: sociis, id. ib. 2, 1, 59, § 154: alicui in aliquā re, id. ib. 2, 2, 6, § 17: amicis, id. Balb. 27, 60: privignis, Hor. C. 3, 24, 18: ingenio suo, Quint. 10, 1, 98 al.: in quo ab sociis temperaverant, Liv. 6, 17, 8: ab his sacris, id. 39, 10, 9: quamvis a plerisque cibis singuli temperemus, Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.: a mulso sibi temperare, Cels. 4, 31.
      Impers. pass.: templis deum temperatum est, Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.: nec ab ullo temperatum foret, id. 24, 31, 11.
      Hence,
    1. A. tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.: modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit? Cic. Par. 3, 1, 21: homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc., id. Font. 18, 40; so, homo, id. Att. 15, 1, 1.
      Sup.: homo sanctissimus et temperantissimus, Cic. Font. 17, 38: principes graviores temperantioresque a cupidine imperii, refraining, abstaining, Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr.
      With gen.: famae temperans, Ter. Phorm. 2, 1, 41: temperans gaudii seraeque laetitiae, Plin. Pan. 52, 5: potestatis temperantior, Tac. A. 13, 46.
      Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29.
      Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.
      Sup. seems not to occur.
    2. B. tempĕrātus, a, um, P. a.
      1. * 1. Duly arranged or prepared: prela, Cato, R. R. 12.
      2. 2. Limited, moderate, temperate.
          1. (α) Lit.: temperatae escae modicaeque potiones, Cic. Div. 1, 51, 115: regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae, Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.
            Comp.: loca temperatiora, Caes. B. G. 5, 12: o temperatae dulce Formiae litus, Mart. 10, 30, 1: mitis ac temperatus annus, Col. 3, 20, 1; cf. in sup.: temperatissimum anni tempus, Varr. R. R. 2, 5, 14.
          2. (β) Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate: est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur, Cic. Fam. 12, 27: justi, temperati, sapientes, id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1: mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā, Hor. C. 2, 3, 3: vim temperatam di provehunt In majus, id. ib. 3, 4, 66: animum temperatum virtutibus fuisse, Liv. 1, 18, 4: hoc multo fortius estillud temperatius, Sen. Ep. 18, 3: aequabile et temperatum orationis genus, Cic. Off. 1, 1, 3: oratio modica ac temperata, id. Or. 27, 95.
            Comp.: temperatior oratio, Cic. de Or. 2, 53, 212.
            Sup.: temperatissimi sanctissimique viri monumentum, Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83.
            Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
        1. a. Lit.: tepebit, Cato, R. R. 69, 2: arbores umoris temperate, parum terreni habentes, Vitr. 2, 9 med.
        2. b. Trop.: agere, Cic. Att. 12, 32, 1: temperatius scribere, id. ib. 13, 1, 1: temperatissime et castissime vivere, Aug. Mus. 6, 15.

tempus, ŏris (abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. τέμνω; prop. a section; hence, in partic., of time].

  1. I. Lit., a portion or period of time, a time: tempus diei, daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116: extremum diei, Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.: matutina tempora, morning hours, id. Fam. 7, 1, 1: anni tempora, the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.: quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni, Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107: maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit, Caes. B. G. 1, 54: erat hibernum tempus anni, Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.
      1. 2. Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time: longo post tempore, Verg. E. 1, 68: magno post tempore, Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1: brevi post tempore, id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6: parvo post tempore, Val. Max. 8, 6, 1.
        Plur.: longis temporibus ante, Cic. Rep. 2, 34, 5.
    1. B. Transf., time, in general.
      1. 1. Lit.
        1. a. In gen.: tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione, Cic. Inv. 1, 26, 39: tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum, Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.: neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.: nisi tempus et spatium datum sit, Cic. Quint. 1, 4: vix huic tantulae epistulae tempus habui, id. Att. 1, 14, 1: egeo tempore, id. Q. Fr. 3, 5, 4: unius horae tempus, Liv. 44, 9, 4: aliquot dierum tempus amisit, Lact. Mort. Pers. 45, 5: tempus duorum mensium petere ad delectus habendos, Liv. 29, 5, 7: triginta dierum tempus petens, ut, etc., id. 38, 37, 10: tempus, pacis an belli, festinationis an otii, Cic. de Or. 3, 55, 211: ut tempora postulabant belli, Liv. 24, 8, 7: nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace, id. 35, 28, 1: temporibus Punici belli, Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11: mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum, Cic. Rep. 1, 9, 14: erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc., id. Mil. 26, 69: ex quo tempore tu me diligere coepisti, id. Fam. 3, 4, 2: eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur, Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13: tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia, id. 2, 32, 9: privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint, id. 3, 20, 4: per idem tempus, Cic. Brut. 83, 286: quos ad me id temporis venturos esse praedixeram, at that time, id. Cat. 1, 4, 10: scripta in aliquod tempus reponantur, Quint. 10, 4, 2: non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc., Plaut. Bacch. 2, 2, 32: uno et eodem temporis puncto nati . . . nascendi tempus, Cic. Div. 2, 45, 95; cf.: alienum tempus est mihi tecum expostulandi, id. Fam. 3, 10, 6: dare tempus exponendi de aliquā re, id. ib. 1, 9, 3: committendi proelii, Caes. B. G. 2, 19: edendi, Hor. Ep. 1, 16, 22: curandi, id. ib. 1, 2, 39: tyranno ad consultandum tempus datum est, Liv. 34, 33, 5: datum cum iis conloquendi tempus, id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.
          In plur.: id certis temporibus futurum, Cic. Rep. 1, 15, 23: si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant, id. ib. 1, 27, 43: superioribus temporibus ad te nullas litteras misi, id. Fam. 5, 17, 1: illis temporibus, id. Lael. 1, 5: temporibus illis, id. Arch. 3, 6.
        2. b. In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = καιρός: nunc occasio est et tempus, Plaut. Ps. 4, 2, 3: tempus maximum est, ut, etc., id. Mil. 4, 3, 9: spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem, id. Merc. 5, 4, 39; cf.: tempus habes tale, quale nemo habuit umquam, Cic. Phil. 7, 9, 27: dicas: tempus maxumum esse ut eat domum, Plaut. Mil. 4, 3, 8: nunc hora, viri, nunc tempus: adeste, Sil. 11, 194: consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset, Liv. 8, 10, 1: cum jam moriendi tempus urgueret, was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20: verno inserentis tempus urguet, Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.: sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere, Cic. Top. 1, 5: dicere aliquid de ordine argumentorum, id. de Or. 2, 42, 181: conari etiam majora, Liv. 6, 18, 12: nunc corpora curare tempus est, id. 21, 54, 2: tibi abire, Hor. Ep. 2, 2, 215: jam tempus agi res, Verg. A. 5, 638: tempus est jam hinc abire me, Cic. Tusc. 1, 41, 99: suo tempore, at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.
          1. (β) tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. τὰ καίρια (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.: duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt, Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.
            Sing.: contorquet brachium et Graccho percutit tempus, Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.
            Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).
            The head: jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus, upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.
            Sing.: tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit, Cat. 61, 162.
      2. 2. Transf.
        1. a. The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances): si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est, time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2: omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putaviet meus labor in privatorum periculis versatus, id. Imp. Pomp. 1, 1: quid a me cujusque tempus poscat, id. Planc. 32, 79: tempori meo defuerunt, my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.: qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc., id. Arch. 6, 12: tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum, id. Fam. 4, 9, 2: nisi forte temporis causā nobis adsentiebare, id. Tusc. 4, 4, 8: neque poëtae tempori meo defuerunt, id. Sest. 58, 123; cf.: suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore, id. Div. in Caecil. 2, 5: in summo et periculosissimo rei publicae tempore, id. Fl. 3, 6: tempore summo rei publicae, id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.: pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus, id. Off. 3, 24, 93: pro tempore atque periculo exercitum conparare, Sall. C. 30, 5: o saepe mecum tempus in ultimum Deducte, to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1: eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore, at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.: nec miserae prodesse in tali tempore quibat, Lucr. 1, 93: indignatus, dici ea in tali tempore audirique, Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.
          In plur.: incidunt saepe tempora, cum ea, etc., Cic. Off. 1, 10, 31: omnes illae orationes causarum ac temporum sunt, id. Clu. 50, 139: tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore, id. Fam. 2, 18, 3: scripsi versibus tres libros de temporibus meis, id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. § 11: dubia formidolosaque tempora, id. Verr. 2, 5, 1, § 1: cedere temporibus, id. Mil. 1, 2: animus secundis Temporibus dubiisque rectus, Hor. C. 4, 9, 36: Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo, Curt. 5, 3, 4.
        2. b. Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity: idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo, Cic. Or. 57, 194; cf.: tempora certa modique, Hor. S. 1, 4, 58: rhythmi spatio temporum constant, Quint. 9, 4, 46 sq.
        3. c. In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.
  2. II. Adverb. phrases.
    1. A. tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably: rogat, satisne tempori opera sient confecta, Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.: qui vult sua tempori conficere officia, Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22: sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi, Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.: temperi huic anteveni, id. Trin. 4, 2, 66: temperi ego faxo scies, id. Ps. 1, 3, 153: ut cenam coqueret temperi, id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.
      In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi: postquam implevisti fusti fissorum caput, Plaut. Aul. 3, 3, 6: ego renovabo commendationem, sed tempore, Cic. Fam. 7, 18, 1: temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent, Ov. R. Am. 131 sq.: tempore abest, id. H. 4, 109.
      Comp.: memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo, Cic. Fam. 9, 16, 8: modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis, more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198: ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant, Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.
    2. B. Form tempore, in time, with the progress of time, gradually: tempore ruricolae patiens fit taurus aratri, … Tempore paret equus habenis, Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq.
    3. C. Ad tempus.
      1. 1. At the right or appointed time, in time: ad tempus redire, Cic. Att. 13, 45, 2: ad tempus venire, Liv. 38, 25: ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis, Cic. Cael. 7, 17.
      2. 2. For some time, for the time being, for a while, for the moment: quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 8, 27: coli ad tempus, id. Lael. 15, 53: dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.: ad breve (sc. tempus), Suet. Tib. 68.
    4. D. Ante tempus, before the right time, too soon: ante tempus mori miserum esse, Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11: ante tempus domo digressus, Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.: sero post tempus venis, Plaut. Capt. 4, 2, 90.
    5. E. Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore: versus fundere ex tempore, Cic. de Or. 3, 50, 194: magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore, id. Arch. 8, 18: scribere, Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.
      1. 2. According to circumstances: expedire rem et consilium ex tempore capere posse, Cic. Off. 2, 9, 33: haec melius ex re et ex tempore constitues, id. Fam. 12, 19, 2.
  3. F. In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time: in tempore ad eam veni, Ter. Heaut. 2, 3, 123: in ipso tempore eccum ipsum, in the nick of time, id. And. 3, 2, 52: ni pedites equitesque in tempore subvenissent, Liv. 33, 5, 2: in tempore memorare, Tac. A. 1, 58 fin.
  4. G. In tempus, for a time, temporarily: scena in tempus structa, Tac. A. 14, 20; cf.: in omne tempus, forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.
  5. H. Per tempus, at the right time, in time: non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis, Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.: per tempus subvenistis mihi, id. Truc. 1, 2, 85.
  6. K. Pro tempore, according to circumstances: consilium pro tempore et pro re capere, Caes. B. G. 5, 8: pauca pro tempore milites hortatus, Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.