Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre (fut. exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.; exiet for exibit, Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.

  1. I. Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: dum intro eo atque exeo, Plaut. Ep. 5, 1, 43: jam ad te exeo, id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129: foras, id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2: ex urbe, id. Am. 1, 3, 35: ex urbe, oppido, Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1: e patria, Cic. Pis. 14, 33: e finibus suis, Caes. B. G. 1, 5, 1: clam ex castris, id. ib. 7, 20, 10: ab aliquo, from one’s house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.): ab urbe, away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14; al. a villa sua, Quint. 6, 3, 49: de triclinio, de cubiculo, Cic. de Or. 2, 65, 263: de balneis, id. de Or. 2, 55, 223: de navi, id. Att. 2, 7, 4: (cornix) a cauda de ovo, tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38: portā, Plaut. Mil. 5, 39: domo, Cic. Rep. 1, 12; cf.: erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent, i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so, domo, id. ib. 1, 12, 5; 1, 29, 1: castris, id. B. C. 1, 69, 3: in solitudinem, to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118: in alias domos tamquam in colonias, id. ib. 1, 17, 54: in provinciam, Caes. B. G. 1, 33, 4: in terram, i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433: in luminis oras, i. e. to be born, Lucr. 1, 170: ad aliquem, i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.
        Prov.: exeat aulā, qui vult esse pius, Luc. 8, 493.
        Poet., with inf.: exierant dare veris opes, Stat. Ach. 1, 288.
        Of inanim. or abstr. subjects: cum de consularibus mea prima sors exisset, Cic. Att. 1, 19, 3; so, sors, Hor. C. 2, 3, 27; cf.: cujus nomen exisset, Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127: nummi, qui per simulationem ab isto exierant, id. ib. 2, 2, 25, § 61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus), flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10: septem aquis (Ister), Val. Fl. 8, 187: populo albae folia vetustiora in angulos exeunt, terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86: color in florem heliotropii, id. 37, 6, 22, § 83; cf.: masculina nomina in A atque S litteras, to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.
        Pass. impers.: uti inde exiri possit, Cato, R. R. 1, 2: crepuit ostium: exitur foras, Plaut. Cas. 4, 3, 15: in Velabro, qua in Novam viam exitur, Varr. L. L. 6, § 24 Müll.
      2. 2. In partic.
        1. a. In milit. lang., to move out, march out: milites, qui de tertia vigilia exissent, Caes. B. C. 1, 64 fin.: ut paludati (praetores) exeant, depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6: ad pugnam, Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67: ex Italia ad bellum civile, Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.
          Pass. impers.: non posse clam exiri, Caes. B. C. 1, 67, 2: postquam exitum est maximā copiā, Plaut. Am. 1, 1, 64.
        2. b. In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one’s power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).
        3. c. De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita): quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita, Cic. Cael. 4, 15; so, de vita, Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.: e vita tamquam e theatro, Cic. Fin. 1, 15, 49: vitā exire, Val. Max. 9, 12, ext. 1.
        4. d. To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare): cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt, Cic. de Or. 2, 22, 94: hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat, Vell. 2, 82, 3.
          Of inanimate subjects: currente rota cur urceus exit? Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.
        5. e. Of plants, to come up, spring forth, sprout out: plerumque e terra exit hordeum diebus VII., Varr. R. R. 1, 45, 1: ne semina in frugem exeant e terra, Plin. 11, 30, 36, § 109: folia a radice, id. 25, 4, 9, § 28: lupinus agro limoso, Col. 2, 10, 3: fabae in folia, Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.: ut vix ulla herba exeat, Col. 2, 11, 3; so, lens sata (with grandescere), Pall. Febr. 4; and, messis, Val. Fl. 7, 549.
        6. f. To mount upwards, ascend, rise (poet. and postAug. prose): in auras (ignis), Lucr. 6, 886: ad caelum (arbor), Verg. G. 2, 81: in altitudinem (comae palmarum), Plin. 13, 4, 8, § 37.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen.: exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc. … Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis, Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.: itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente, id. ib. 4, 36, 77; for which: a se, Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.: exire aere alieno, Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere): quam nihil non consideratum exibat ex ore! id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.: nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit, id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3: ea res prodita est et in vulgus exivit, Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause: exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas, Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause: quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc., id. Galb. 20: ob hoc exivit proverbium, etc., became current, Vulg. Gen. 10, 9.
      2. 2. In partic.
        1. a. Of time, to run out, end, expire: quinto anno exeunte, Cic. Div. 1, 25, 53: indutiarum dies exierat, Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10: dies censurae, stipendii, id. 9, 34, 22; 22, 33, 5: nullus mihi per otium dies exit, Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.
        2. b. To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.): extra aliquid, Varr. R. R. 2, 1, 25: vestra vita, licet supra mille annos exeat, run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6: probationes in tertium diem exierunt, Plin. Ep. 2, 11, 18: digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat, Quint. 11, 2, 11; cf.: continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit, id. 8, 6, 14: in longum exierit ordo rerum, id. 4, 2, 51.
        3. c. To pass away, perish: opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum, Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause: an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse? Liv. 6, 37, 5.
  2. II. Act. (poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: limen, Ter. Hec. 3, 3, 18: Avernas valles, Ov. M. 10, 52: flumen, Val. Fl. 4, 698: quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri, Vitr. 10, 9, 3: donec minor filius lubricum juventae exiret, Tac. A. 6, 49 (55) fin.
      2. 2. Pregn., to avoid, evade, ward off: corpore tela atque oculis vigilantibus exit, avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.: feros exibant dentis adactus (jumenta), Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802: procul absiliebat, ut acrem exiret odorem, Lucr. 6, 1217: profluvium sanguinis, id. 6, 1206: vim viribus, Verg. A. 11, 750 et saep.
    2. B. Trop.
      1. 1. To exceed: modum, Ov. M. 9, 632.
      2. 2. Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.

exĭtĭum, ii (gen. plur. exitium, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 67, and Or. 46, 155), n. [exeo].

  1. I. Lit., a going out, egress (ante-class.): exitium antiqui ponebant pro exitu; nunc exitium pessimum exitum dicimus, Paul. ex Fest. p. 81, 6 Müll.: quid illi ex utero exitiost, priusquam poterat ire in proelium? Plaut. Truc. 2, 6, 30 (but for exitium exitio est, id. Capt. 3, 3, 4, the true reading is auxilium mist, etc., Fleck. Lorenz).
  2. II. In partic., destruction, ruin, hurt, mischief (freq. and class., sing. and plur.; syn.: pernicies, interitus, ruina, infortunium, casus, clades, calamitas, malum).
          1. (α) Sing.: satius est mihi Quovis exitio interire, Plaut. Cist. 4, 1, 11: pultando foribus exitium adferre, id. Capt. 4, 2, 52; cf.: qui de meo nostrumque omnium interitu, qui de hujus urbis atque adeo orbis terrarum exitio cogitent, Cic. Cat. 1, 4, 9; Suet. Aug. 94; cf. also: (Lentulus) dignum moribus factisque suis exitium vitae invenit, end, Sall. C. 55 fin.: nullius patitur natura, Lucr. 1, 224; cf.: caeli terraeque, id. 5, 98; 344: cum de pernicie populi Romani, exitio hujus urbis tam acerbe tamque crudeliter cogitarit, Cic. Cat. 4, 5, 10: me miserum! ego omnibus meis exitio fuero, id. Q. Fr. 1, 4, 4: exitio esse (alicui), Suet. Caes. 1; Hor. C. 1, 28, 18; cf. Suet. Calig. 11: usque adeo flagitatus est, donec ad exitium dederetur, Tac. A. 1, 32: concidit auguris Argivi domus ob lucrum Demersa exitio, Hor. C. 3, 16, 13 et saep.
          2. (β) Plur.: omnibus exitiis interii, ways or methods of destruction, Plaut. Bacch. 5, 1, 7; cf. Cic. Fin. 5, 10: civitatum afflictarum perditis jam rebus extremi exitiorum exitus, Cic. Agr. 2, 4, 10; cf. Val. Fl. 1, 809: exitiūm examen rapit, Enn. l. l. (Trag. v. 88, ed. Vahl.): quos P. Clodii furor rapinis et incendiis et omnibus exitiis pavit, Cic. Mil. 2, 8: metu crudelissimorum exitiorum carere non possumus, id. ib. 2, 5: id querebatur caput esse exitiorum omnium, id. Leg. 1, 12, 34: haec res suprema manebat Exitiis positura modum, Verg. A. 7, 129.