Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

grātŭītō adv., v. gratuitus fin.

grātŭītus (grātŭĭtum, Stat. S. 1, 6, 16), a, um, adj. [gratia], that is done with, out pay, reward, or profit; free, spontaneous, voluntary, gratuitous (class.): ea (examina apium) vel aere parta vel gratuita contingunt, Col. 9, 8, 1: quid? liberalitas gratuitane est an mercenaria? si sine praemio benigna est, gratuita: si cum mercede, conducta, Cic. Leg. 1, 18, 48; cf.: probitas gratuita, id. Fin. 2, 31, 99: hominum caritas et amicitia gratuita est, id. N. D. 1, 44, 122: ne gratuita quidem suffragia, purchased, id. Planc. 22, 54; cf.: comitia gratuita, i. e. at which no gratuities were distributed to voters, id. Att. 4, 15, 8; id. Q. Fr. 2, 15, b, 4: pecunia, i. e. without interest, Plin. Ep. 3, 11, 2: cum debitor gratuita pecunia utatur, Paul. Sent. 2, 5, 1; so, usus pecuniae, Suet. Aug. 41: milies sestertio proposito, id. Tib. 48; and perh. also, fenus, lending without interest, id. Caes. 27: universi milites gratuitam et sine frumento stipendioque operam (obtulerunt), id. ib. 68: cadaverum et ruderum gratuita egestio, id. Ner. 38: gratuita in Circo loca, free places, id. Calig. 26: subsellia, free benches, id. Ner. 17: navis, a free ship or boat, Sen. Ben. 6, 19: furor, innate, spontaneous, Liv. 2, 42, 6: crudelitas, unprovoked, id. 3, 37, 8: praeterita parricidia, without effect, in vain, id. 1, 47, 1: AVGVSTALIS, without pay, Inscr. Orell. 3918; SO, SACERDOS, Inscr. ap. Maff. Mus. Ver. 80, 3: largis gratuitum cadit rapinis, Stat. S. 1, 6, 16: odium aut est ex offensa, aut gratuitum, unprovoked, Sen. Ep. 105, 3 (al. gratuito).
Hence, adv.: grātŭīto, without pay or profit, for naught, gratis, gratuitously: hic (Polygnotus) et Athenis porticum, quae Poecile vocatur, gratuito (pinxit), cum partem ejus Micon mercede pingeret, Plin. 35, 9, 35, § 59; Tac. A. 11, 22 fin.: neque tamen eloquentiam gratuito contingere, without cost, id. ib. 11, 7: multorum causas et non gravate et gratuito defendentis, Cic. Off. 2, 19, 66: cum mediocribus multis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant, for no particular reason, id. Arch. 5, 10; cf.: ne per otium torpescerent manus aut animus, gratuito potius malus atque crudelis erat, Sall. C. 16, 3 Kritz: gratuito nemo bonus est, id. H. 1, 48, 9.

grātŭlābundus, a, um, adj. [gratulor], congratulating: Quo se omnis multitudo gratulabunda effudit, Liv. 7, 33, 18; Suet. Galb. 19.
With dat.: velut gratulabundus patriae exspiravit, Just. 6, 8, 13.

grātŭlātĭo, ōnis, f. [gratulor], a manifestation of joy; a wishing joy, congratulation; a rejoicing, joy (class.).

  1. I. In gen., constr. usu. with gen. or absol.: nuntiatur mihi, tantam isti gratulationem esse factam, ut, etc., Cic. Verr. 1, 8, 21: gratulationes habere, id. Mil. 35, 98: unius diei, id. Pis. 3, 7: laudis nostrae gratulatio tua, id. Att. 1, 17, 6: quam (imaginem parentis sui) paucis ante diebus laureatam in sua gratulatione conspexit, during the congratulations made to him (on account of obtaining the consulship), id. Mur. 41, 88: cum gratulatione ac favore ingenti populi, Liv. 4, 24, 7: inter gratulationes amicorum, Suet. Ner. 6: (signum Dianae) in suis antiquis sedibus summa cum gratulatione civium et laetitia reponitur, Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74; cf.: quanta gratulatio consecuta est! id. Fl. 39, 98: hic parenti suo … solatio in laboribus, gratulationi in victoria fuit, id. Mur. 5, 12.
  2. II. (Acc. to gratulor, II.) A religious festival of joy and thanksgiving, a public thanksgiving (= supplicatio, obsecratio): gratulatio, quam tuo nomine ad omnia deorum templa fecimus, Cic. Fam. 11, 18 fin.: is supplicationem mihi decrevit … qui quaestori gratulationem decrevit, id. Cat. 4, 5, 10; cf.: ceteris bene gestā, mihi uni conservatā re publicā gratulationem decrevistis, id. ib. 4, 10, 20: diis immortalibus non erat exigua eadem gratulatio, id. Prov. Cons. 11, 26: gratae nostrae diis immortalibus gratulationes erunt, id. Phil. 14, 3, 7: tum patefacta gratulationi omnia in urbe templa, Liv. 30, 40, 4 Weissenb. (al patuere, facta gratulatione): civitatem in supplicationibus ac gratulationibus esse, id. 8, 33, 20.

grātŭlātor, a congratulator, Mart. 10, 74, 1 (also in a spurious passage in Cic. Fin. 2, 33, 108; v. Madv. ad h. l.).

grātŭlātōrĭē, adv., v. gratulatorius fin.

grātŭlātōrĭus, a, um, adj. [gratulor], congratulatory (post-class.): epistola, Capitol. Max. et Balb. 17: cena, Jul. Val. Rer. Gest. Alex. 3, 34 al.
Adv.: grātŭ-lātōrĭē, in a congratulatory manner: mirari, Aug. Conf. 8, 6.

grātŭlor, ātus, 1, v. dep. n. and a. [gratus].

  1. I. To manifest one’s joy, i. e. to wish a person joy, to congratulate; or to rejoice (freq. and class.; cf. grator).
    Constr., alicui, (alicui) de aliqua re or aliquid, quod, rarely in, pro aliqua re, aliqua re, alicui rei, an object-clause, or absol.: unum illud nescio, gratulerne tibi, an timeam, etc., Cic. Fam. 2, 5, 2; cf. id. ib. 2, 9, 1: gratulor tibi, mi Balbe, vereque gratulor, id. ib. 6, 12, 1: ipse mihi gratulatus sum, id. ib. 3, 11, 2: sibi, Vell. 2, 104, 3; Plin. Ep. 5, 15, 6: quod mihi de filia et de Crassipede gratularis, agnosco humanitatem tuam, Cic. Fam. 1, 7, 11; cf.: quod mihi de nostro statu, etc., gratularis: minime miramur, etc., id. ib. 1, 7, 7; 1, 7, 11: ego vero vehementer gratulor de judicio ambitus, id. ib. 3, 12, 1: legatio de victoria gratulatum venit, Liv. 45, 13, 12: Caesare interfecto M. Brutus Ciceronem nominatim exclamavit atque ei recuperatam libertatem est gratulatus, congratulated him on the restoration of liberty, Cic. Phil. 2, 12, 28; cf.: ei voce maxima victoriam gratulatur, id. Verr. 1, 7, 19: mihi gratulatus es illius diei celebritatem, id. Att. 5, 20, 1 (but cf. Krebs, Antibarb. p. 507): Sejanum oppressum, Suet. Claud. 6: Athenienses victoriam gratulabantur, Curt. 4, 8, 12: civitates quae gratulatae illi sibique victoriam fuerant, Just. 8, 3 init.: gratulor tibi pro amicitia nostra, Sall. J. 9, 2: tibi pro opportunitate temporis gratulor, quod, etc., Cic. Fam. 15, 14, 3; cf.: tamen, quod abes, gratulor, id. ib. 2, 5, 1; 4, 14, 1; 13, 73, 1; id. Sest. 8, 20; Curt. 6, 7, 15; 8, 12, 17; Tac. H. 4, 64; Suet. Tib. 9: tibi etiam in hoc gratulor, Cic. Planc. 37, 91; cf.: qua in re tibi gratulor ita vehementer, id. Fam. 6, 11, 1: temporibus nostris gratulare pro ingenio tali, Plin. Ep. 4, 27, 5: gratulor tibi affinitate viri mediusfidius optimi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1: vires ejus sibi accessisse gratulabatur, Just. 13, 5, 15; Val. Max. 3, 1, 2: tota mihi mente tibique Gratulor, ingenium non latuisse tuum, Ov. Tr. 1, 9, 54; cf.: ego me nunc denique natum Gratulor, congratulate myself, id. A. A. 3, 122: ipse mihi gratulatus sum, Cic. Fam. 3, 11, 2: gratulor victoriae suae, id. ib. 4, 8, 1: felicitati tuae, id. ib. 9, 14, 7: itaque inter se impii cives, quasi vicissent, gratulabantur, id. Phil. 12, 7, 18: neque enim regio fuit ulla, ex qua non publice ad me venerint gratulatum, id. Pis. 22, 51: laeto vultu gratulantes, id. Att. 8, 9, 2: gratulatum satis suo nomine, Liv. 45, 14, 4: cum gratulamur (in dicendo), Quint. 3, 4, 3: Gratulantes ex sententia, id. 8, 5, 1: gratulanti inter poenam, congratulating himself, Suet. Tib. 60: elemento gratulor, Juv. 15, 86.
  2. II. To give thanks, render thanks, to thank, esp. a deity, = grates, gratias agere (mostly ante-class.): Juppiter, tibi, summe, tandem male re gesta gratulor, Enn. ap. Non. 116, 30 (Trag. v. 242 Vahl.); cf.: eamus Jovi maximo gratulatum, Scip. Afric. ap. Gell. 4, 18, 3: gratulor divis, Afran. ap. Prisc. p. 804, and ap. Non. 116, 33: deos gratulando obtundere, Ter. Heaut. 5, 1, 6: dis immortalibus, M. Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2: quapropter illi dolori gratulor, Quint. 6 praef. § 8 Spald.

grātus, a, um, adj. [Sanscr. har-jami, love, desire; Gr. χαίρω, χάρμα, χάρις].

  1. I. Pass., beloved, dear, acceptable, pleasing, agreeable (syn.: acceptus, jucundus, optatus, dulcis, blandus, suavis; in this signif. in ante-Aug. prose, viz. in Cic. and Cæs., only of things; gratiosus, mostly of persons).
    1. A. Of things: non ille (amor tuus) quidem mihi ignotus, sed tamen gratus et optatus: dicerem jucundus, nisi id verbum in omne tempus perdidissem, Cic. Fam. 5, 15, 1; cf.: illud tamen dicam, mihi id, quod fecisti, esse gratissimum. Tale enim tuum judicium non potest mihi non summe esse jucundum. Quod cum ita sit, esse gratum necesse est, id. ib. 13, 8, 2: ista veritas, etiam si jucunda non est, mihi tamen grata est, id. Att. 3, 24, 2; cf. also: cujus officia jucundiora licet saepe mihi fuerint, numquam tamen gratiora, id. Fam. 4, 6, 1: quae omnia mihi jucunda, hoc extremum etiam gratum fuit, id. ib. 10, 3, 1; so corresp. or connected with jucundus, id. ib. 1, 17, 6; id. Rosc. Am. 18, 51; id. Cat. 4, 1, 1; Plin. 26, 3, 8, § 14; Plin. Ep. 5, 3, 1; 8, 23, 5: quid est, quod aut populo Romano gratius esse debeat aut sociis exterisque nationibus optatius esse possit, Cic. Div. in Caecil. 3, 7; so with optatus cf. above, the passage Cic. Fam. 5, 15, 1: quod approbaris, id gratum acceptumque habendum. id. Tusc. 5, 15, 45; cf.: mihi pol grata acceptaque hujus est benignitas, Plaut. Stich. 1, 1, 49; Cat. 96, 1: munus eorum gratum acceptumque esse, Nep. Hann. 7; rarely in the contrary order: quorum mihi Dona accepta et grata habeo, tuaque ingrata, Plaut. Truc. 2, 7, 56: Tox. Credidi gratum fore Beneficium meum apud te. Do. Immo equidem gratiam tibi habeo, id. Pers. 4, 7, 8; cf.: grata tibi esse mea officia non miror: cognovi enim te gratissimum omnium, etc., Cic. Fam. 5, 11, 1: quam multi, ut Galli, ut Poeni homines immolare et pium et diis immortalibus gratissimum esse duxerunt! Cic. Rep. 3, 9; cf. Caes. B. G. 6, 16, 5; Cic. ap. Non. 398, 28 (Rep. 6, 2 Mos.); cf. in comp.: sedere in his scholis gratius erat quam ire per solitudines, etc., Plin. 26, 2, 6, § 11; cf. also: hedera est gratissima Baccho, Ov. F. 3, 767: dapibus supremi Grata testudo Jovis, Hor. C. 1, 32, 14: eoque erat cujusque gratior in re publica virtus, quod, etc., Cic. Rep. 2, 34 fin.; 2, 35: o diva, gratum quae regis Antium, Hor. C. 1, 35, 1; cf.: grato sub antro, id. ib. 1, 5, 3: locus, id. Ep. 2, 2, 46: tempus, id. ib. 2, 2, 198: hora, id. ib. 1, 4, 14: dies, id. C. 4, 5, 7: lux, id. S. 1, 5, 39: nox, id. Carm. Sec. 23: carmina, id. C. 1, 15, 14; 3, 11, 23: artes, id. ib. 4, 13, 22: error mentis, id. Ep. 2, 2, 140: protervitas, id. C. 1, 19, 7 et saep.: feceris, si de re publica quid sentias explicaris, nobis gratum omnibus, will do us all a favor, Cic. Rep. 1, 21 fin.; cf.: quamobrem utrique nostrum gratum admodum feceris, id. Lael. 4, 16: quod si eum interfecerit, multis sese nobilibus gratum esse facturum, Caes. B. G. 1, 44, 20: quapropter gratissimum mihi feceris, si curaris, ut, etc. … Hoc mihi gratius facere nihil potes, a very great favor … no greater favor, Cic. Fam. 13, 44: is adulescens ita locatus est, ut, quae rebus grata erant, gratiora verbis faceret, Liv. 45, 13, 13: gratum elocuta consiliantibus Junone divis, something pleasant, Hor. C. 3, 3, 17.
    2. B. Of living beings.
          1. (α) With dat.: Herophile Phoebo grata, Tib. 2, 5, 68; cf.: vates diis gratissima, Ov. F. 1, 585; and: superis deorum gratus (Mercurius) et imis, Hor. C. 1, 10, 20: donec gratus eram tibi, id. ib. 3, 9, 1; cf. Prop. 1, 2, 31: gratus Alexandro regi Magno fuit ille Choerilus, Hor. Ep. 2, 1, 232; Suet. Caes. 27: cui (Maecenati) cum se gratum et acceptum in modum amici videret, id. Gramm. 21: filio ejus Fausto gratissimus fuit, id. ib. 12: (cervus) gratus erat tibi, Ov. M. 10, 121.
          2. (β) Absol.: olim gratus eram, Prop. 1, 12, 7; Hor. C. 4, 6, 21: conviva, id. S. 2, 2, 119: comitum gratissime, Ov. M. 14, 221; cf.: juvenum gratissime Crantor, id. ib. 12, 367: o mihi de fratris longe gratissime natis, id. ib. 12, 586: quaestor consulibus suis non minus jucundus et gratus quam usui fuit, Plin. Ep. 8, 23, 5.
            Hence, subst.: grātus, i, m., a favorite, darling: quam (classem) non amicorum sed gratorum appellabat, Suet. Tib. 46 fin.
  2. II. Act., thankful, grateful; thankworthy, deserving or procuring thanks (beneficii memor): cognovi te gratissimum omnium: nec enim tu mihi habuisti modo gratiam, verum etiam cumulatissime retulisti, Cic. Fam. 5, 11, 1; cf. id. Leg. 1, 18, 49: quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, cum te re ipsa atque animo scirem esse gratissimum, tamen, etc., id. Fam. 10, 19, 1: si bene de me meritis gratum me praebeo, etc., id. Planc. 38, 91 (v. Krebs, Antibarb. p. 508); cf.: ut grati ac memores beneficii esse videantur, id. Agr. 2, 8, 21: Hegesaratus, magnis meis beneficiis ornatus in consulatu suo, memor et gratus fuit, id. Fam. 13, 25; cf. also id. Att. 9, 11, A, 3: tu quam gratus erga me fueris, ipse existimare potes, id. Fam. 5, 5, 2; cf.: ut quam gratissimus erga te esse cognoscerer, id. ib. 1, 5, 1; Quint. 11, 2, 12: gratiorem me esse in te, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 1: si quod adest gratum juvat, Hor. S. 2, 6, 13; id. C. 1, 12, 39: laudo vos, Quirites, cum gratissimis animis prosequimini nomen clarissimi adolescentis, Cic. Phil. 4, 1, 3; cf. id. ib. 14, 11, 30, and 10, 3, 7: tu, quamcumque deus tibi fortunaverit horam, gratā sume manu, Hor. Ep. 1, 11, 23: quod tamen nunc faciam: tum, cum gratum mihi esse potuit, nolui, i. e. might have procured me thanks, Ter. Heaut. 2, 3, 21: est istuc datum Profecto, ut grata mihi sint, quae facio, omnia, id. Eun. 3, 1, 6 Ruhnk.; cf.: didicisse, quam sit re pulchrum, beneficio gratum, fama gloriosum, tyrannum occidere, productive of gratitude, Cic. Phil. 2, 46, 117: pro quibus beneficiis vix satis gratus videar, Sall. H. 2, 41, 5 Dietsch.
    Hence, adv.: grātē.
      1. 1. (Acc. to I. = jucunde.) With pleasure, agreeably, willingly (rare in the class. period): praeterita grate meminit et, etc., Cic. Fin. 1, 19, 62: liberti pupillorum grate facient, si, etc., Dig. 26, 10, 3: insignis haec munificentia … nec a debitoribus magis quam a creditoribus gratius excepta, Just. 12, 11, 2: gratissime provocari, Macr. S. 7, 2.
      2. 2. (Acc. to II.) Thankfully, gratefully (class.): aliquid et grate et pie facere, Cic. Planc. 41, 98; cf.: quid pie, quid grate, quid humaniter, aut fecerit aut tulerit, id. de Or. 2, 11, 46; Suet. Aug. 66: natales grate numeras, Hor. Ep. 2, 2, 210: beneficium qui dat, vult accipi grate, Sen. Ben. 2, 31: aliquid recipere, Suet. Ner. 22; and in sup.: id munus inter censoria opera gratissime acceptum est, Plin. 7, 60, 60, § 214.