Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

insānĭa, ae, f. [insanus],

  1. I. unsoundness of mind.
    1. A. As a disease, madness, insanity, Cels. 3, 18, 2 sqq.
    2. B. As a personal quality, madness, frenzy, folly, senselessness: nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum, Cic. Tusc. 3, 4, 8: sanitatem animorum positam in tranquillitate quadam constantiaque censebant: his rebus mentem vacuam appellarunt insaniam, id. ib. 3, 4, 9: furorem esse rati sunt, mentis ad omnia caecitatem: quod cum majus esse videatur, quam insania, tamen ejusmodi est, ut furor in sapientem cadere possit, non possit insania, id. ib. 3, 4, 11: concupiscere aliquid ad insaniam, to madness, id. Verr. 2, 2, 35, § 87: favere alicui ad insaniam, Suet. Cal. 55: adigere ad insaniam, Ter. Ad. 1, 2, 31: scelerata belli, Verg. A. 7, 461: quae tanta insania, cives? id. ib. 2, 42: nudus agas, minus est insania turpis, Juv. 2, 71 al.
          1. (β) Plur.: hunc intem periae insaniaeque agitant senem, Plaut. Aul. 4, 4, 15: incideram in hominum pugnandi cupidorum insanias, Cic. Fam. 4, 1, 1.
  2. II. Trop.
    1. A. Madness, i. e. excess, extravagance in any thing: villarum, Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5: libidinum, id. Sull. 25, 70: ut appareret, quam ab sano initio res in hanc insaniam venerit, Liv 7, 2, 13: mensarum, Plin. 13, 15, 29, § 91.
    2. B. Of speech: orationis, Cic. Brut. 82, 284.
    3. C. Poetic enthusiasm, rapture, inspiration: auditis? an me ludit amabilis Insania? Hor. C. 3, 4, 6.

insānībĭlis, e, adj. [insanio], insane, raging: furor, Lact. 4, 19 dub.

insānĭo, īvi and ĭi, ītum (imperf.: insanibat, Ter. Phorm. 4, 3, 37), 4, v. n. [insanus], to be of unsound mind (syn.: furo, deliro, desipio).

  1. I. Lit.
    1. A. As a medic. t. t., to be mad, insane, of men, Cels. 3, 18, 66; 2, 7, 69 al.; of animals, Plin. 27, 11, 76, § 101.
    2. B. To be senseless, without reason, mad, insane: insanire ex amore, Plaut. Merc. 2, 2, 53: homo insanibat (for insaniebat), Ter. Phorm. 4, 3, 37: usque eo est commotus, ut insanire omnibus ac furere videretur, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 39: insanire tibi videris, quod, etc., id. Fam. 9, 21, 1: nisi ego insanio, id. Att. 7, 10: ex injuria, Ter. Ad. 2, 1, 43; Liv. 7, 39: cum ratione, Ter. Eun. 1, 1, 18: certa ratione modoque, Hor. S. 2, 3, 271.
  2. II. Transf., to act like a madman, to rage, rave: quid opus fuit hoc, hospes, sumptu tanto, nostra gratia? Insanivisti hercle, Plaut. Mil. 3, 1, 160: amavi equidem olim in adulescentia: Verum ad hoc exemplum numquam ut nunc insanio, id. Merc. 2, 1, 40: insanire libet quoniam tibi, Verg. E. 3, 36: manu, i. e. in battle, Stat. Th. 3, 668.
    Of speech; dicendi genus. quodspecie libertatis insanit, Quint. 12, 10, 73.
    Of a rage for building, Auct. Her. 4, 50, 63.
          1. (β) With acc.: errorem. Hor. S. 2, 3, 63: sollemnia, id. Ep. 1, 1, 101: amores alicujus, to be madly in love with one, Prop. 2, 34, 25 (3, 32, 25 M.): hilarem insaniam insanire, Sen. Vit. Beat. 12.
          2. (γ) With in and acc.: in libertinas, Hor. S. 1, 2, 49.
          3. (δ) With abl.: qua me stultitia insanire putas? Hor. S. 2, 3, 302.
            (ε) Pass. impers.: insanitur a patre, Sen. Contr. 2, 9.

insānĭtas, ātis, f. [insanus], unsoundness, unhealthiness, disease: nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum, id est insanitatem et aegrotum animum, Cic. Tusc. 3, 4, 8: sapientia sanitas sit animi, insipientia autem quasi insanitas quaedam, id. ib. 3, 5, 10; cf. Varr. ap. Non. 122, 28.

insānĭter, adv., v. insanus fin.

1. in-sānus, a, um, adj., unsound in mind.

  1. I. Lit., mad, insane (syn.: furiosus, fanaticus): quod idem contigit insanis, Cic. Ac. 2, 17, 52: si fecisset Juno maritum insanum, Juv. 6, 620.
  2. II. Transf., that acts like a madman, raging, raving, foolish, frantic.
    1. A. Ex stultis insanos facere, Ter. Eun. 2, 2, 23: acrior et insanior cupiditas, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 39: insanissima concio, id. Mil. 17, 45: homo insanissimus, id. Rosc. Am. 12, 33: uter est insanior horum? Hor. S. 2, 3, 102.
      1. 2. Transf., of inanim. and abstr. things: caedis insana cupido, Verg. A. 9, 760: amor duri Martis, id. E. 10, 44: insano verba tonare foro, i. e. where there is a great bustle, Prop. 4 (5), 1, 134: omnis et insana semita nocte sonat, i. e. of women raving about, id. 4 (5), 8, 60: insani enses, Calp. Ecl. 1, 59: fluctus, Verg. E. 9, 43: venti, Tib. 2, 4, 9: vires Austri, Ov. M. 12, 510: insana Caprae sidera, Hor. C. 3, 7, 6.
    2. B. That causes madness (cf. "The insane root, that takes the reason prisoner," Shaks. Macb. 1, 3): laurum insanam vocant, quoniam si quid ex ea decerptum inferatur navibus, jurgia fiunt, donec abiciatur, Plin. 16, 44, 89, § 239: herba, that produces madness, Ser. Samm. 20: fames, that drives one to madness, Luc. 7, 413.
    3. C. Outrageous, monstrous, violent, extravagant, excessive: substructionum insanae moles, Cic. Mil. 31, 85: substructiones Capitolii insanae, Plin. 36, 14, 2, § 104: labor, Verg. A. 6, 135: trepidatio, Liv. 32, 17, 16: cum stupet insanis acies fulgoribus, Hor. S. 2, 2, 5: vites, that bear excessively, three times, Plin. 16, 27, 50, § 115; cf. adv., 3. insanum.
    4. D. Enthusiastic, enraptured, inspired: vates, Verg. A. 3, 443.
      Adv., in three forms.
      1. 1. insānē.
        1. a. Madly, insanely: amare, Plaut. Curc. 1, 3, 20.
          Comp.: in silvam non ligna feras insanius, Hor. S. 1, 10, 34.
          Sup.: insanissime desperare, Aug. Ep. 238.
        2. b. Outrageously, excessively: esuriens insane bene, Plaut. Mil. 1, 1, 24; cf. Varr. L. L. 7, § 86 Müll.
      2. 2. in-sānĭter, madly, violently, excessively: ludit nimium insaniter, Pomp. ap. Non. 509, 31; Prisc. p. 1010 P.
      3. 3. insānum, outrageously, vehemently, excessively: insanum malum = pessimum, Plaut. Trin. 3, 2, 47: porticus, insanum bona, id. Most. 3, 3, 5: magnum molior negotium, id. Bacch. 4, 5, 1: valde, id. Fragm. ap. Non. 127, 26.

2. Insāni montes, the insane mountains ( = τὰ μαινόμενα ὄρη), i. e. absurdly high, Weissenb. (acc. to others, the raging or stormy mountains), a range in the western part of Sardinia, Liv. 30, 39, 2; cf.: Sardiniam Gracchus arripuit. Nihil illi gentium feritas, Insanorumque, nam sic vocantur, immanitas montium profuere, Flor. 2, 6, 35; Claud. B. Gild. 513.