Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

2. exercĭtus, ūs (gen. sing. exerciti, Naev. ap. Charis. p. 103 P.; Att. Trag. Fragm. 150, 311 (Rib. p. 155, 177); Varr. ap. Non. 485, 16 sq. EXERCITVIS, acc. to Non. ib. 11, without example. EXERCITVVS, Inscr. Orell. 4922.
Dat.: exercitu, Caes. B. C. 3, 96; Liv. 9, 5; 9, 41; 22, 1 al.), m. [exerceo].

  1. * I. Lit., exercise: pro exercitu gymnastico et palaestrico, etc., Plaut. Rud. 2, 1, 7.
    1. B. Transf., concr., in milit. lang., an exercised, disciplined body of men, an army (syn.: agmen, acies, phalanx, caterva, manus, legiones): exercitum non unam cohortem neque unam alam dicimus, sed numeros multos militum. Nam exercitui praeesse dicimus eum, qui legionem vel legiones administrat, Dig. 3, 2, 2: horrescit telis exercitus asper utrimque, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 385, ed. Vahl.); Enn. Ann. 14, 13: exercitum comparare, Cic. Phil. 4, 3, 6: abire in exercitum, Plaut. Am. prol. 102; 125: venire ab exercitu, id. ib. 140: adesse ad exercitum, id. ib. 1, 3, 6: e castris educere exercitum, id. ib. 1, 1, 61 (cf.: ex oppido legiones educere, id. ib. v. 63); cf.: exercitum conscribere, comparare, id. ib. 5, 13, 36: parare, Sall. C. 29, 3: scribere, Liv. 2, 43, 5: conficere, Cic. Phil. 5, 16, 43; id. de Imp. Pomp. 21, 61: facere, id. Phil. 5, 8, 23: conflare, id. ib. 4, 6, 15: contrahere, Caes. B. G. 1, 34, 3: cogere, id. ib. 3, 17, 2; Sall. J. 10, 4: ducere, Cic. Mur. 9, 20: ductare, Sall. C. 11, 5; 17, 7: transducere, Caes. B. G. 1, 13, 1 et saep.
      As a land army, in opposition to a naval army or fleet: eodem tempore et exercitus ostendebatur et classis intrabat portum, Liv. 26, 42, 2. As infantry, in opposition to cavalry: (Caesar) exercitum equitatumque castris continuit, Caes. B. G. 2, 11, 2; 7, 61, 2; 1, 48, 4; Liv. 30, 36, 8; 40, 52, 6; cf. Drak. id. 28, 1, 5.
      1. 2. Transf.
          1. (α) The assembly of the people in the Centuria Comitiata, as being a military organization, Varr. L. L. 6, 9, § 88; cf. Gell. 15, 27 fin.; Plaut. Capt. 1, 2, 50; 52.
          2. (β) Poet., in gen., a multitude, host, swarm, flock: corvorum, Verg. G. 1, 382; id. A. 5, 824; Sil. 11, 413.
          3. (γ) A troop, body of attendants, etc.: huic illut dolet, quia remissus est edundi exercitus, Plaut. Capt. 1, 2, 50: remissum imperare exercitum, id. ib. v. 52.
  2. * II. (Acc. to exerceo, II. C.) Trouble, affliction: Noli, obsecro, lacrimis tuis mihi exercitum imperare, Plaut. Cist. 1, 1, 60.