No entries found. Showing closest matches:
pătăgĭārĭus, ii, m. [patagium], a bo<*>ler-maker, Plant. Aul. 3, 5, 35; Inscr. Don. cl. 8, n. 78; ct. Fest. s. v. patagium, p. 221 Müll.
pătăgīātus, a, um, adj. [patagium], ornamented with a border: tumca, Plaut. Ep. 2, 2, 47; cf. Fest. s. v. patagium, p. 221 Müll.
† pătăgīum, ii. n., = παταγεῖον,
- I. a gold edging or border on a Roman lady’s tunic cf.: limbus, ora): patagium est, quod ad summam tunicam assui solet: quae et patagiata dicitur et patagiarii, qui ejusmodi opera faciunt, Fest. p. 221 Müll.; Naev. ap. Non. 540, 6; Tert Pall. 3; cf. Becker, Gallus, 3, p. 144 (2d ed.).
- II. Transf., an ornarient for the kair, App. M. 2. p. 119, 2
† pătăgus, i, m., = πάταγος, a sort of disease, Plaut Fragm ap. Macr. S. 5, 19; cf. Fest. p. 221 Müll.
Pătălēnē, Patăle, ēs, or Pătăla, f., = Παταληνη,
- I. an island at the mouth of the Indus, with a city of the same name.
Form Patalene, Mel. 3, 7, 8; Avien. Perieg. 1295.
Form Patale, Plin. 37, 9, 48, § 132.
Form Patale. Plin. 6, 20, 23, § 71.
Hence,
- II. Pătălitānus, a, um, adj., of or belonging to the island of Patalene: portus, Mart. Cap. 6, § 593 (Kopp. Patavitanus).
† pătālis, e, a false reading for patulus, v. h. v.)
Pătălītănns, a, um, v. Patalene, II.
Pătăra, ae, f., = Παταρα, a seaport town of Lycia, with a celebrated oracle of Apollo, Mel. 1, 15, 3; Plin. 5, 27, 28, § 100; Liv. 33, 41; Vulg. Act. 21, 1; Serv Verg. A. 4, 143.
Hence,
- A. Pātăreus (trisyl.), e = i and ĕos, m., = Παταρευς, the Patarean, a surname of Apollo: Delius et Patareus Apollo, Hor. C. 3, 4, 64.
- B. Pătăsaeus, a, um, adj., Pararœan: regia, Ov. M. 1, 516. dumeta, Stat. Th. 1, 696.
- C. Pătărēis, īdis, f. adj., Patarœan: arx, Avien. Perieg. 684.
- D. Pătārānus, a, um, adj., Patarœan hence, in plur. subst., Pătărāni, ōrum. m., the inhabitants of Patara, Cic. Fl. 32, 78.
Pătăvīnĭtas, ātis, f. [Patavium], the mode of speaking or dialectic peculiarities of the Patavians, Patavinity (ascribed as a fault to Livy by Polliol, Quint. 1, 5, 56; 8, 1, 3.
Pătăvĭum, ĭi, n.,
- I. an important city of Gallia Cisalpina, in the territory of the Veneti, founded by Antenor, the birthplace of Livy the historian, the modern Padua, Mel. 2, 4, 2; Plin. 3, 19, 23, § 130, Liv. 10, 2 fin.; Verg. A. 1, 247, Suet. Tib 14; Sen. Cons. ad Helv. 7 et saep.
Hence,
- II. Pă-tăvīnus, a, um, adj., atavinian. Paduan: tunicae. Mart. 14, 143, 1: volumina, i. e. Livy’s Roman history, Sid. Carm. 2, 189.
In plur. subst.: Pătăvīni, ōrum, m., the inhabitants of Patavium, the Patavinians, Cic. Phil. 12, 4, 10; Liv. 10, 2; Plin. 3, 16, 20, § 121.
pătĕfăcĭo, fēci, factum, 3 (scanned pătēfēcit, Lucr. 4, 320; and in pass. pătēfīet, id. 6, 1001), v. a. [pateo-facio], to make or lay open, to open, throw open (freq. and class.; syn.: pando, recludo, aperio).
- I. Lit.: iter, Cic. N. D. 2, 56, 141: patefacere et munire alicui aditum ad aliquid, id. Fam. 13, 78, 2: aures assentatoribus, id. Off. 1, 26, 91: portas, Liv. 2, 15: ordines, aciem, id. 28, 14: sulcum aratro, Ov. M. 3, 104: oculos, Plin. 11, 37, 55, § 150: patefacta triumphis Janua. Prop. 1, 16, 1: iter per Alpes patefieri volebat, Caes. B. G. 3, 1; cf. Inscr. Marin. Fratr. Arv. p. 27.
Poet.: postera lux radiis latum patefecerat orbem, i. e. had exposed to view, made visible, Ov. M. 9, 794.
Esp. (= άνοίγειν), to open the way, as a discoverer or pioneer; to be the first to find: vias, Caes. B G 7, 8: tellus in longas est patefacta vias, Tib. 1, 3, 36, cf.: patefactumque nostris legionibus Pontum, Cic. Imp. Pomp. 8, 21: loca, Nep. Hann. 3, 4.
- II. Trop., to disclose, expose, detect, bring to light: si hoc celatur, in metu; sin patefit, in probro sum, Ter. Phorm. 5, 4, 6: odium suum in aliquem, Cic. Att. 11, 13, 2: patefacere verum et illustrare, id. Lael. 26, 97: rem, id. Q. Fr. 2, 6, 5: patefacere et proferre aliquid, id. Mil. 37, 103: veritas patefacta, id. Sull. 16, 45; id. Ac. 2, 39, 122: Lentulus patefactus indiciis, convicted, id. Cat 3, 6, 15: qui ea proferenda et patefacienda curavit, id. Fl. 2, 5: se aliquid patefacturam, id. Ac. 2, 14, 44.
* pătĕfactĭo, ōnis, f. [patefacio], a laying open, disclosing, making known: patefactio quast rerum opertarum, Cic. Fin. 2, 2, 5.
pătĕfactus, a, um, Part., from patefacio.
pătĕfīo fieri, v. patefacio.
Pătĕlāna, ae, v. 2. Patella.
1. pătella, ae, f. dim. [patina], a small pan or dish, a plate; a vessel used in cooking, and also to serve up food in.
- I. Lit., Varr. ap. Prisc. p. 681 P.: patella esurienti posita, id. ap. Non. 543, 33; Hor. Ep. 1, 5, 2; Mart. 5, 78, 7; Juv. 10, 64: sinapi in patellis decoctum, Plin. 19, 8, 54, § 171: cicadae tostae in patellis, id. 30, 8, 21, § 68.
- B. In partic., a vessel used in sacrifices, an offering-dish: patellae vasula parva picata sacris faciendis apta, Fest. pp. 248 and 249 Müll.: oportet bonum civem legibus parere et deos colere, in patellam dare, μικρον κρεας, Varr. ap. Non. 544; Cic. Verr. 2, 4, 21, § 46: edere de patellā, of sacrilegious persons, id. Fin. 2, 7, 22 Madv. ad loc.; Liv. 26, 36; Ov. F. 6, 310; 2, 634; Pers. 3, 26; Val. Max. 4, 4, 3 al.
- II. Transf.
- A. The kneepan, patella, Cels. 8, 1 fin.; 8, 21.
- B. A disease of the olive-tree, Plin. 17, 24. 37, § 223
2. Pătella and Pătellāna (Pă-telāna), ae, f. [pateo], a goddess that presiaed over the shooting of grain: Patellana numen est et Patella: ex quibus una est pateiactis, patefaciendis rebus altera praestituta, Arn. 4, 131: Patelana, Aug. Civ. Dei, 4, 8.
pătellārĭus, a, um, adj. [1. patella], of or belonging to a dish or plate, patellaril di, platter-gods, i.e. the Lares (because food was set before them in a platter), Plaut. Cist. 2, 1, 46: cf. Schol. ap Pers. 3, 26
pătĕna. ae, v. 1. patina.
pătens, entis, Part. and P. a., from pateo.
pătenter, adv. v. pateo, P a. fin.
păteo, ŭi, 2, v. n. root pat. (perh. orig. spat.; cf. spatium); Gr πεταννυμι, πιτνημι, to spread out; πετασμα, curtain; πεταλον, leaf; cf.: patulus, patina; also perh. pando (for pantdo)], to stand open, lie open, be open.
- I. Lit.: januae, aedes patent, Plaut. As. 1, 3, 89: facite totae plateae pateant, id. Aul. 3, 1, 2. nares semper propter necessarias utilitates patent, Cic. N. D. 2, 57, 145: omnibus haec ad visendum patebant cotidie, id. Verr 2, 4, 3, § 5: cur valvae Concordiae non patent? id. Phil. 2, 44, 112: semitae patuerant, Caes. B. G. 7, 8: ne fugae quidem patebat locus, Liv. 27, 18: patuere fores, Ov. M. 2, 768: (fenestrae) sine injuriā patent, Plin. Ep. 2, 17, 16 et saep.
- B. In partic.
- 1. To lie open, be exposed to any thing: patens vulneri equus, Liv. 31, 39, 12: latus ictui, Tac. H. 5, 11.
- 2. To stretch out, extend (cf. porrigor): Helvetiorum fines in longitudinem milia passuum CCXL. patebant, Caes. B. G. 1, 2; 1, 10: schoenus patet stadia XL., Plin. 12, 14, 30, § 53.
- II. Trop.
- A. In gen., to be open, free, allowable, accessible, attainable: si nobis is cursus pateret, Cic. Att. 10, 12, 4: ad quos omnis nobis aditus, qui paene solis patuit, obstructus est, id. Brut. 4, 16: praemia quae pateant stipendiariis, id. Balb. 9, 24: ut intellegant omnia Ciceronis patere Trebiano, id. Fam. 6, 10, 3: alicui, to yield to: lux aeterna mihi … dabatur, Si mea virginitas Phoebo patuisset amanti, Ov. M. 14, 133; id. A. A. 1, 362; Auct. Priap. 83.
- B. In partic.
- 1. Of the hearing, etc., to be open, ready to hear: (constare inter omnis video) patere aurīs tuas querelis omnium, Cic. Q. Fr. 1, 1, 8, § 25: si cujus aures ad hanc disputationem patent, id. Fam. 3, 8, 3: meas auris … omnium praeceptis patuisse. id. Phil. 14, 7, 20: tamquam nullo magis tempore ad simplices cogitationes pateat animus, Tac. G. 22, 2: semita Tranquillae per virtutem patet unica vitae, Juv. 10, 364.
- 2. To be exposed or subject to any thing, Cic. Off. 1, 21, 73: longis morbis senectus, acutis adulescentia magis patet, Cels. 2, 1: qui vanus et excors est patebit contemptui, Vulg. Prov 12, 8.
- 3. To extend: in quo vitio latissime patet avaritia, Cic. Off. 1, 7, 20: late patet et ad multos pertinet, id. de Or. 1, 55, 235.
- 4. To be clear, plain, well known, evident, manifest (cf.: appareo, detegor): operta quae fuere, aperta sunt, patent praestigiae, Plaut. Capt. 3, 3, 9: cum illa pateant in promptuque sint omnibus, etc., Cic. de Or. 1, 6, 23: quod in tabulis patebat, id. Phil. 2, 37, 93: in adversariis (hoc nomen) patere contendit, id. Rosc. Com. 2, 5.
With subject-clause: cum pateat aeternum id esse, quod, etc., Cic. Tusc. 1, 23, 54.
Absol.: quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat: a quo? at patet, Cic. Mil. 6, 15.
Hence, pă-tens, entis, P. a., open, accessible, unobstructed, passable.
- A. Lit.: caelum ex omni parte patens atque apertum, Cic. Div. 1, 1, 2: campi patentes, Sall. J. 101, 11.
Comp.: in locis patentioribus, Caes. B. G. 7, 28: via patentior, Liv. 7, 36.
- 2. Transf., open, wide: dolium quam patentissimi oris, Col. 12, 6.
- B. Trop.
- 1. Open, exposed: domus patens, et exposita cupiditati et voluptatibus, Cic. Quint. 30, 93: pelagoque volans da vela patenti, Verg. G. 2, 41: urbs patens, unwalled, Vulg. Prov. 25, 28.
- 2. Evident, manifest: causa, Ov. M. 9, 536.
* Adv.: pătenter, openly, clearly; in comp.: patentius et expeditius (opp: implicite et abscondite), Cic. Inv. 2, 23, 69
păter, tris (old gen PATRVS. Inscr Corp. Lat. 1469; dat PATRE, ib 182), m. [Sanscr. root pā, to nourish, protect; Lat. pasco; hence, Zend, patar, protector; Gr. πατηρ; Sanscr pitri; Engl. father; Germ. Vater], a father, sire.
- I. Lit. Aes. Ehem, pater mi, tu hic eras? De Tuus hercle vero et animo et patura pater, Ter. Ad. 5, 7, 3: patre certo nasci, Cic. Rosc. Am. 16, 46: Servius Tullius captivā Corniculanā natus, patre nullo, matre servā, i. e. by an unknown father, Liv. 4, 3: SI PATER FILIVM TER VENVM DVIT FILIVS A PATRE LIBER ESTO, Lex XII. Tab.: CORNELIVS SCIPIO BARBATVS GNAIVOD PATRE PROGNATVS, Epit. of the Scipios: ego a patre ita eram deductus, by my father, Cic. Lael. 1, 1: aliquem patris loco colere debere, id. Phil. 2, 38, 99.
- II. Transf.
- A. The father as head and rep resentative of the household, esp., paterfamilias and paterfamiliae: pauci milites patresque familiae recepti, Caes. B. C. 2, 44: quemeunque patrem familiae arripuissetis, Cic. de Or. 1, 43; v. familia.
- B. In plur.: patres, fathers, forefathers: patrum nostrorum aetas, Cic. Or. 5, 18: memoria patrum, id. de Or. 1, 40, 181: apud patres nostros, id. Off. 3, 11, 47: patres majoresque nostri, id. Div. in Caecil. 21, 69: Dominus Deus patrum vestrorum, Vulg Exod 3, 15: descenderunt patres tui in Aegyptum, id. Deut. 10, 22.
So in sing (eccl. Lat.): dixitque Jacob; Deus patris mei Abraham, etc., Vulg. Gen. 32, 9: quod juravit ad Abra. ham patrem nostrūm, id. Luc. 1, 73.
- C. PATRES for parentes, parents, Inscr. Grut. 707, 5; 656, 2; 692, 1; 704, 1.
- D. As a title of honor, father.
Of a deity, esp. of Jupiter: divum pater atque hominum rex, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 179 Vahl.); cf.: pater optime Olimpi, id. ap. Oros. 6, 1 (Ann. v. 198 ib.): ipse pater mediā nimborum in nocte coruscā Fulmina molitur dextrā, Verg. G. 1, 328: Gradivumque patrem Geticis qui praesidet arvis, id. A. 3, 35: pater Lemnius, i. e. Vulcan, id. ib. 8, 454: Bacche pater, Hor. C. 3, 3, 13; cf. Lenaeus, i. e. Bacchus, Verg. G. 2, 7: pater Silvane, Hor. Epod. 2, 21: Quirine pater, Enn. ap. Non. 120, 1 (Ann. v. 121 Vahl.): pater Tiberine, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.); of the Tiber, Liv. 2, 10: Apenninus, Verg. A. 12, 703 Wagner: pater Aeneas, id. ib. 1, 699.
Of the creative or generative powers of nature as deities: pater Aether, Lucr. 1, 250: aequoreus, i. e. Ocean, Col. poët. 10, 200.
As an honorable designation applied to senators: principes, qui appellati sunt propter caritatem patres, Cic. Rep. 2, 8, 14: patres ab honore patriciique progenies eorum appellati, Liv. 1, 8.
Hence, patres = patricii, opp. to plebeii: quā re ad patres censeo revertare: plebeii quam fuerint importuni, vides, Cic. Fam. 9, 21, 3 fin.: patres conscripti, v. conscribo: pater patrum, pater sacrorum, pater nomimus, the title given to the high-priest of Mithras, Inscr. Grut. 28, 2; 315, 5; 1102, 2; Inscr. Orell. 5059: patratus, v. h. v. under patro, P. a.
Of the founder of a school: Zeno, pater Stoicorum, Cic. N. D. 3, 9, 23; of a teacher, as a source or creator: Isocrates pater eloquentiae, Cic. de Or. 2, 3, 10: Herodotus pater historiae, id. Leg. 1, 1, 5: pater patriae, the father of his country, of Cicero, Cic. Pis. 3, 6: quem Q. Catulus, quem multi alii saepe in senatu patrem patriae nominarant, id. Sest. 57, 121; cf.: Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit, Juv. 8, 245.
So of Marius: C. Marium quem vere patrem patriae … possumus dicere, Cic. Rab. Perd. 10, 27; of Trajan, and other emperors: at tu etiam nomen patris patriae recusabas, Plin. Pan. 21; cf. Sen. Clem. 1, 14, 2; Suet. Caes. 76; id. Tib. 26; id. Ner. 8; cf. also: pater senatūs, Tac. A. 11, 25; Ov. F. 2, 127; id. Tr. 2, 39; 181; id. P. 1, 1, 36: pater orbis, id. F. 3, 72; Stat. S. 1, 4, 95; 4, 8, 20.
As a term of respect: pater Aeneas, Verg. A. 5, 348; esp., to an old man, Plaut. Most. 4, 2, 36; Verg. A. 5, 521; so id. ib. 533.
- E. In eccl. Lat., the Supreme Being, God: sicut enim Pater habet vitam in semet ipso, Vulg. Joan. 5, 26: confiteor tibi, Pater Domine caeli et terrae, id. Luc. 10, 21: Pater caelestis, id. Matt. 5, 48; 18, 35: Pater vester qui in caelis est, id. ib. 23, 9: Pater noster, qui es in caelis, id. ib. 6, 9: adorabunt Patrem, id. Joan. 4, 23; id. Act. 1, 7 saep.
- * F. Pater cenae, the host, Hor. S. 2, 8, 7: misericordiarum, Vulg. 2 Cor. 1, 3.
Hence, by way of opposition,
- * G. Pater esuritionum, the father of hunger-pains, said of a very poor man who suffers from hunger, Cat. 21, 1.
- H. Of animals, sire: virque paterque gregis, Ov. A. A. 1, 522; Petr. 133 fin.; Col. 6, 37, 4.
pătĕra, ae, f. [pateo], a broad, flat dish or saucer, used esp. in offerings; a libationsaucer or bowl (cf.: simpulum, simpuvium), Varr. L. L. 5, § 122 Müll.; cf. Macr. S. 5, 21: aurea, Plaut. Am. 1, 1, 104; 2, 2, 128: humani corporis sanguinem in pateris circumtulisse, Sall. C. 22, 1: Themistoclem aiunt, cum taurum immolavisset, excepisse sanguinem paterā, etc., Cic. Brut. 11, 43: vinaque marmoreas paterā fundebat in aras, Ov. M. 9, 160; Hor. S. 1, 6, 118: pateris libare et auro, golden cups, Verg. G. 2, 192: pateram perplovere in sacris cum dicitur significat pertusam esse, Fest. p. 250 Müll.
Pătercŭlus, i, m. [pater],
- I. a Roman surname, e. g. C. Velleius Paterculus, the historian; v. Velleius.
Hence,
- II. ‡ Păter-cŭlārĭus, a, um, adj., of or belonging to Paterculus, Not. Tir.
păterfămĭlĭas, ae, v. familia.
păternĭtas, ātis, f. [paternus], fatherly feeling or care (late Lat.), Aug. Ep. 232.
- 2. Collect., descendants of one father: ex quo omnis paternitas in caelis, Vulg. Eph. 3, 15.
păternus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (said of the property, possessions, external relations, etc., of a father; while patrius is used of that which belongs essentially to his nature, dignity, or duty; hence, in good prose: patrius amor, animus, patria potestas, patrium jus; but paterni agri, liberi, servi, liberti, etc.).
- I. Lit.: injuria, against the father, Ter. Heaut. 5, 2, 39: haud paternum istuc dedisti, id. Ad. 3, 4, 4: horti, Cic. Phil. 13, 17, 34: libertus, id. Fl. 36, 89: bona paterna et avita, id. Cael. 14, 34: hospitium, Caes. B. C. 2, 25: regna, Verg. A. 3, 121: res, Hor. Ep. 1, 15, 26: animus, id. C. 2, 2, 6: paterni animi indoles (a weaker expression than patrii, v. Weissenb. ad loc., and cf. Krebs, Antibarb. p. 833), Liv. 9, 4, 9: irae, id. 2, 61: vel paternam vel avitam gloriam consequi, Cic. Brut. 33, 126: civitatem paterno consilio florentissimam accipere, id. de Or. 1, 9, 38: paternum maternumque genus et nomen, id. Phil. 10, 6, 14.
- B. Also (acc. to pater, II. B.), ancestral, of or belonging to forefathers (late Lat.): sepulchra paterna, Vulg. 2 Macc. 12, 39: mos, id. Act. 28, 17: traditio, id. 1 Pet. 1, 18.
- II. Transf.
- A. Of one’s native country: paterni Fluminis ripae, Hor. C. 1, 20, 5: terra, Ov. H. 13, 100.
- B. Of animals, Col. 6, 37, 2: color, id. 7, 2, 5.
- C. In gram.: casus paternus, the genitive case, Prisc. p. 670 P.
pătesco (-isco), pătŭi, 3, v. inch. n. [pateo], to be laid open, to be opened, to open (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.).
- I. Lit.: atria longa patescunt, Verg. A. 2, 483: portus patescit, id. ib. 3, 530: patescens fungus, Plin. 22, 22, 46, § 95.
- B. Transf., to stretch out, extend: paulo latior patescit campus, Liv. 22, 4: neque poterat patescere acies, Tac. H. 4, 78: civitates, in quas Germania patescit, id. G. 30; id. A. 2, 61 fin.; cf.: latius patescente imperio, Liv. 32, 27.
- II. Trop., to be disclosed, to become visible, evident, manifest: ratio patescit, Lucr. 5, 614: nunc primum certā notitiā patescente, Plin. 6, 23, 26, § 101: tum vero manifesta fides Danaumque patescunt Insidiae, Verg. A. 2, 309 (but the true reading, Cic. Phil. 14, 6, 15 B. and K., is quae res patefecit).
† pătētus, a, um, adj., = πατητός (trodden), perhaps only as subst.: pătētae, ārum, f. (sc. caryotae), a kind of dates (which, when they burst open, look as if they had been trodden upon), Plin. 13, 4, 9, § 45; Cael. Aur. Acut. 2, 18, 108; id. Tard. 4, 8, 126.
† păthētĭcus, a, um, adj., = παθητικός, full of pathos, affecting, pathetic (postclass.): oratio, Macr. S. 4, 2, 5; 6.
Hence, adv.: păthētĭcē, pathetically: tractare aliquid, Macr. S. 4, 6.
† păthĭcus, a, um, adj., = παθικός, who submits to unnatural lust, pathic; of men: Aureli pathice et cinaede Furi, Cat. 16, 2; Juv. 2, 99: amicus, id. 9, 130; of women, Auct. Priap. 25, 41 and 76.
Sup.: pathicissimi libelli, most lascivious, Mart. 12, 96, 1.
păthŏs, n., = πάθος, pathos, tender or passionate feeling: movere, Macr. S. 4, 6, 6; 13: permovere, id. 4, 6, 10.
pătĭbĭlis, e, adj. [patior].
- I. Pass., supportable, endurable (syn.: tolerabilis, ferendus): patibiles et dolores et labores putandi (sunt), Cic. Tusc. 4, 23, 51.
- II. Act.
- A. Sensitive, passible: patibilem naturam habere, Cic. N. D. 3, 12, 29.
- B. Suffering, passive: alterum elementum activum, alterum patibile, Lact. 2, 9 med.
pătĭbŭlātus, a, um, adj. [patibulum], fastened to the patibulum; yoked, gibbeted, Plaut. Most. 1, 1, 53: patibulatus ferar per urbem, deinde affigar cruci, id. Fragm. ap. Non. 221, 13 (al. patibulum): exitiabili nexu patibulatum relinquens, gibbeted, App. M. 4, p. 147, 4 (al. patibulum).
pătĭbŭlum, i, n. (masc. collat. form pătĭbŭlus, i, Varr. ap. Non. 221, 12; v. in the foll.) [pateo], a fork-shaped yoke, placed on the necks of criminals, and to which their hands were tied; also, a fork-shaped gibbet (syn. furca).
- I. Lit.: dispessis manibus patibulum quom habebis, Plaut. Mil. 2, 4, 7: patibulo eminens adfigebatur, Sall. Fragm. ap. Non. 4, 355 (Hist. 4, 40 Dietsch): caedes, patibula, ignes, cruces, Tac. A. 14, 33; Cic. Verr. 2, 4, 41, § 90.
Masc.: deligat ad patibulos, Varr. ap. Non. 221, 12: suspende eos contra solem in patibulis, Vulg. Num 25, 4.
- II. A forked prop for vines, Plin. 17, 23, 35, § 212; Cato, R. R. 26.
- B. A wooden bar for fastening a door, Titin. ap. Non. 366, 16.
1. pătĭbŭlus, a, um, adj. [pateo], fastened to a patibulum; yoked, gibbeted, Plaut. Fragm. ap. Non. 221, 13; App. M. 4, p. 147 (in both passages al. leg. patibulatum; v. patibulatus).
2. pătĭbŭlus, i, m., v. patibulum.
‡ pătĭcābŭlum, i, n., perhaps from pateo, in the sense of a cistern or pond, Inscr. Marin. Atti de’ Fratelli Arv. p. 70.
pătĭens, entis, Part. and P. a., from patior.
pătĭenter, adv., v. patior, P. a. fin.
pătĭentĭa, ae, f. [patior], the quality of bearing, suffering, or enduring, patience, endurance.
- I. Lit.
- A. In gen.: pati entia est honestatis aut utilitatis causā rerum arduarum ac difficilium voluntaria ac diuturna perpessio, Cic. Inv. 2, 54, 163: patientia famis et frigoris, id. Cat. 1, 10, 26: hominum ea patientia, virtus frugalitasque est, id. Verr. 2, 2, 3, § 7: paupertatis, id. Agr. 2, 24, 64: audiendi, Quint. 11, 2, 8; 12, 9, 9.
- B. In partic., submission to unnatural lust, pathicism, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 34; Sen. Q. N. 1, 16, 5; id. Vit. Beat. 13, 3; Tac. A. 6, 1; Petr. 9 and 25; Mos. et Rom. Leg. Coll. 5, 3, 2.
- II. Transf.
- A. Forbearance, indulgence, lenity: constantiam dico? nescio an melius patientiam possem dicere, Cic. Lig. 9, 26: quousque tandem abutere, Catilina, patientiā nostrā? id. Cat. 1, 1, 1; id. Pis. 2, 5: quem duplici panno patientia velat, Hor. Ep. 1, 17, 25: levius fit patientiā Quicquid corrigere est nefas, id. C. 1, 24, 19.
- B. In a bad sense, indolence, want of spirit: ne quis in me aut nimiam patientiam, aut nimium stuporem arguat, Porc. Latro ap. Sen. Contr. 2, 15; Plin. Ep. 6, 31, 5: in patientiā firmitudinem simulans, Tac. A. 6, 46.
- C. Submissiveness, subjection: usque ad servilem patientiam demissus, Tac. A. 14, 26: Britanniam uno praelio veteri patientiae restituit, id. Agr. 16; id. H. 2, 29.
Patigran or Patigrans, f., a city in Media, Amm. 23, 23.
1. pătĭna (pătĕna), ae, f. [pateo], a broad, shallow dish, pan, stewpan (cf.: lanx, catinus).
- I. Lit.: ut patinae fervent, Plaut. Ps. 3, 2, 51: qui mi inter patinas exhibes argutias, id. Most. 1, 1, 2: jamdudum animus est in patinis, i. e. my belly has been crying cupboard, Ter. Eun. 4, 7, 46; Cic. Att. 4, 8, a, 1: muraena In patinā porrectā, Hor. S. 2, 8, 43; Plin. 23, 2, 33, § 68: fictiles, id. 34, 11, 25, § 109: orobanche estur et per se et in patinis, i. e. cooked, id. 22, 25, 80, § 162: patinae ob immensam magnitudinem, Suet. Vit. 13: deerat pisci patinae mensura, i. e. a dish large enough, Juv. 4, 72.
- II. Transf.
- A. A kind of cake, Apic. 4, 2.
- B. A crib, manger, Veg. 1, 56.
2. Patĭna, ae, m., a Roman surname: T. Patina, Cic. Mil. 17, 46.
pătĭnārĭus, a, um, adj. [1. patina], of or belonging to a dish or pan: piscis. stewed in a pan with sauce, Plaut. As. 1, 3, 27: strues, a pile of dishes, id. Mer. 1, 2, 25: aliis incendiarium et patinarium vociferantibus, i. e. gormandizer, Suet. Vit. 17.
Via patinaria, a street in Rome, P. Vict. de Reg. Urb. R.
pătĭo, patĕre, v. patior init.
pătĭor, passus, 3, v. dep. (act. archaic collat. form patiunto, Cic. Leg. 3, 4, 11: patias, Naev. ap. Diom. p. 395 P.) [cf. Greek ΠΑΘ, ΠΕΝΘ-, πέπονθα, πένθος], to bear, support, undergo, suffer, endure (syn.: fero, tolero).
- I. Lit.
- A. In gen.
- 1. Tu fortunatu’s, ego miser: patiunda sunt, Plaut. Most. 1, 1, 46; id. Am. 3, 2, 64: fortiter malum qui patitur, idem post potitur bonum, id. As. 2, 2, 58 Ussing (al. patitur bonum): o passi graviora! Naev. 1, 24; Verg. A. 1, 199; Cic. Univ. 6: belli injurias, id. Phil. 12, 4, 9: servitutem, id. ib. 6, 7, 19: toleranter dolores pati, id. Tusc. 2, 18, 43: gravissimum supplicium, Caes. B. C. 2, 30: omnia saeva, Sall. J. 14, 10: et facere et pati fortiter, Liv. 2, 12: haec patienda censeo potius, quam, etc., id. 21, 13: Hannibal damnum haud aegerrime passus est, id. 22, 41: exilium, Verg. A. 2, 638: pauperiem, Hor. C. 3, 2, 1. aliae nationes servitutem pati possunt, populi Romani propria est libertas, Cic. Phil. 6, 7, 19: extremam pati fortunam, Caes. B. C. 2, 32: aequo animo magnum morbum pati, Sen. Ep. 66, 36: mentietur in tormentis qui dolorem pati potest, Quint. 5, 10, 70: qui nec totam servitutem pati possunt, nec totam libertatem, Tac. H. 1, 16: non potest generosus animus servitutem pati, Sen. Contr. 4, 24, 1: hiemem et aestatem juxta pati, Sall. J. 85, 33.
- (β) Absol.: dolor tristis res est . . . ad patiendum tolerandumque difficilis, Cic. Tusc. 2, 7, 18; Ov. Am. 1, 8, 75.
- 2. To suffer, have, meet with, be visited or afflicted with (mostly postAug.): poenam, Quint. 11, 3, 32; Plin. Ep. 2, 11, 20; Val. Max. 6, 2, 1; Sen. Contr. 1, 5, 6: incommodum, Quint. 11, 3, 32: vim, Suet. Ner. 29: quicquid in captivum invenire potest, passurum te esse cogita, Curt. 4, 6, 26: mortem pati, Lact. Epit. 50, 1; Sen. Ep. 94, 7: indignam necem, Ov. M. 10, 627: mortem, id. Tr. 1, 2, 42: rem modicam, Juv. 13, 143: adversa proelia, Just. 16, 3, 6: infamiam, Sen. Ep. 74, 2: sterilitatem famemque, Just. 28, 3, 1: cladem pati (post-Aug. for cladem accipere, etc.), Suet. Caes. 36 init.; so, naufragium, Sen. Herc. Oet. 118: morbum, Veg. 1, 17, 11; Gell. 17, 15, 6: cruciatus corporis, Sen. Suas. 6, 10: ultima, Curt. 3, 1, 6: injuriam, Sen. Ep. 65, 21: ut is in culpā sit, qui faciat, non is qui patiatur injuriam, Cic. Lael. 21, 78; cf.: de tribus unum esset optandum: aut facere injuriam nec accipere … optimum est facere, impune si possis, secundum nec facere nec pati, id. Rep. 3, 13, 23.
- B. In partic.
- 1. In mal. part., to submit to another’s lust, to prostitute one’s self, Plaut. Capt. 4, 2, 87; cf. Sall. C. 13, 3; Sen. Q. N. 1, 16; Petr. 25; 140.
- 2. To suffer, to pass a life of suffering or privation (poet.): certum est in silvis inter spelaea ferarum Malle pati, Verg. E. 10, 53: novem cornix secula passa, Ov. M. 7, 274; Luc. 5, 313; Sen. Thyest. 470.
- II. Transf.
- A. To suffer, bear, allow, permit, let (syn.: sino, permitto): illorum delicta, Hor. S. 1, 3, 141.
With acc. and inf.: neque tibi bene esse patere, et illis, quibus est, invides, Plaut. Ps. 4, 7, 36; Ter. Phorm. 3, 3, 3: siquidem potes pati esse te in lepido loco, Plaut. Poen. 3, 3, 83: ista non modo homines, sed ne pecudes quidem passurae esse videntur, Cic. Cat. 2, 9, 20: nobiscum versari jam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam, id. ib. 1, 5, 10: quantum illius ineuntis aetatis meae patiebatur pudor, id. de Or. 2, 1, 3: nullo se implicari negotio passus est, id. Lig. 1, 3: duo spondei non fere se jungi patiuntur, Quint. 9, 4, 101: aut persuasurum se aut persuaderi sibi passurum, Liv. 32, 36, 2: ut vinci se consensu civitatis pateretur, id. 2, 2, 9; 6, 23, 8; Curt. 8, 9, 23.
With acc.: neque enim dilationem pati tam vicinum bellum poterat, Liv. 1, 14, 6: recentis animi alter (consul) … nullam dilationem patiebatur, id. 21, 52, 2.
With quin: non possum pati, Quin tibi caput demulceam, Ter. Heaut. 4, 5, 13: nullum patiebatur esse diem, quin in foro diceret, Cic. Brut. 88, 302.
Poet. with part.: nec plura querentem Passa, Verg. A. 1, 385; 7, 421 (= passa queri, etc.).
Hence, facile, aequo animo pati, to be well pleased or content with, to acquiesce in, submit to: aegre, iniquo animo, moleste pati, to be displeased, offended, indignant at: quaeso aequo animo patitor, Plaut. As. 2, 2, 108: apud me plus officii residere facillime patior, Cic. Fam. 5, 7, 2; 1, 9, 21: consilium meum a te probari … facile patior, id. Att. 15, 2, 2; id. Verr. 2, 3, 2, § 5: cum indigne pateretur nobilis mulier … in conventum suam mimi filiam venisse, id. ib. 2, 5, 12, § 31: periniquo patiebar animo, te a me digredi, id. Fam. 12, 18, 1; Liv. 4, 18.
- 2. To submit: patior quemvis durare laborem, Verg. A. 8, 677: pro quo bis patiar mori, Hor. C. 3, 9, 15.
- B. To experience, undergo, to be in a certain state of mind or temper: nonne quiddam pati furori simile videatur, Quint. 1, 2, 31.
- C. In gram., to be passive, to have a passive sense: (verbum) cum haberet naturam patiendi, a passive nature, Quint. 1, 6, 10: modus patiendi, id. 1, 6, 26; 9, 3, 7.
Hence, pătĭens, entis, P. a., bearing, supporting, suffering, permitting.
- A. Lit.: amnis navium patiens, i. e. navigable, Liv. 21, 31, 10: vomeris, Verg. G. 2, 223: vetustatis, lasting, Plin. 11, 37, 76, § 196: equus patiens sessoris, Suet. Caes. 61.
- B. Transf.
- 1. That has the quality of enduring, patient: nimium patiens et lentus existimor, Cic. de Or. 2, 75, 305: animus, Ov. P. 4, 10, 9.
Comp.: meae quoque litterae te patientiorem lenioremque fecerunt, Cic. Q. Fr. 1, 1, 14.
Sup.: patientissimae aures, Cic. Lig. 8, 24: patientissimus exercitus, Caes. B. C. 3, 96.
- 2. That has the power of endurance, firm, unyielding, hard (poet.): patiens aratrum, Ov. Am. 1, 15, 31: saxo patientior illa Sicano, Prop. 1, 16, 29.
Hence, adv.: pătĭenter, patiently: alterum patienter accipere, non repugnanter, Cic. Lael. 25, 91: patienter et fortiter ferre aliquid, id. Phil. 11, 3, 7: patienter et aequo animo ferre difficultates, Caes. B. C. 3, 15: prandere olus, Hor. Ep. 1, 17, 13.
Comp.: patientius alicujus potentiam ferre, Cic. Fam. 1, 8, 4.
Sup.: patientissime ferre aliquid, Val. Max. 4, 3, 11.
pătiscens, v. patesco.
Patmos or -us, i, f., = Πάτμος, an island of the Ægean Sea, one of the Sporades, a place of banishment of the Romans, now Patino, Plin. 4, 12, 23, § 69; Vulg. Apoc. 1, 9.
pător, ōris, m. [pateo], an opening (postclass.), App. M. 1, p. 111, 7; 3, p. 137 et saep.: narium, Scrib. Comp. 46 and 47.
Pā̆trae, ārum, f., = Πάτραι,
- I. a very ancient city in Achaia, on the promontory of Rhium, the mod. Patras, Cic. Fam. 7, 28, 1; 13, 17, 1; 16, 1, 2; Liv. 27, 29; Mel. 2, 3, 9; Plin. 4, 4, 5, § 11; Ov. M. 6, 417.
Hence,
- II. Pā̆trensis, e, adj., of or belonging to Patrœ, Patrœan: Lyso Patrensis, of Patrœ, Cic. Fam. 13, 19, 1 sq.: bibliotheca, Gell. 18, 9, 5.
In plur.: Pătren-ses, ĭum, m., the Patrœans: Patrensium leges, Cic. Fam. 13, 19, 2.
‡ pătraster, tri, m. [pater], a fatherin-law, Inscr. Maff. Mus. Ver. 360, 7; Inscr. Murat. 1632, 9; 1958, 6.
pā̆trātĭo, ōnis, f. [patro], an effecting, achieving, accomplishing (rare and postAug.).
- I. In gen., Vell. 2, 98, 2.
- II. In partic., in mal. part., Schol. ad Pers. 1, 18; Theod. Prisc. 2, 11.
pā̆trātor, ōris, m. [patro], an effecter, achiever, accomplisher (post-Aug.): necis, Tac. A. 14, 62: amoris, Avien. Arat. 20: illustrium operum atque signorum, Hier. in Isa. prol. init.
pătrātus, a, um, Part., from patro; v. patro fin.
Pā̆trensis, e, v. Patrae, II.
pā̆trĭa, ae, v. 1. patrius, II. C. 1.
pătrĭarcha and pătrĭarches, ae, m., = πατριάρχης, the father or chief of a tribe, a patriarch.
- I. Lit.: secundum patriarchas et ceteros majores, Tert. Idol. 17; id. Cor. Mil. 9; Prud. Psych. 534; Vulg. 1 Par. 8, 28; id. Act. 7, 8.
Gen. plur. patriarchūm, Paul. Nol. Carm. 24, 209.
- B. Transf., a chief bishop, a patriarch, Vop. Firm. Saturn. 8, 4.
- II. Trop.: philosophi, patriarchae ut ita dixerim, haereticorum, Tert. Anim. 3.
pătrĭarchĭcus, a, um, adj. [patriarcha], of or belonging to a patriarch, patriarchal: sedes, Just. Novell. 7.
pā̆trĭcē, adv., v. patricus fin.
pătrĭcĭātus, ūs, m. [patricius], the rank or dignity of the patricians, Suet. Aug. 2.
From the time of Constantine, a high dignity at the imperial court, a rank next to that of the emperor, Cassiod. Var. 6, 2.
pā̆trĭcīda, v. parricida.
Patrĭcĭa Cŏlōnĭa,
- I. the Roman colony of Corduba, in Hispania Baetica, Plin. 3, 1, 3, § 11.
Hence,
- II. ‡ Patrĭcĭen-sis, e, adj., of or belonging to the city of Corduba, Inscr. Grut. 432, 7; 460, 10.
pā̆trĭcĭi, ōrum, v. patricius, II.
‡ pā̆trĭcĭŏlus, i, m. dim., from patricius, acc. to Prisc. p. 610 P.
pā̆trĭcĭus (pā̆trĭtĭus, Aug. Mon. Ancyr.), a, um, adj. [patres],
- I. of the rank or dignity of the patres; belonging to the patricians, patrician, noble (cf. nobilis): patricii pueri, Plaut. Capt. 5, 4, 5: familia, Cic. Leg. 2, 3, 6; Vell. 2, 59, 2: gens, Juv. 10, 332: sanguis, Pers. 1, 61: ostrum, Stat. S. 1, 4, 97: Patricius Vicus Romae dictus eo, quod ibi patricii habitaverunt (the mod. Via Urbana), Fest. p. 221 Müll.
- II. Subst.: pā̆trĭcĭus, i (usu. plur., pā̆trĭcĭi, ōrum), m., a patrician, a member of the Roman nobility, divided into patricii majorum and minorum gentium (of the older and younger families): olim patricii dicebant, plebiscitis se non teneri, Gai. Inst. 1, 3: patres ab honore, patriciique progenies eorum appellati, Liv. 1, 8 fin.: patricios Cincius ait appellari solitos, qui nunc ingenui vocentur, Fest. p. 241 Müll.; Cic. Caecin. 35, 101: patricii minorum gentium, id. Fam. 9, 21, 2: (Sulla) primus e patriciis Corneliis igni voluit cremari, of the Cornelian patricians, id. Leg. 2, 22, 57: exire e patriciis, to pass, by adoption, into a plebeian family, id. Dom. 14, 37; Juv. 8, 190; 1, 24.
In sing.: nisi qui patricius sit, Cic. Mur. 7, 15; id. Brut. 16, 62.
- B. From the time of the emperor Constantine, patricius became the title of a person high in office at court, Inscr. Grut. 1076, 2; Sid. 2, 90.
pā̆trĭcus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal; in gram.: patricus casus, the genitive, Varr. L. L. 8, § 66 Müll.; 8, § 67 ib.; 9, § 54 ib; 9, § 67 ib.; 9, § 85 ib.
Hence, adv.: pă-trĭcē, paternally, in the manner of a father (ante-class.): cesso magnifice patriceque ita ero meo ire advorsum? Plaut. Cas. 3, 6, 8.
pătrĭē, adv., v. 1. patrius fin.
‡ pătrīmes, v. patrimus init.
pā̆trĭmōnĭālis, e, adj. [patrimonium] of or belonging to a patrimony, patrimonial (jurid. Lat.): munus, Dig. 50, 4, 1: fundi, Cod. Th. 11, 16, 1; 2; 9.
pătrĭmōnĭŏlum, i, n. dim. [patrimonium], a little patrimony (late Lat.), Hier. Ep. 45, n. 15.
pā̆trĭmōnĭum, ii, n. [pater], an estate inherited from a father, a paternal estate, inheritance, patrimony (syn. hereditas).
- I. Lit.: lauta et copiosa, Cic. Rab. Post. 14; id. Fl. 36, 89: amplum et copiosum, id. Rosc. Am. 2, 6: expellere aliquem e patrimonio, id. ib. 50, 147: patrimonio ornatissimo spoliari, id. Sull. 20, 58: naufragium patrimonii luculentissimi, id. Phil. 12, 8, 19: patrimonia effundere, id. Off. 2, 15, 54: devorare, id. Phil. 2, 27, 67: eripere patrimonium alicui, id. Sest. 52, 111: amplificare, Col. 1 prooem. § 7; Aug. Mon. Ancyr. et saep.; Juv. 14, 116; Gai. Inst. 2, 1; 3, 42.
- II. Trop.: in populi Romani patrimonio, Cic. Phil. 2, 39, 101: ut plebem tribus suis patrimoniis deleniret, id. Mil. 35, 95: Mucius quasi patrimonii propugnator sui, inheritance, id. de Or. 1, 57, 244: paterni nominis, id. Dom. 58, 146.
pătrīmus (quantity of the penult uncertain; v. matrimus), a, um (collat. form: MATRIMES ac PATRIMES dicuntur, quibus matres et patres adhuc vivunt, Fest. p. 126 Müll.), adj. [pater], that has a father living: decem ingenui, decem virgines, patrimi omnes matrimique (Gr. ἀμφιθαλεῖς), Liv. 37, 3, 6; Cic. Har. Resp. 11, 23; Tac. H. 4, 53; Gell. 1, 12, 2; Cic. Lael. ap. Macr. S. 1, 6, 13; Fest. s. v. patrimi, p. 245 Müll.; cf. Mercklin in Zeitschr. f. Alterth. Wiss. 12. Jahrg., Heft 2. pp. 97- 122. (The remark of Servius, ad Verg. G. 1, 31, that patrimi and matrimi were names applied to the children that sprung from a marriage contracted by confarreatio, appears to be unfounded.)
pā̆trĭōta, ae, m., = πατριώτης, a countryman, Gregor. Ep. 8, 37.
pā̆trĭōtĭcus, a, um (patria), of or belonging to one’s native land: possessiones, Cassiod. Var. 12, 5: responsio, in the mothertongue, id. ib. 11, 1.
pā̆trĭ -passĭāni, ōrum, m. [paterpatior], believers in the doctrine of Noëtus, that the Supreme Father suffered in the death of Jesus, Isid. Orig. 8, 5, 41.
† pā̆trisso (patrīzo), āre, v. n., = πατρίζω, to take after one’s father (ante-class.): tene id mirari, si patrissat finus? Plaut. Ps. 1, 5, 27; Ter. Ad. 4, 2, 25.
pătrītus, a, um, adj. [pater, like avitus from avus], of one’s father or forefathers (an archaic word, which, however, in Cic. Tusc. 1, 19, 45, is suspected without sufficient cause): avito ac patrito more, Varr. ap. Non. 161, 6: secundum leges patritas, id. ib. 161, 8: patrita et avita philosophia, Cic. Tusc. 1, 19, 45: res, id. Verr. 1, 5, 13 (Klotz); Lex. Thor lin. 28: subleva misericordiā aetatem familiarem tibi et patritam, Front. Ep. ad Amic. 2, 6 fin.: in sedem patritam referri, Arn. 2, 87: Jesum Valentiniani cognominant Soterem de patritis, after the example of their fathers or forefathers, Tert. adv. Val. 12.
1. pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).
- I. Lit.
- A. In gen.: esse exitio rei patriae suae, Plaut. Bacch. 4, 9, 23: rem patriam et gloriam majorum foedare, id. Trin. 3, 2, 30: animus patrius, Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8: res patria atque avita, Cic. Verr. 1, 5, 13: potestas, id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2: jus et potestas, Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9: majestas, id. 4, 45, 8; 8, 7, 15: auctoritas, Cic. Cael. 16, 37: amor, id. Fin. 1, 7, 23: benevolentia, Tac. A. 4, 4: maeror, Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22: acerbitas, Liv. 7, 5, 7: monumentum, Ter. Eun. prol. 13: amor, Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723: patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum, hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one’s forefathers. like θεοι πατρῷοι, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.: hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.
Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius, Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24: poenas patrias persequi, id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28: patrio instituto deditus studio litterarum, Cic. Brut. 20, 79; 59, 213: mos patrius et disciplina, id. Sen. 11, 37: regnum patrium atque avitum, id. Imp. Pomp. 8, 21.
- B. In partic., in gram.: patrius casus, the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.
- II. Transf., in gen.
- A. Handed down from one’s forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.
- B. Hereditary, innate, peculiar (poet.): praediscere patrios cultusque habitusque locorum, Verg. G. 1, 52: patrius hic (pedum dolor) illi, the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722: adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis, Val. Fl. 2, 157.
Hence,
- C. Subst.
- 1. pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
- a. One’s fatherland, native land or country, native place: erilis patria, salve, Plaut. Stich. 5, 2, 2: eram imperator in patriā meā, id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17: omnes omnium caritates patria una complexa est., id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.): patriā Atheniensis an Lacedaemonius, Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.
- b. A dwelling-place, home: habuit alteram loci patriam, alteram juris, Cic. Leg. 2, 2, 5: Italiam quaero patriam, Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25: exuere patriam, Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = μητρόπολις, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.
Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108: quia propheta in suā patriā honorem non habet, Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.
Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40: nimborum in patriam, Verg. A. 1, 51: divisae arboribus patriae, id. G. 2, 116; cf.: una atque eadem est vini patria atque magistri, Juv. 11, 161.
- * 2. pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.
- * D. Adv.: pā̆trĭē, paternally: patrie monere, Quint. 11, 1, 68.
2. pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].
- I. In gen., of or belonging to one’s native country or home, native: patrius sermo, Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57: mos, Cic. Par. 4, 1, 27: ritus, id. Leg. 2, 9, 21: carmen patrium canere, a national song, Curt. 3, 3, 9: Mycenae, i. e. their home, Verg. A. 2, 180: palaestrae, id. ib. 3, 281: vox, Vulg. 2 Macc. 7, 8.
- II. In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.
pătrizo, āre, v. patrisso.
pā̆tro, āvi, ātum, 1, v. a. [etym. dub.; prob. from root pat- of pateo, q. v.; cf. Gr. πατος], to bring to pass, execute, perform, achieve, accomplish, bring about, effect, finish, conclude (rarely used by Cic., by Cæs. not at all; syn.: conficio, perago, perpetro).
- I. In gen.: ubi sementim patraveris, Cato, R. R. 54: conata, Lucr. 5, 385: operibus patratis, Cic. Leg. 2, 8, 19: promissa, id. Att. 1, 14, 7: bellum, to bring the war to an end, Sall. J. 75, 2; Vell. 2, 79, 3; 123; Tac. A. 2, 26; Flor. 2, 15, 1; cf. Quint. 8, 3, 44: incepta, Sall. J. 70, 5: facinus, id. C. 18, 8; Liv. 23, 8 fin.: consilia, Sall. J 13, 5: cuncta, id. C. 53, 4: pacem, to conclude a peace, Liv. 44, 25: jusjurandum, as pater patratus (v. infra), to pronounce the customary form of oath in making a treaty, id. 1, 24, 6: jussa, to execute, Tac. H. 4, 83: patrata victoria, obtained, gained, id. A. 13, 41 fin.: patrati remedii gloria, the glory of the effected cure, id. H. 4, 81 multas mortes jussu Messalinae patratas, id. A. 11, 28.
- II. In partic., in mal. part.: patranti fractus ocello. i. e. with a lascivious eye, Pers. 1, 18: sunt lusci oculi atque patrantes, Anthol. Lat. 3, 160, 3. (Cf., respecting the accessory notion of patrare, Quint. 8, 3, 44.)
Part. perf.: pā̆trātus, act. (as if from patror, āri), in the phrase pater patratus, the fetial priest, who ratified a treaty with religious rites: pater patratus ad jusjurandum patrandum, id est sanciendum fit foedus, Liv 1, 24, 6; cf. Serv. ad Verg. A. 9, 53; 10, 14; 12, 206.
Pā̆trŏbĭus, ĭi, m., a freedman of the emperor Nero, Plin. 35, 13, 47, § 168; Suet. Galb. 20.
‡ pā̆trōcĭnālis, e, adj. [patrocinium], of or belonging to protection or patronage: TABVLAE PATROCINALES, the patronage tab lets, on which was engraved the decree of the chief magistrate of a municipium or a colony, appointing a patron for it, and which were transmitted to him, Inscr. Romanelli, Topogr Napol. tom. iii. p. 147.
pā̆trōcĭnātus, a, um, v. patrocinor fin.
pā̆trōcĭnĭum, ĭi, n. [patrocinor], pro tection, defence, patronage (cf.: praesidium, clientela, tutela).
- I. In gen.: patrocinia appellari coepta, cum plebs distributa est inter patres, ut eorum opibus tuta esset, Fest. p. 233 Müll.: illud patrocinium orbis terrae verius, quam imperium poterat nominari, Cic. Off. 2, 8, 27: cujus patrocinio civitas plurimum utebatur, Sall. C. 41, 4; id. Or. Philippi contra Lepid.: utraque factio Macedonum patrociniis nitebatur, Nep. Phoc. 3, 1; Inscr. Grut. 354, 1.
- B. Trop., defence, protection: voluptatis, Cic. Fin. 2, 21, 67: voluptas plurimorum patrociniis defenditur, id. Par. 1, 3, 15: mollitiae, Liv. 5, 6: difficultatis patrocinia praeteximus segnitiae, Quint. 1, 12, 16; cf. id. 10, 1, 28: causa patrocinio non bona pejor erit, Ov. Tr. 1, 1, 26; Plin. 13, 3, 4, § 23.
- II. In partic., a defence in a court of justice, a pleading: hoc dicendi genus ad patrocinia mediocriter aptum videbatur, Cic. Brut. 29, 112: legitimarum et civilium controversiarum patrocinia suscipere, id. Or. 34, 120: arripere patrocinium aequitatis, id. de Or. 1, 57, 242: aliquae (controversiae) in meum quoque inciderunt patrocinium, Quint. 7, 2, 5; 5, 13, 40: patrocinium feneratorum, Liv. 6, 15.
- B. Transf., concr.: patrocinia, persons defended, clients, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1.
pā̆trōcĭnor, ātus, 1, v. dep. n. [patronus], to protect, defend, support, patronize, furnish a defence or protection to (mostly post-Aug.; not in Cic.).
- (α) With dat.: indotatis patrocinari, Ter. Phorm. 5, 7, 46: ut non homini patrocinemur sed crimin:. Quint. 2, 4, 23: patrocinari sibi, Plin. 14, 22, 28, § 148: ne ad illud quidem confugere possis, quod plerisque patrocinatur. Tac. Or. 10: nonne indignus est, cui exceptio patrocinetur? Dig. 2, 11, 2: loco, to defend the place, Auct. Bell. Hisp. 29 fin.
- (β) Absol.: patrocinari enim hoc esse aiunt, non judicare, Gell. 14, 2, 16.
- (γ) With ad and acc. (late Lat.), Macr. Somn. Scip. 1, 1, 5.
Part. perf.: patrocinatus, in a pass. signif., protected, defended (post-class.), Tert. adv. Gnost. 4.
Pătrō̆cles, is, v. Patroclus.
Patrocliānus, a, um, v. Patroclus, II.
Pā̆trō̆clus, i (collat. form Pā̆trĭcŏ-les, is, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38; cf. Enn. p. 92 Vahl.
Gr. acc. Patroclon, Prop. 2, 8, 33 Müll.; al. Patroclen), m., = Πάτροκλος and Πατροκλῆς.
- I. Son of Menœtius and Sthenele, the friend of Achilles, slain in single combat by Hector, Hyg. Fab. 97; Ov. P. 1, 3, 73 al.
- II. A man, otherwise unknown, from whom the Patroclianae sellae (i. e. latrinae) take their name, Mart. 12, 77, 9.
- III. The name of an elephant of king Antiochus, Plin. 8, 5, 5, § 12.
Pā̆trōn, ōnĭs, m., one of the companions of Evander, Verg. A. 5, 298.
pā̆trōna, ae, f [patronus], a protectress, patroness.
- I. Lit.
- A. In gen.: bonam atque opsequentem deam atque haut gravatam patronam execuntur, Plaut. Rud. 1, 5, 4: te mihi patronam capio. Thais, Ter. Eun. 5, 2, 48 cum lex ipsa sociorum atque amicorum populi Romani patrona sit. Cic. Div in Caecil. 20, 65.
- B. In partic., the mistress of a freedman, a patroness, Plin. Ep. 10, 4, 2.
- II. Trop., a protectress: provocatio patrona illa civitatis ac vindex libertatis, Cic. de Or. 2, 48, 199; Mart. 7, 72, 14.
Of the tongue, Plaut. As. 2, 2, 26.
pā̆trōnālis, e, adj. [patrocinor], of or belonging to a patron: verecundia, towards one’s patron, Dig. 39, 5, 20: HONOR, Inscr. Grut 1101, 1 (al. PATRONATVS HONOR).
pā̆trōnātus, ūs, m. [patrocinor], the character and condition of a patron, patronship, patronage (late Lat.; cf. patrocinium), Inscr. Murat. 564, 1: jus patronatus, the sum of the rights of a patron over his freedman, Dig. 37, tit. 14 (v Sandars ad Just. Inst. 1, 5, 3): omni commodo patronatus carere, Dig. 37, 14, 3: amissi patronatus jus recipere, ib. 21
pā̆trōnus, i, m. [pater].
- I. Lit., a protector, defender, patron (of individuals, or of cities and entire provinces; also, the former master of a freedman); PATRONVS SI CLIENTI FRAVDEM FECERIT SACER ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Serv. Verg. A. 6, 609; quot enim clientes circa singulos fuistis patronos, tot nunc, etc., Liv 6, 18, 6: ego me patronum profiteor plebis, id. 6, 18, 14; civitatum et nationum, Cic. Off. 1, 11, 35; id. Pis. 11, 25; cf.: tum conventus ille Capuae, qui me unum patronum adoptavit, etc., id. Sest. 4, 9; Inscr. A. U. C. 742, Marin. Fratr Arv. p. 782; see also Inscr. Orell. 956; 1079; 3056 sq.: patronus, defensor, custos coloniae, Cic. Sull. 21, 60; id. Div. in Caecil. 1, 2.
Of the former master of a freedman or freedwoman: volo me placere Philolachi, meo patrono, Plaut. Most. 1, 3, 11: civis Romani liberti hereditatem Lex XII. Tabularum patrono defert, si intestato sine suo herede libertus decesserit, Ulp. Fragm. tit. 29, § 1; cf. Gai. Inst. 3, 40; Cic. Fam. 13, 21, 2: corrupti in dominos servi, in patronos liberti, Tac. H. 2, 2.
- II. Transf., a defender before a court of justice, an advocate, pleader (syn.: advocatus, causidicus, procurator, cognitor): judicis est semper in causis verum sequi, patroni nonnumquam verisimile, etiamsi minus sit verum, defendere, Cic. Off. 2, 14, 51; id. de Or. 2, 69, 280: patronus alicui causae constitui, id. Mur. 2, 4; cf.: his de causis ego huic causae patronus exstiti, id. Rosc. Am. 2, 5; Lex. Servil. lin. 9: patronus partis adversae, Quint. 4, 1, 11; cf.: patronus adversarii, id. 4, 1, 11; Tac. Or. 1.
- B. In gen., a defender, advocate: eam legem a vestrorum commodorum patrono esse conscriptam, Cic. Agr. 3, 1, 3: foederum ac foederatorum, id. Balb. 10, 25: justitiae, id. Lael. 7 fin.: qui modo patronus nunc cupit esse cliens, Ov. A. A. 1, 88.
Comically: video ego te, propter malefacta qui es patronus parieti, i. e. standing like a patron in front of the wall (of one who, for fear of blows, places himself with his back to the wall, Plaut. Truc. 4, 3, 48; cf. id. Ps. 2, 2, 12.
As an affectionate and respectful form of address: mi patrone, immo potius mi pater, Plaut. Rud. 4, 8, 2; 16.
† pătrōnymĭcus, a, um, adj., = πατρωνυμικός, formed after a father’s name, patronymic; in gram.: patronymicum nomen, a patronymic, as Anchisides from Anchises, Prisc. p. 582 P. et saep.
pā̆trŭēlis, e (abl. patruele, Nep. Fragm. ap. Charis. p. 113 P.), adj. [patruus], of or descended from a father’s brother (cf. consobrinus, descended from a mother’s sister).
- I. Lit.: patrueles marium fratrum filii; consobrini ex duabus editi sororibus, Non. 557, 12: item fratres patrueles, sorores patrueles, id est qui quaeve ex duobus fratribus progenerantur, Dig. 38, 10, 1, § 6; Gai. Inst. 3, 10: frater tuus erat frater patruelis meus, Plaut. Poen. 5, 2, 109: L. Cicero frater noster cognatione patruelis, amore germanus, my cousin by blood, my brother in affection, Cic. Fin. 5, 1, 1: frater, id. Planc. 11, 27.
- B. Subst.: pā̆trŭēlis, is, comm., a father’s brother’s son or daughter, a cousin: patruelis suus, his cousin, Suet. Dom. 15: alterum e patruelibus, id. ib. 10: patruelis nulla, Pers. 6, 52; Amm. 15, 8, 1.
- 2. Transf., a father’s sister’s son, a cousin, Cic. Cael. 24, 60.
- II. Transf., of or belonging to a father’s brother’s child or children, of one’s cousin or cousins (poet.): patruelia regna, i. e. of Danaus, Ov. H. 14, 61: patruelia dona, i. e. the arms of Achilles (whose father was the brother of Ajax’s father), id. M. 13, 41: origo, id. ib. 1, 352.
1. pā̆trŭus, i, m. [pater, like the Sanscr. pitrivya, patruus, from pitri], a father’s brother, paternal uncle (opp. avunculus, a mother’s brother, maternal uncle); cf. Dig. 38, 10, 10.
- I. Lit.: L. Cicero patruus, Cic. de Or. 2, 1, 2: tutor et patruus, id. Verr. 2, 1, 53, § 139; Hor. S. 1, 6, 131: patruus magnus = frater avi, Dig. 38, 10, 10: patruus major = frater proavi, Tac. A. 12, 22; Dig. 38, 10, 10: major patruus = avi et aviae patruus, Paul. ex Fest. p. 136 Müll.: patruus maximus = frater abavi, id. ib. Fragm. 17; plur., Juv. 1, 158; 6, 567.
- II. Transf., a severe reprover (as uncles are apt to co towards their nephews): pertristis quidam patruus, censor, magister, Cic. Cael. 11, 25: ne sis patruus mihi, Hor. S. 2, 3, 88: cum sapimus patruos, Pers. 1, 11; Manil. 5, 449.
2. pătrŭus, a, um, adj. [1. patruus], of or belonging to a father’s brother, of an uncle (poet.): patruae verbera linguae, an uncle’s, Hor C. 3, 12, 2: ense cadit patruo, Ov. F. 4, 55 (al. patrui).
Comically in sup.: patrue mi patruissime, my uncle, my best of uncles! Plaut. Poen. 5, 4, 24; 26.
A maximum of 100 entries are shown.