Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

hospĭtālis, e, adj. [hospes], of or relating to a guest or host, hospitable, ξένιος, ξενικός.

  1. I. Lit.
    1. A. Adj. (class.): illam ipsam sedem hospitalem, in quam erit deductus, publicam populi Romani esse dicet, Cic. Agr. 2, 17, 46: deversorium, Liv. 21, 63 fin.: cubiculum, guest-chamber, id. 1, 58: beneficia, id. 2, 14 fin.: aves, set before a guest, Varr. R. R. 3, 2, 3; cf.: cena Augusti, Plin. 33, 4, 24, § 83: umbra, Hor. C. 2, 3, 10: tessera, which guests gave to the host, Plaut. Poen. 5, 2, 87 sq.; cf. ib. 5, 1, 25: Juppiter, the patron of hospitality, Cic. Deiot. 6, 18; id. Fin. 3, 20, 66; id. Q. Fr. 2, 12, 3 al.; cf. deus, Plaut. Poen. 5, 1, 25: non dubitavit illud insigne Penatium hospitaliumque deorum ex hospitali mensa tollere, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48: fulmina, of Jupiter hospitalis, Sen. Q. N. 2, 49: caedes, the murder of a guest, Liv. 25, 18, 7: TABVLA, i. e. a municipal decree for the reception of a guest, Inscr. Grut. 456, 1: Theophrastus scribit, Cimonem Athenis etiam in suos curiales Laciadas hospitalem fuisse, Cic. Off. 2, 18, 64; cf.: homo qui semper hospitalissimus amicissimusque nostrorum hominum existimatus esset (shortly before: cum suae partes essent hospitum recipiendorum), id. Verr. 2, 1, 26, § 65: tua illa Venus, id. Cael. 21, 52: tibi hospitale pectus, Hor. Epod. 17, 49: nihil hospitalius mari (Campaniae): hospitalem hostem appellare, Liv. 25, 18, 8: hinc illi nobiles portus Cajeta, Misenus, etc., Flor. 1, 16: appulsus litorum, Plin. 2, 46, 45, § 118.
    2. B. Subst.
      1. 1. hospĭtālis, is, m., a guest: injuriae potestatum in hospitales ad visendum venientium, Hipponenses in necem ejus (delphini) compulerunt, Plin. 9, 8, 8, § 26.
      2. 2. hospĭtālia, ium, n.
        1. a. Apartments for guests, guest-chambers, Vitr. 6, 10.
        2. b. On the stage, the two entrances on the right and left for strangers, Vitr. 5, 7.
        3. c. (Sc. jura.) The dues of hospitality, Liv. 42, 24 fin.
  2. II. Transf., of things: ut in Fucino lacu invectus amnis, in Lario Addua, etc. … in Lemanno Rhodanus: hic trans Alpes superiores in Italia multorum milium transitu hospitales suas tantum nec largiores quam intulere aquas evehentes, foreign, i. e. that flow through without mingling, Plin. 2, 103, 106, § 224; 17, 10, 14, § 69.
    Hence, adv.: hospĭtālĭter, hospitably, as a guest: invitati hospitaliter per domos, Liv. 1, 9, 9: vocare (opp. hostiliter), id. 6, 26, 3: excipere aliquem, Curt. 7, 6 med.: ingredi ad deos Penates, Just. 8, 3.