Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ē-rumpo, rūpi, ruptum, 3, v. a. and n.

  1. I. Act., to cause to break or burst forth; to burst, sunder (rare; mostly ante-class.).
    1. A. Lit.: (brassica) tumida concoquit, eadem erumpit, Cato, R. R. 157, 3: ignes, Lucr. 1, 725; cf. id. 6, 583; Cic. Arat. 111: Achates et Aeneas erumpere nubem ardebant, Verg. A. 1, 580: cum sanguis eruptus est, Scrib. Comp. 84: se erumpere, in the neuter signif., to break or burst forth, Lucr. 4, 1111; cf.: portis se foras erumpunt, Caes. B. C. 2, 14, 1: et caput, unde altus primum se erumpit Enipeus, Verg. G. 4, 368.
    2. B. Trop.: gaudium, Ter. Eun. 3, 5, 2: ne in me stomachum erumpant, cum sint tibi irati, Cic. Att. 16, 3, 1; Caes. B. C. 3, 8, 3; cf.: iram in hostes, Liv. 36, 7, 13: sic illi invidiosa conjunctio ad bellum se erupit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2; Tib. 4, 1, 88.
      Far more frequent and class.,
  2. II. Neutr., to break out, to burst or sally forth.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: ex castris, Caes. B. G. 3, 5 fin.; cf.: ignes ex Aetnae vertice, Cic. Verr. 2, 4, 48; and: ex stagno amnes, Plin. 6, 22, 24, § 86: tempestates, Hirt. B. G. 8, 5, 2: ne quo loco erumperent Pompeiani, Caes. B. C. 3, 44, 4; cf. portis, Sall. J. 99, 1: a porta, Liv. 34, 26: sive noctu, sive interdiu erumperent, Caes. B. C. 1, 81, 2; so absol., Liv. 9, 37; 29, 33 al.; cf.: abiit, excessit, evasit, erupit, Cic. Cat. 2, 1: per hostes, to break through, Liv. 22, 50, 8; cf.: inter tela hostium, Sall. J. 101, 9: ad Catilinam, id. Cat. 43, 2; Curt. 6, 3, 5 et saep.
      2. 2. In partic., to burst forth in growing, to shoot up, sprout out: folium e latere, Plin. 15, 14, 15, § 52: lentor cortice, id. 13, 6, 12, § 54: hordeum, id. 18, 7, 10, § 51: dentes, id. 11, 37, 64, § 170.
    2. B. Trop., to break out, to burst forth: cum illa conjuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset, Cic. Sest. 4, 9: si illustrantur, si erumpunt omnia? are disclosed, Cic. Cat. 1, 3: qui ex media (oratione) erumpit, breaks away, digresses, Quint. 4, 3, 17: risus quo pacto ita repente erumpat, id. de Or. 2, 58, 235; cf.: aliquando vera vox, id. Phil. 10, 9, 19: affectus, Quint. 9, 3, 54; cf. lacrimae, id. 11, 3, 75: verba vi quadam veritatis, id. 9, 2, 76 et saep.: furor, Cic. Sull. 24; cf.: curae privatae in certaminibus publicis erumpebant, Liv. 7, 21: seditio, id. 28, 24, 12; Tac. H. 1, 26: lumen dicendi per obstantia, Quint. 12, 9, 5: ut odia occulta civium in fortunas optimi cujusque erumperent, Cic. Mur. 23, 47; cf. id. ib. 38, 81; id. Cat. 1, 13, 31; so, vitia in amicos, id. Lael 21: iracundia in naves, Caes. B. C. 3, 8, 3: conspirationes in rempublicam, Quint. 12, 7, 2 et saep.: vereor ne istaec fortitudo in nervum erumpat, i. e. may end in bringing you to the stocks, Ter. Phorm. 2, 2, 11 Ruhnk.; cf.: aliquid in omnium perniciem, Liv. 34, 61: omnia, quae per hoc triennium agitata sunt, in hos dies, in hos menses, in hoc tempus erumpunt, Cic. Mur. 38: elisa (vox) in illum sonum erumpit, Quint. 11, 3, 51: in aliquem voluptatis affectum, id. 8, 3, 4; 11, 3, 51; Tac. A. 11, 35; cf.: in omne genus crudelitatis, Suet. Tib. 61; id. Cal. 6: rem ad ultimum seditionis erupturam, Liv. 2, 45; cf.: ad majora vitia, Suet. Ner. 27: quorsus (dominatio) eruptura sit horremus, Cic. Att. 2, 21; cf.: huc ejus affectus, ut, etc., Quint. 9, 2, 64.