Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

insānĭa, ae, f. [insanus],

  1. I. unsoundness of mind.
    1. A. As a disease, madness, insanity, Cels. 3, 18, 2 sqq.
    2. B. As a personal quality, madness, frenzy, folly, senselessness: nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum, Cic. Tusc. 3, 4, 8: sanitatem animorum positam in tranquillitate quadam constantiaque censebant: his rebus mentem vacuam appellarunt insaniam, id. ib. 3, 4, 9: furorem esse rati sunt, mentis ad omnia caecitatem: quod cum majus esse videatur, quam insania, tamen ejusmodi est, ut furor in sapientem cadere possit, non possit insania, id. ib. 3, 4, 11: concupiscere aliquid ad insaniam, to madness, id. Verr. 2, 2, 35, § 87: favere alicui ad insaniam, Suet. Cal. 55: adigere ad insaniam, Ter. Ad. 1, 2, 31: scelerata belli, Verg. A. 7, 461: quae tanta insania, cives? id. ib. 2, 42: nudus agas, minus est insania turpis, Juv. 2, 71 al.
          1. (β) Plur.: hunc intem periae insaniaeque agitant senem, Plaut. Aul. 4, 4, 15: incideram in hominum pugnandi cupidorum insanias, Cic. Fam. 4, 1, 1.
  2. II. Trop.
    1. A. Madness, i. e. excess, extravagance in any thing: villarum, Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5: libidinum, id. Sull. 25, 70: ut appareret, quam ab sano initio res in hanc insaniam venerit, Liv 7, 2, 13: mensarum, Plin. 13, 15, 29, § 91.
    2. B. Of speech: orationis, Cic. Brut. 82, 284.
    3. C. Poetic enthusiasm, rapture, inspiration: auditis? an me ludit amabilis Insania? Hor. C. 3, 4, 6.

insānĭo, īvi and ĭi, ītum (imperf.: insanibat, Ter. Phorm. 4, 3, 37), 4, v. n. [insanus], to be of unsound mind (syn.: furo, deliro, desipio).

  1. I. Lit.
    1. A. As a medic. t. t., to be mad, insane, of men, Cels. 3, 18, 66; 2, 7, 69 al.; of animals, Plin. 27, 11, 76, § 101.
    2. B. To be senseless, without reason, mad, insane: insanire ex amore, Plaut. Merc. 2, 2, 53: homo insanibat (for insaniebat), Ter. Phorm. 4, 3, 37: usque eo est commotus, ut insanire omnibus ac furere videretur, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 39: insanire tibi videris, quod, etc., id. Fam. 9, 21, 1: nisi ego insanio, id. Att. 7, 10: ex injuria, Ter. Ad. 2, 1, 43; Liv. 7, 39: cum ratione, Ter. Eun. 1, 1, 18: certa ratione modoque, Hor. S. 2, 3, 271.
  2. II. Transf., to act like a madman, to rage, rave: quid opus fuit hoc, hospes, sumptu tanto, nostra gratia? Insanivisti hercle, Plaut. Mil. 3, 1, 160: amavi equidem olim in adulescentia: Verum ad hoc exemplum numquam ut nunc insanio, id. Merc. 2, 1, 40: insanire libet quoniam tibi, Verg. E. 3, 36: manu, i. e. in battle, Stat. Th. 3, 668.
    Of speech; dicendi genus. quodspecie libertatis insanit, Quint. 12, 10, 73.
    Of a rage for building, Auct. Her. 4, 50, 63.
          1. (β) With acc.: errorem. Hor. S. 2, 3, 63: sollemnia, id. Ep. 1, 1, 101: amores alicujus, to be madly in love with one, Prop. 2, 34, 25 (3, 32, 25 M.): hilarem insaniam insanire, Sen. Vit. Beat. 12.
          2. (γ) With in and acc.: in libertinas, Hor. S. 1, 2, 49.
          3. (δ) With abl.: qua me stultitia insanire putas? Hor. S. 2, 3, 302.
            (ε) Pass. impers.: insanitur a patre, Sen. Contr. 2, 9.