Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

1. artus (not arctus), a, um, adj. [v. arma], prop. fitted; hence,

  1. I. Lit., close, strait, narrow, confined, short, brief: exierunt regionibus artis, Lucr. 6, 120: claustra, id. 1, 70; so id. 3, 808: nec tamen haec ita sunt arta et astricta, ut ea laxare nequeamus, Cic. Or. 65, 220: artioribus apud populum Romanum laqueis tenebitur, id. Verr. 2, 1, 5: nullum vinculum ad astringendam fidem jure jurando majores artius esse voluerunt, id. Off. 3, 31, 111: compages, Verg. A. 1, 293: nexus, Ov. M. 6, 242: arto stipata theatro, pressed together in a contracted theatre, Hor. Ep. 2, 1, 60: toga, a narrow toga without folds, id. ib. 1, 18, 30 (cf. exigua toga, id. ib. 1, 19, 13): nimis arta convivia, i. e. with too many guests, who are therefore compelled to sit close together, id. ib. 1, 5, 29 et saep.
    Hence, subst.: artum, i, n., a narrow place or passage: ventus cum confercit, franguntur in arto montes nimborum, Lucr. 6, 158 Lachm.: multiplicatis in arto ordinibus, Liv. 2, 50; so id. 34, 15: nec desilies imitator in artum, nor, by imitating, leap into a close place, Hor. A. P. 134.
  2. II. Trop., strict, severe, scanty, brief, small: sponte suā cecidit sub leges artaque jura, subjected himself to the severity of the laws, Lucr. 5, 1147: Additae leges artae et ideo superbae quasque etc., Plin. 16, 4, 5, § 12: vincula amoris artissima, Cic. Att. 6, 2: artior somnus, a sounder or deeper sleep, id. Rep. 6, 10: arti commeatus, Liv. 2, 34; Tac. H. 4, 26; cf.: in arto commeatus, id. ib. 3, 13: artissimae tenebrae, very thick darkness, Suet. Ner. 46 (for which, in class. Lat., densus, v. Bremi ad h. l., and cf. densus) al.
    So, colligere in artum, to compress, abridge: quae (volumina) a me collecta in artum, Plin. 8, 16, 17, § 44.
    Of hope, small, scanty: spes artior aquae manantis, Col. 1, 5, 2: ne spem sibi ponat in arto, diminish hope, expectation, Ov. M. 9, 683: quia plus quam unum ex patriciis creari non licebat, artior petitio quattuor petentibus erat, i. e. was harder, had less ground of hope, Liv. 39, 32; and of circumstances in life, etc., straitened, distressing, wretched, needy, indigent (so in and after the Aug. per. for the class. angustus): rebus in artis, Ov. P. 3, 2, 25: artas res nuntiaret, Tac. H. 3, 69: tam artis afflictisque rebus, Flor. 2, 6, 31; so Sil. 7, 310: fortuna artior expensis, Stat. S. 5, 3, 117: ne in arto res esset, Liv. 26, 17.
    Adv.: artē (not arcte), closely, close, fast, firmly.
  1. I. Lit.: arte (manus) conliga, Plaut. Ep. 5, 2, 29: boves arte ad stipites religare, Col. 6, 2, 5: arte continere aliquid, Caes. B. G. 7, 23: aciem arte statuere, Sall. J. 52, 6: arte accubare, Plaut. Stich. 4, 2, 39.
    Comp.: calorem artius continere, Cic. N. D. 2, 9, 25: artius astringi, Hor. Epod. 15, 5: signa artius conlocare, Sall. C. 59, 2: artius ire, Curt. 4, 13, 34: artius pressiusque conflictari, Gell. 10, 6.
    Sup.: milites quam artissime ire jubet, Sall. J. 68, 4: artissime plantas serere, Plin. 12, 3, 7, § 16.
  2. II. Trop.: arte contenteque aliquem habere, Plaut. As. 1, 1, 63; id. Merc. prol. 64: arte et graviter dormire, soundly, Cic. Div. 1, 28, 59: arte appellare aliquem, briefly, by shortening his name, Ov. P. 4, 12, 10: artius adstringere rationem, Cic. Fat. 14, 32: abstinentiam artissime constringere, Val. Max. 2, 2, 8.
  3. III. Transf.: arte diligere aliquem, strongly, deeply, Plin. Ep. 6, 8; so also id. ib. 2, 13.

2. artus, ūs, m. [v. arma], mostly plur. (artua, n., Plaut. Men. 5, 2, 102; quoted in Non. p. 191, 12.
Hence, dat. acc. to Vel. Long. p. 2229 P. and Ter. Scaur. p. 2260 P. artibus; yet the ancient grammarians give their decision in favor of artubus, which form is also supported by the best MSS.; cf. arcus.
The singular is found only in Luc. 6, 754; Val. Fl. 4, 310, and Prisc. p. 1219 P.).

  1. I.
    1. A. Lit., a joint: molles commissurae et artus (digitorum), Cic. N. D. 2, 60, 150: suffraginum artus, Plin. 11, 45, 101, § 248: elapsi in pravum artus, Tac. H. 4, 81: dolor artuum, gout, Cic. Brut. 60, 217.
      Sometimes connected with membra, Plaut. Men. 5, 2, 102: copia materiaï Cogitur interdum flecti per membra, per artus, in every joint and limb, Lucr. 2, 282; 3, 703 al.; Suet. Calig. 28; cf. Baumg.-Crus., Clavis ad Suet.: cernere laceros artus, truncata membra, Plin. Pan. 52, 5.
    2. B. Trop., the muscular strength in the joints; hence, in gen., strength, power: Ἐπιχαρμεῖον illud teneto; nervos atque artus esse sapientiae, non temere credere, Q. Cic. Petit. Cons. 10.
      More freq.,
  2. II. The limbs in gen. (very freq., esp. in the poets; in Lucr. about sixty times): cum tremulis anus attulit artubus lumen, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 Vahl.); so Lucr. 3, 7; cf. id. 3, 488; 6, 1189: artubus omnibus contremiscam, Cic. de Or. 1, 26, 121: dum nati (sc. Absyrti) dissupatos artus captaret parens, vet. poet. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67: copia concita per artus Omnīs, Lucr. 2, 267: moribundi artus, id. 3, 129 al.: rogumque parari Vidit et arsuros supremis ignibus artus, etc., Ov. M. 2, 620 al.: salsusque per artus Sudor iit, Verg. A. 2, 173; 1, 173 al.: veste strictā et singulos artus exprimente, and showing each limb, Tac. G. 17: artus in frusta concident, Vulg. Lev. 1, 6; 8, 20; ib. Job, 16, 8.
    Of plants: stat per se vitis sine ullo pedamento, artus suos in se colligens, its tendrils, Plin. 14, 1, 3, § 13, where Jahn reads arcus.