Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ex-cēdo, cessi, cessum, 3 (subj. perf. sync. excessis, Ter. And. 4, 4, 21), v. n. and a.

  1. I. Neut., to go out, go forth or away, to depart, retire, withdraw (freq. and class.; cf.: discedo, deficio, destituo, desero, linquo, relinquo).
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen., with ex and abl., with abl. alone, or absol.: ex istoc loco, Plaut. Aul. 1, 1, 18: e medio, Ter. Hec. 4, 3, 14: ex civitate, Caes. B. G. 6, 8, 8: ex Italia, Cic. Phil. 12, 6, 14: e templo, Liv. 29, 19; for which, templo, id. 39, 5: ex finibus, Caes. B. G. 7, 33, 2; for which, finibus, id. ib. 4, 18 fin.; 7, 77, 14; Liv. 30, 42; 41, 19 al.: ex illa circumscriptione, Cic. Phil. 8, 8: ex itinere, Caes. B. C. 1, 79 fin.; cf.: ex via, id. B. G. 5, 19, 1; for which, viā, Liv. 24, 20: ex pugna, ex proelio, Caes. B. G. 3, 4, 3; 4, 33, 2; for which, more freq., pugnā, id. B. G. 5, 36, 3; id. B. C. 2, 7, 1; Liv. 44, 42; Verg. A. 9, 789 al.; and, proelio, Caes. B. G. 2, 25, 1; 3, 4, 3; 4, 12 fin.; 7, 80, 3; cf. acio, id. B. C. 2, 41, 7; 3, 94, 5; Liv. 31, 17: loco, Caes. B. C. 1, 44, 2; 3, 45, 4; Liv. 36, 10, 15; so, locis, id. 38, 27, 9; 27, 1, 5; and bello, Sall. C. 9, 4: domo, Caes. B. G. 4, 14 fin.: oppido, id. ib. 7, 78, 1; cf. urbe, Liv. 26, 24; 30, 7; 31, 17 et saep.: Arimino, Caes. B. C. 1, 10, 3; 1, 11, 1: Galliā, id. B. G. 7, 66, 4: provinciis, id. B. C. 1, 85 fin.: patriā, Verg. A. 1, 357: sceleratā terrā, id. ib. 3, 60 et saep.
        With de (very rare): de utero matris, i. e. to be born, Dig. 1, 5, 15.
        Absol.: abiit, excessit, evasit, erupit, Cic. Cat. 2, 1: excedere deos, simul ingens motus excedentium, Tac. H. 5, 13: primi omnium Macedones metu excesserant, Liv. 42, 67 fin.
        Designating the terminus: cave quoquam ex istoc excessis loco, Ter. And. 4, 4, 21: agro hostium in Boeotiam, Liv. 31, 26 fin.: ex his tenebris in lucem illam, Cic. Tusc. 1, 30 fin.; cf.: ad deos, Vell. 1. 2: invictum fore donec excederet ad deos, Curt. 4, 7, § 27: in exsilium, Dig. 48, 19, 4; in which sense also simply excedere, ib. 48, 22, 7, § 17.
      2. 2. In partic.
        1. a. To go beyond, overstep, rise above, overtop a certain boundary.
          Of personal subjects very rarely: alter in Pontum, alter usque Aegyptum excessit, Just. 1, 1, 6.
          More freq. of inanimate subjects: ut nulla (pars) excederet extra, Cic. Univ. 5; Cels. 8, 9 fin.; cf. with eminere, id. 8, 25 fin.: montes et excedentia in nubes juga, Plin. 27, 1, 1, § 3.
        2. b. To depart from life, to decease, to die (cf. decedo): sic ille cum undequadraginta annos regnavisset, excessit e vita, Cic. Rep. 2, 14 fin.; so, e vita, id. Fin. 3, 18, 60; id. Brut. 20 fin.; id. Lael. 3 fin.; id. Off. 1, 43, 153: vitā, id. Tusc. 1, 13, 29; id. Brut. 75, 262; id. N. D. 3, 16, 41; Val. Max. 2, 6, 8; 5, 5, 3; Curt. 3, 1, 21; 9, 6, 6; Tac. H. 4, 75: e medio, Ter. Phorm. 5, 7, 74 Ruhnk.; and simply excedere (postAug.; but v. decedo excessus, I.), Plin. 7, 13, 11, § 58; Tac. A. 1, 5 fin.; 1, 33; Suet. Aug. 5; id. Claud. 45; id. Vesp. 2; id. Tit. 11; Val. Fl. 1, 826; Curt. 10, 5, 2; Sen. Ep. 77, 10.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen. (very rarely): cum animus Eudemi e corpore excesserit, Cic. Div. 1, 25, 53; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 32, 78; id. Lael. 4, 13 al.: corpore excedere, id. Div. 1, 30, 63: ex pristina bellandi consuetudine, Auct. B. Afr. 73: palmā, to recede from victory, to yield the victory (= decedere alicui de victoria), Verg. A. 5, 380.
        Far more freq.,
      2. 2. In partic.
        1. a. (Acc. to A. 2. a.) To go beyond a certain boundary or a certain measure, to advance, proceed, to transgress, digress (= procedere, progredi): mihi aetas ex magisterio tuo: Plaut. Bacch. 1, 2, 40: is postquam excessit ex ephebis, Ter. And. 1, 1, 24 (quoted in Cic. de Or. 2, 80, 327); cf.: ut primum ex pueris excessit Archias, Cic. Arch. 3: ad patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res, Liv. 25, 1; cf. Val. Max. 5, 6, 4: haec eo anno in Africa gesta. Insequentia excedunt in eum annum, quo, etc., Liv. 30, 26; cf. id. 21, 15: paululum ad enarrandum, etc., to digress, Liv. 29, 29, 5; cf.: in fabellam, Sen. Ep. 77: in aliquid, Plin. Ep. 5, 6, 44 fin.: res parva dictu, sed quae studiis in magnum certamen excesserit, Liv. 34, 1; cf. id. 33, 35 fin.; 8, 33; cf. id. 3, 41: eo laudis excedere, quo, etc., to attain that height of fame, Tac. Agr. 42 fin.: tantum illa clades novitate et magnitudine excessit, i. e. exceeded, went beyond = eminuit, Tac. A. 2, 24.
        2. b. (Acc. to A. 2. b.) To depart, disappear: cura ex corde excessit, Ter. Hec. 3, 2, 12: cum cupiditatum dominatus excessit, Cic. Par. 5, 3, 40: jam e memoria excessit, quo tempore? etc., Liv. 26, 13; for which, memoriā, id. 7, 32 fin.: ubi reverentia excessit animis, Curt. 8, 8.
          Poet.: Cannaene tibi graviorque palude Maeonius Stygia lacus excessere Padusque? i. e. have they slipped from your memory? Sil. 15, 35.
  2. II. Act. (post-Aug.).
    1. A. Lit., to depart from, to leave a place: urbem, Liv. 2, 37, 8; 1, 29, 6; 3, 57, 10; 23, 1: curiam, id. 45, 20; cf. pass. impers.: Crotonem excessum est, id. 24; 3 fin.
    2. B. Transf., to go beyond, surpass, exceed a certain limit, to overtop, tower above (cf. above, I. A. 2. a., and B. 2. a.): nubes excedit Olympus, Luc. 2, 271: statura, quae justam excederet, Suet. Tib. 68: summam octoginta milium, Liv. 39, 5; so of numbers, very freq., Plin. 7, 2, 2, § 22; 13, 3, 4, § 20; Quint. 9, 4, 79; Tac. A. 1, 14; Suet. Aug. 77 al.; cf. also of age, Col. 6, 21: triennium vitae, Plin. 8, 42, 67, § 166: annum aetatis centesimum, id. 25, 2, 5, § 9; Plin. Ep. 2, 1, 4; 3, 7, 9; Suet. Gramm. 7; of measure: laborum periculorumque modum, Vell. 2, 122 fin.; so, modum, Liv. 26, 19; 28, 25; Quint. 3, 6, 62; 8, 3, 48 al.: eloquentia aut aequavit praestantissimorum gloriam aut excessit, Suet. Caes. 55; cf.: praeturae gradum, id. Oth. 1: principum fastigium, id. Calig. 22: fastigium equestre, Tac. A. 4, 40: excedente humanam fidem temeritate, Vell. 2, 51, 3; so, fidem, Plin. 7, 21, 21, § 85; Ov. M. 7, 166: excessisse Priscum inmanitate et saevitia crimina, quibus, etc., Plin. Ep. 2, 11, 2: nemine tantum ceteros excedente, ut ei aliquis se summitteret, Just. 13, 2.
      With simple acc.: decretum, ne vasa auro solida ministrandis cibis fierent, etc. … Excessit Fronto ac postulavit modum argento, went beyond the proposal, Tac. A. 2, 33 (cf.: egredi relationem, id. ib. 2, 38).
      Pass.: duo enim multitudo, unione jam excessā, Tert. adv. Marc. 1, 5.

excessus, ūs, m. [excedo, I. A. 2. and B. 2.].

  1. I. A departure.
    1. A. In gen.: excessus ejus, Vell. 1, 15, 1.
      Esp., a departure from life: in his esse et excessum e vita et in vita mansionem, Cic. Fin. 3, 18, 60; Val. Max. 9, 13 prooem.; Sen. Ep. 26, 4; for which also, vitae, Cic. Tusc. 1, 12, 27; Val. Max. 7, 2, ext. 1: post obitum, vel potius excessum Romuli, Cic. Rep. 2, 30; cf. so of Romulus, id. ib. 2, 12; once in Cic. Leg. 1, 1, 3; and freq. in post-Aug. prose excessus alone, death, Tac. A. 1, 7; 14; Suet. Tib. 22; 70; id. Calig. 1; 9; 48; id. Ner. 5; id. Vesp. 3 al.
    2. B. Trop., a leaving of the mental powers, loss of self-possession, = ἔκστασις: in excessu mentis, Vulg. Act. 11, 5; id. Psa. 30, 22.
      Without mentis: ego dixi in excessu meo, Vulg. Psa. 115, 2.
  2. II. A standing out, projecting beyond a certain limit.
    1. * A. Lit.: os calcis quadam parte sinuatur, quadam excessus habet, projections, Cels. 8, 1 fin.: montani excessus, Sol. 9, 2; Amm. 18, 6, 15: flexuosi excessus, id. 24, 4, 10.
    2. B. Trop.
      1. 1. A departing from the subject, digression (post-Aug.): egressio vel (quod usitatius esse coepit) excessus, sive est extra causam, etc., Quint. 3, 9, 4; cf. ib. § 1; Plin. Ep. 9, 26, 9; and in plur., Plin. H. N. praef. § 12.
      2. 2. A deviation, aberration from any thing: minuti a pudore excessus, Val. Max. 8, 2, 4: moderaminis, Prud. in Symm. 2, 990.