Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre (fut. exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.; exiet for exibit, Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.

  1. I. Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: dum intro eo atque exeo, Plaut. Ep. 5, 1, 43: jam ad te exeo, id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129: foras, id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2: ex urbe, id. Am. 1, 3, 35: ex urbe, oppido, Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1: e patria, Cic. Pis. 14, 33: e finibus suis, Caes. B. G. 1, 5, 1: clam ex castris, id. ib. 7, 20, 10: ab aliquo, from one’s house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.): ab urbe, away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14; al. a villa sua, Quint. 6, 3, 49: de triclinio, de cubiculo, Cic. de Or. 2, 65, 263: de balneis, id. de Or. 2, 55, 223: de navi, id. Att. 2, 7, 4: (cornix) a cauda de ovo, tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38: portā, Plaut. Mil. 5, 39: domo, Cic. Rep. 1, 12; cf.: erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent, i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so, domo, id. ib. 1, 12, 5; 1, 29, 1: castris, id. B. C. 1, 69, 3: in solitudinem, to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118: in alias domos tamquam in colonias, id. ib. 1, 17, 54: in provinciam, Caes. B. G. 1, 33, 4: in terram, i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433: in luminis oras, i. e. to be born, Lucr. 1, 170: ad aliquem, i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.
        Prov.: exeat aulā, qui vult esse pius, Luc. 8, 493.
        Poet., with inf.: exierant dare veris opes, Stat. Ach. 1, 288.
        Of inanim. or abstr. subjects: cum de consularibus mea prima sors exisset, Cic. Att. 1, 19, 3; so, sors, Hor. C. 2, 3, 27; cf.: cujus nomen exisset, Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127: nummi, qui per simulationem ab isto exierant, id. ib. 2, 2, 25, § 61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus), flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10: septem aquis (Ister), Val. Fl. 8, 187: populo albae folia vetustiora in angulos exeunt, terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86: color in florem heliotropii, id. 37, 6, 22, § 83; cf.: masculina nomina in A atque S litteras, to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.
        Pass. impers.: uti inde exiri possit, Cato, R. R. 1, 2: crepuit ostium: exitur foras, Plaut. Cas. 4, 3, 15: in Velabro, qua in Novam viam exitur, Varr. L. L. 6, § 24 Müll.
      2. 2. In partic.
        1. a. In milit. lang., to move out, march out: milites, qui de tertia vigilia exissent, Caes. B. C. 1, 64 fin.: ut paludati (praetores) exeant, depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6: ad pugnam, Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67: ex Italia ad bellum civile, Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.
          Pass. impers.: non posse clam exiri, Caes. B. C. 1, 67, 2: postquam exitum est maximā copiā, Plaut. Am. 1, 1, 64.
        2. b. In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one’s power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).
        3. c. De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita): quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita, Cic. Cael. 4, 15; so, de vita, Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.: e vita tamquam e theatro, Cic. Fin. 1, 15, 49: vitā exire, Val. Max. 9, 12, ext. 1.
        4. d. To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare): cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt, Cic. de Or. 2, 22, 94: hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat, Vell. 2, 82, 3.
          Of inanimate subjects: currente rota cur urceus exit? Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.
        5. e. Of plants, to come up, spring forth, sprout out: plerumque e terra exit hordeum diebus VII., Varr. R. R. 1, 45, 1: ne semina in frugem exeant e terra, Plin. 11, 30, 36, § 109: folia a radice, id. 25, 4, 9, § 28: lupinus agro limoso, Col. 2, 10, 3: fabae in folia, Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.: ut vix ulla herba exeat, Col. 2, 11, 3; so, lens sata (with grandescere), Pall. Febr. 4; and, messis, Val. Fl. 7, 549.
        6. f. To mount upwards, ascend, rise (poet. and postAug. prose): in auras (ignis), Lucr. 6, 886: ad caelum (arbor), Verg. G. 2, 81: in altitudinem (comae palmarum), Plin. 13, 4, 8, § 37.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen.: exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc. … Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis, Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.: itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente, id. ib. 4, 36, 77; for which: a se, Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.: exire aere alieno, Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere): quam nihil non consideratum exibat ex ore! id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.: nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit, id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3: ea res prodita est et in vulgus exivit, Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause: exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas, Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause: quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc., id. Galb. 20: ob hoc exivit proverbium, etc., became current, Vulg. Gen. 10, 9.
      2. 2. In partic.
        1. a. Of time, to run out, end, expire: quinto anno exeunte, Cic. Div. 1, 25, 53: indutiarum dies exierat, Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10: dies censurae, stipendii, id. 9, 34, 22; 22, 33, 5: nullus mihi per otium dies exit, Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.
        2. b. To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.): extra aliquid, Varr. R. R. 2, 1, 25: vestra vita, licet supra mille annos exeat, run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6: probationes in tertium diem exierunt, Plin. Ep. 2, 11, 18: digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat, Quint. 11, 2, 11; cf.: continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit, id. 8, 6, 14: in longum exierit ordo rerum, id. 4, 2, 51.
        3. c. To pass away, perish: opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum, Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause: an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse? Liv. 6, 37, 5.
  2. II. Act. (poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: limen, Ter. Hec. 3, 3, 18: Avernas valles, Ov. M. 10, 52: flumen, Val. Fl. 4, 698: quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri, Vitr. 10, 9, 3: donec minor filius lubricum juventae exiret, Tac. A. 6, 49 (55) fin.
      2. 2. Pregn., to avoid, evade, ward off: corpore tela atque oculis vigilantibus exit, avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.: feros exibant dentis adactus (jumenta), Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802: procul absiliebat, ut acrem exiret odorem, Lucr. 6, 1217: profluvium sanguinis, id. 6, 1206: vim viribus, Verg. A. 11, 750 et saep.
    2. B. Trop.
      1. 1. To exceed: modum, Ov. M. 9, 632.
      2. 2. Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.

2. exĭtus, ūs, m. [exeo], a going out or forth, egress, departure (class., esp. in the trop. signif.).

  1. I. Lit.: reditum mihi gloriosum injuria tua dedit, non exitum calamitosum, Cic. Par. 4, 29: omni exitu et pabulatione interclusi, Caes. B. G. 7, 44 fin.: exitum sibi parere, id. B. C. 3, 69, 3.
    In plur.: singulorum hominum occultos exitus asservare, Caes. B. C. 1, 21, 4; 1, 25, 4.
    Of things: introitusque elementis redditus exstat, Lucr. 6, 494: exitus ut classi felix faustusque daretur, a setting sail, departure, id. 1, 100: amnis, a flowing out, discharge, id. 6, 727: animaï (i. e. venti), a bursting or rushing out, id. 6, 586; cf. Quint. 1, 11, 7.
    1. B. Transf., concr., way of egress, outlet, passage: exitum non habent, ac pervium non est, Varr. L. L. 5, § 145 Müll.: cum angusto portarum exitu se ipsi premerent, Caes. B. G. 7, 28, 3: in exitu paludis, mouth, Plin. 2, 103, 106, § 226: cibi, vent, id. 11, 34, 40, § 116 et saep.: si de multis nullus placet exitus, Juv. 6, 33.
      In plur.: insula undique exitus maritimos habet, Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185: septem exitus e domo fecerat, Liv. 39, 51, 5; Col. 6, 30, 8: alvorum, Plin. 21, 14, 48, § 82 et saep.
  2. II. Trop.
    1. A. A way out, an end, close, conclusion, termination (syn.: eventus, eventum).
      1. 1. In gen.: hujus orationis difficilius est exitum quam principium invenire, end, close, Cic. de Imp. Pomp. 1, 3; cf.: quemadmodum expediam exitum hujus institutae orationis, non reperio, id. Fam. 3, 12, 2: exitus fuit orationis, Caes. B. G. 4, 8, 1: ut tragici poëtae, cum explicare argumenti exitum non potestis, confugitis ad deum, Cic. N. D. 1, 20, 53: adducta ad exitum quaestio est, id. Tusc. 5, 6, 15; cf.: ad exitum pervenire, id. Fam. 10, 22, 2; id. Or. 33, 116: ita magnarum initia rerum celerem et facilem exitum habuerunt, Caes. B. C. 3, 22 fin.: verba quae casus habent in exitu similes, at the end, Cic. Or. 49, 164; cf. in the foll.: fugam quaerebamus omnes, quae ipsa exitum non habebat, end, aim, id. Phil. 5, 16, 42: hinc omne principium, huc refer exitum, Hor. C. 3, 6, 6 et saep.: in exitu est meus consulatus, Cic. Mur. 37, 80; cf.: in exitu jam annus erat Liv. 35, 10, 1: superioris anni, id. 30, 26, 2: veris, Plin. 17, 22, 35, § 170: oppugnationis, Caes. B. C. 3, 9, 8: mimi, fabulae, the catastrophe, conclusion, Cic. Cael. 27, 65: vitae, end of life, latter end, Nep. Eum. 13; cf.: vitae mortisque, Vell. 2, 7, 1.
        In plur.: tristes exitus habuit consulatus, Cic. Brut. 34, 128: eae causae sunt plenissimae, quae plurimos exitus dant ad ejusmodi degressionem, outlets, i. e. opportunities, id. de Or. 2, 77, 312: habent exitus aut in a aut in e, etc., Varr. L. L. 10, § 62 Müll.
      2. 2. In partic., end of life, end, death: natura ad humanum exitum (Romulum) abripuit, Cic. Rep. 1, 16 fin.: duravere usque ad Sejani exitum, Plin. 8, 58, 74, § 197; Amm. 14, 11: exitus in dubio est, Ov. M. 12, 522: Thrasymachi, Juv. 7, 204: saevus et illum exitus eripuit, id. 10, 127; 271.
        In plur.: nonnumquam bonos exitus habent boni, Cic. N. D. 3, 37, 89: non igitur fatales exitus habuerunt, id. Div. 2, 9, 24.
      3. 3. A means, method, way, device, solution of a difficulty: cum autem exitus ab utroque datur conturbato errantique regi, Cic. Fin. 5, 22, 63: non solum viam quaestus invenerunt, verum etiam exitum ac rationem defensionis, id. Verr. 2, 3, 82, § 190: jam nullum fortunis communibus exitum reperietis, id. Dom. 47, 123.
    2. B. Issue, result, event, i. q. eventus: si mihi alterutrum de eventu atque exitu rerum promittendum est, Cic. Fam. 6, 1, 5: in unum exitum spectare, id. de Or. 1, 20, 92: videtur ad exitum venisse quaestio, id. Tusc. 5, 7, 18; id. Fin. 2, 1, 3: neque exitum legis esse in meretrice publicanda, i. e. the law would be without proper effect, id. Inv. 2, 40, 118, v. the context: de exitu rerum sentire, Caes. B. G. 7, 52 fin.: incerto etiam nunc exitu victoriae, id. ib. 7, 62, 6: de exitu fortunarum suarum consultabant, id. ib. 7, 77, 1; cf. id. ib. 3, 8, 3; and: prudens futuri temporis exitum Caliginosa nocte premit deus, events, Hor. C. 3, 29, 29: ut quae rei publicae polliceremur, exitu praestaremus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 3: exitum rei imponere, Liv. 37, 19, 1: quaestiones ad exitum perductae, id. 40, 19, 10: ad exitum spei pervenire, accomplishment, id. 5, 12, 4; so, serae exitum spei exspectare, id. 5, 6, 2: sine exitu esse, without result, id. 32, 40, 3.
      In plur.: fortasse haec omnia meliores habebunt exitus, Cic. Fam. 2, 16, 6: quae (responsa haruspicum) aut nullos habuerint exitus aut contrarios, id. Div. 2, 24, 52: Liber vota bonos ducit ad exitus, Hor. C. 4, 8, 34; cf.: (fortuna) Belli secundos reddidit exitus, id. ib. 4, 14, 38.
      Prov.: exitus acta probat, the event justifies the deed, Ov. H. 2, 85.