No entries found. Showing closest matches:
Văcălus, i, m., a river of Gaul, tributary to the Rhine, now the Wahal, Caes. B. G. 4, 10; called also Vahalis, q. v.
văcans, antis, Part. and P. a. of vaco.
văcanter, adv., v. vaco, P. a. fin.
văcātĭo, ōnis, f. [vaco], a being free from a duty, service, etc.; freedom, exemption, immunity; a freeing, exempting, dispensation (class.; syn. immunitas).
- I. Lit.
- A. In gen.
- (α) With gen. obj.: vacatio omnium munerum, Cic. N. D. 1, 20, 53: publici muneris, id. Fam. 9, 6, 5: sumptus, laboris, militiae, rerum denique omnium, id. Verr. 2, 4, 10, § 23: militiae, Caes. B. G. 6, 14; Cic. Phil. 5, 19, 53; Just. 1, 9, 12: quinquennii militiae vacatio, Liv. 23, 20, 2; 42, 33, 4: rerum omnium, Cic. Verr. 2, 5, 22, § 58: malorum, Sen. Ep. 85, 5.
- (β) With ab: a causis vacatio, Cic. Leg. 1, 4, 11: ab belli administratione, Liv. 23, 32, 15: ab opere, Col. 6, 14, 3: a sacerdotio, Gell. 1, 12, 7.
- (γ) With quominus: vacationem augures, quominus judiciis operam darent, non habere, Cic. Brut. 31, 117.
- (δ) Absol.: falsum est, ob vacationem pretium datum, Cic. Font. 4, 7: cum sacerdotes deorum vacationem habeant, quanto est aequius habere ipsos deos, id. Ac. 2, 38, 121: deprecari vacationem adulescentiae, id. Cael. 12, 30: rerum gestarum, id. Sull. 9, 26: aetatis, Nep. Att. 7, 1.
- B. In partic.
- 1. (Sc. militiae.) Exemption from military service: P. Vatinius … et agro a senatu et vacatione donatus est, Cic. N. D. 2, 2, 6: delectum habere sublatis vacationibus, id. Phil. 5, 12, 31: senatus decrevit, ut … dilectus haberetur, vacationes ne valerent, id. Att. 1, 19, 2: scribere exercitum sine ullā vacationis veniā, Liv. 8, 20, 3; 7, 28, 3; 27, 38, 3: locupletissimus quisque miles labore fatigari, donec vacationem emeret, Tac. H. 1, 46.
- 2. (Sc. culpae.) Neque ei suam vacationem eripio, quā ille apud omnis utitur, ut nihil malitiose fecisse videntur, freedom from blame, Cic. Verr. 2, 7, 68, § 164 B. and K. (dub.; al. purgationem; al. culpae vacationem).
- II. Transf., a sum paid for exemption from military service: vacationes annuas exsolvere, Tac. H. 1, 46: vacationes centurionibus ex fisco numerat, id. ib. 1, 58.
1. vacca, ae, f. [Sanscr. vacā, cow; root vaç, to bellow; cf. vagire], a cow, Varr. R. R. 2, 5, 6; Col. 6, 21, 1; Cic. N. D. 1, 27 77; Verg. E. 9, 31; id. G. 2, 524; 3, 177; id. A. 4, 61; Ov. M. 2, 694; Hor. C. 4, 2, 53: boves operariae, used in ploughing, Col. 6, 24. 4; Varr. R. R. 1, 20, 4.
2. Vacca, ae, f.
- I. A town of Byzacene in Africa, Auct. B. Afr. 74.
- II. A town of Numidia, called also Vaga, now Beja, Sall. J. 29, 4; 47, 1; 68, 3; Sil. 3, 259.
Hence, Vaccensis or Vagensis, e, adj., of or pertaining to Vacca: Vagense oppidum, i. e. Vaga, Plin. 5, 4, 4, § 30.
Vaccenses (Vagen-), ĭum, m., the inhabitants of Vacca, Sall. J. 66, 2.
3. Vacca, v. Vagia.
Vaccaei, ōrum, m., a people of Hispania Tarraconensis, on the river Durius, Liv. 21, 5; 35, 7; Cic. Planc. 34, 84; Plin. 3, 3, 4, § 19.
vaccīnĭum, ii, n., the blueberry, whortleberry: Vaccinium myrtillus, Linn.; Plin. 16, 18, 31, § 77; Verg. E. 2, 18; 2, 50; 10, 39; Ov. Tr. 1, 1, 5; Vitr. 7, 14, 2.
vaccīnus, a, um, adj. [vacca], of or from cows: caro, Plin. 28, 12, 50, § 185: lac, id. 25, 8, 53, § 94: caseus, id. 28, 14, 58, § 204.
vaccŭla, ae, f. dim. [vacca], a little cow or heifer, Cat. 20, 14; Val. Cat. Dir. 132.
Vaccus, i, m.; Vitruvius Vaccus, a general of Fundi, taken captive by L. Papirius. The vacant site of his house at Rome was called Vacci prata, Liv. 8, 19 sq.; Cic. Dom. 38, 101.
văcēfīo, fĭĕri, v. pass. [vacuus-facio], to become or be made empty (only in the two foll. passages): multusque vacefit In medio locus, Lucr. 6, 1005; 6, 1017.
văcerra, ae, f., a log, stock, post.
- I. Lit., Col. 9, 1, 3; 9, 1, 9; 6, 19, 2.
- II. Transf., like stipes, and our stock, block, as a term of abuse applied to a stupid person: vecorde et malefica vacerra, Liy. Andron. ap. Fest. p. 375 Müll. (Com. Fragm. v. 7 Rib.).
* văcerrōsus, a, um, adj. [vacerra, II.], freq. used by the emperor Augustus for cerritus, mad, crazed, crack-brained, acc. to Suet. Aug. 87.
Văchălis, is, v. Vahalis.
văcillātĭo, ōnis, f. [vacillo], a rocking to and fro, see-saw, a wavering, reeling motion: indecora in dextrum ac laevum latus, Quint. 11, 3, 128: foeda, Suet. Claud. 21 fin.
văcillo (a scanned long, Lucr. 3, 502), āvi, ātum, 1, v. n. [cf. Sanscr. vak-, to roll; vank-, to shake], to sway to and fro; to waddle, stagger, reel, totter, waver, vacillate (class.; a favorite word with Cic.; cf.: nuto, titubo).
- I. Lit., of drunken persons: quosdam ex vino vacillantes, quosdam hesternā potatione oscitantes, Cic. Fragm. ap. Quint. 8, 3, 66: videre quosdam ex vino vacillantis, Quint. 11, 3, 165: praepediuntur crure vacillanti, Lucr. 3, 479; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. 2, 7, p. 164 Frotsch.: in utramque partem toto corpore vacillans, Cic. Brut. 60, 216: arbor ventis pulsa vacillans aestuat, Lucr. 5, 1096; so, ambusta, id. 1, 806: vacillant omnia tecta, id. 6, 575: sub pedibus tellus cum tota vacillat, id. 5, 1236: accepi tuam epistulam vacillantibus litterulis, Cic. Fam. 16, 15, 2.
- II. Trop., to waver, hesitate, stagger, be untrustworthy, to vacillate: tota res vacillat et claudicat, Cic. N. D. 1, 38, 107: Erotem ad ista expedienda factum mihi videbar reliquisse, cujus non sine magnā culpā vacillarunt, have fallen into confusion, id. Att. 14, 18, 2: justitia vacillat vel jacet potius, id. Off. 3, 33, 118: stabilitas amicitiae vacillat, id. Fin. 1, 20, 66: legio vacillans, wavering in fidelity, id. Phil. 3, 12, 31: γεροντικώτερον est memoriola vacillare, id. Att. 12, 1, 2: partim sumptibus in vetere aere alieno vacillant, are staggering beneath a load of old debts, id. Cat. 2, 10, 21: aegrotat fama vacillans, Lucr. 4, 1124: gentes vacillantes, Vell. 2, 130, 3: cum animus paulum vacillavit, Sen. Ep. 114, 22: testes, qui adversus fidem testationis suae vacillant, audiendi non sunt, Dig. 22, 5, 2: cujus (testis) ita anceps fides vacillat, ib. 48, 10, 27.
văcīvē, adv., v. vacivus fin.
* văcīvĭtas, ātis, f. [vacivus], emptiness, lack, want: cibi, Plaut. Curc. 2, 3, 40.
văcīvus or vŏcīvus (so always in Plautus; cf. Trin. prol. 11 Brix; Ritschl, Nov. Exc. I. p. 59 sq.), a, um, adj. [vaco], empty, void (ante-class.); absol.: aedes facere alicui, Plaut. Cas. 3, 4, 6: aedes aurium, id. Ps. 1, 5, 54; for which, aures, id. Cas. prol. 29; id. Trin. prol. 11.
With gen.: valens afflictet me vocivum virium, i. e. destitute of strength, powerless, Plaut. Bacch. 1, 2, 46: tempus laboris, Ter. Heaut. 1, 1, 38.
Adv.: văcīvē, at leisure, leisurely: libellum perlegere, Phaedr. 5, praef. 14.
văco, āvi, ātum, 1 (perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
- I. In gen.
- A. Lit., of space, etc.
- 1. Absol.: quācumque vacat spatium, quod inane vocamus, Lucr. 1, 507; so, spatium, id. 2, 1053; 6, 1029: inane, id. 1, 520: villa ita completa militibus est, ut vix triclinium … vacaret, Cic. Att. 13, 52, 1: tota domus superior vacat, id. ib. 13, 12, 10: aedes, Plaut. Cas. 3, 1, 7: maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros, to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3: locus, id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33: ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles, Ov. M. 2, 256: odi cum late splendida cera vacat, id. Am. 1, 11, 20: haec fiunt dum vacat harena, Sen. Ep. 7, 4.
- 2. With abl. (so most freq.): illa natura caelestis et terra vacat et umore, Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64: mens vacans corpore, id. ib. 1, 10, 25: hoste vacare domos, Verg. A. 3, 123: (domus) quae Igne vacet, Ov. M. 2, 764: custode vacans, id. ib. 2, 422: ora vacent epulis, i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41.
- 3. With ab: haec a custodiis classium loca maxime vacabant, Caes. B. C. 3, 25.
- B. Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
- 1. With abl.: ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare, Cic. Off. 1, 38, 136: nulla vitae pars vacare officio potest, id. ib. 1, 2, 4: omni curatione et administratione rerum (dii), id. N. D. 1, 1, 2: studiis, id. de Or. 3, 11, 43: curā et negotio, id. Leg. 1, 3, 8: vitio, id. ib. 3, 3, 10: culpā, id. Fam. 7, 3, 4: criminibus, Quint. 10, 1, 34: febri, Cels. 2, 14 med.: morbis, Dig. 21, 1, 53: amplitudo animi pulchrior, si vacet populo, keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64: respublica et milite illic et pecuniā vacet, be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.
- 2. With ab and abl.: nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo, Cic. Brut. 78, 272: (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat, id. Deiot. 9, 27: a publico officio et munere, id. Div. 2, 2, 7: ab opere (milites), Caes. B. C. 3, 76: ne quando a metu ac periculis vacarent, Liv. 7, 1: vacant ab imbecillis valetudinaria, Col. 12, 3, 8: a culpā, Sen. Ep. 97, 1: a periculo, id. Q. N. 6, 1, 1: a negotiis, Phaedr. 3 prol.
- II. In partic.
- A. To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time: quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc., Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27: festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus, Hor. C. 3, 18, 11: si vacabis, Cic. Att. 12, 38, 2: si forte vacas, Hor. Ep. 2, 2, 95.
- 2. After the Aug. per. esp. freq.
- a. Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one’s self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo): philosophiae, Quinte, semper vaco, Cic. Div. 1, 6, 10: in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret, Plin. Ep. 3, 5, 15: huic uni negotio vacare, Vell. 2, 114, 1: ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit, Curt. 6, 7, 21: paulum etiam palaestricis, Quint. 1, 11, 15: studio operis pulcherrimi, id. 12, 1, 4: foro, id. 10, 1, 114: clientium negotiis, Tac. A. 16, 22: non discendo tantum juri, sed etiam docendo, Quint. 12, 1, 10: libellis legendis ac rescribendis, Suet. Aug. 45: queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint, have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.
Rarely absol.: dum perago tecum pauca sed apta, vaca, Ov. Am. 2, 2, 2.
- b. Vacare ad aliquid: non vaco ad istas ineptias, Sen. Ep. 49, 9; cf. (poet.): in grande opus, Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.: sternere acies, Stat. Th. 8, 185.
- c. Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing (poet. and in post-Aug. prose).
- (α) With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373: tunc et elegiam vacabit in manus sumere, Quint. 10, 1, 58: non vacabit incohare haec studia, id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.
- (β) With dat., I (thou, he, etc.) have leisure or time for a thing: nobis venari nec vacat nec libet, Plin. Ep. 9, 16, 1: non vacat exiguis rebus adesse Jovi, Ov. Tr. 2, 216: nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures, id. M. 5, 334: obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt, Quint. 10, 3, 27: cui esse diserto vacet, id. 11, 1, 50: quo magis te, cui vacat, hortor, etc., Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.
Absol.: teneri properentur amores, Dum vacat, Ov. Am. 3, 1, 70: si vacat, Juv. 1, 21.
- B. Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless: cum agri Ligustini … aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur, Liv. 42, 4, 3: fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat, Dig. 41, 3, 37: si nemo sit, bona vacabunt, ib. 38, 7, 2 fin.
- 2. Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.: si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus, Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6: rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet, Plin. Ep. 10, 12 (7), 1: rogo dignitati … vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris, id. ib. 10, 13 (8).
Hence, văcans, antis, P. a.
- A. Empty, unoccupied, without an owner, vacant: locus, Sen. Cons. ad Marc. 16, 8: metaphora … vacantem locum occupare debet, Quint. 8, 6, 18: regnum, Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1: saltus, Verg. G. 3, 477: balneae, Tac. H. 3, 11: bona, Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.
Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner: ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret, Tac. A. 3, 28.
- B. Of women, single, unmarried, without a husband: qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam, Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).
- C. Of persons, at leisure, unoccupied, idle: nec petiit animum vacantem, Ov. M. 9, 612.
Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.): vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere, Gell. 6, 5, 6.
Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.
văcŭē, adv., v. vacuus fin.
văcŭē -făcĭo, fēci, factum, 3, v. a. [vacuus], to make empty; to empty, clear, free.
- I. Lit. (rare but class.): quid quod adventu tuo ista subsellia vacuefacta sunt, Cic. Cat. 1, 7, 16: domum novis nuptiis, id. ib. 1, 6, 14: Scyrum vacuefecit, Nep. Cim. 2, 5; id. Timol. 3, 2: fasces securibus, Val. Max. 4, 1, 1: turpi sentinā exercitus vacuefactus, id. 2, 7, 1: venas inedia, Macr. S. 7, 12: locum alicui in cenā, to clear a place, make room, id. ib. 1, 2.
- II. Trop.: circumcisiones, i. e. to abolish, Lact. 4, 17, 1.
văcŭĭtas, ātis, f. [vacuus].
- I. Lit., concr., empty space, a vacancy, vacuity: interveniorum vacuitates, Vitr. 2, 7.
- II. Transf., a being without, a freedom, absence, exemption from any thing (class.; cf. vacatio).
- 1. With gen.: liberatio et vacuitas omnis molestiae, Cic. Fin. 1, 11, 37: doloris, id. ib. 2, 5, 16; 2, 6, 18; 2, 11, 35; 2, 12, 37: aegritudinis, id. Tusc. 5, 14, 42.
- 2. With ab and abl.: vacuitas ab angoribus, Cic. Off. 1, 21, 73.
- B. Esp., a vacancy in an office: consulum, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 2.
Văcūna, ae, f. [vacuus, II. A.], the goddess of rural leisure, esp. honored by the Sabines, Hor. Ep. 1, 10, 49 Acr.; Ov. F. 6, 307; Plin. 3, 12, 17, § 109; Aus. Ep. 4, 98.
Hence, Văcūnālis, e, adj., of or belonging to Vacuna: foci, Ov. F. 6, 308.
văcŭo, āvi, ātum, 1, v. a. [vacuus], to make empty or void; to empty, clear, free (mostly post-Aug.): locus inanitus ac vacuatus, Lucr. 6, 1023: sulcum, Col. 3, 13, 10: dolia a mercatoribus vacuata, id. 12, 50, 14: Elysium nemus, Mart. 11, 5, 6: saecula putr: penso, Stat. Th. 3, 642: sanguine vacuatus, Aur. Vict. Epit. 43.
văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
- I. In gen.
- A. Lit., in material sense.
- (α) Absol.: spatium vacuum, Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509: vacua castra, Caes. B. G. 7, 45: perque domos Ditis vacuas et inania regna, Verg. A. 6, 269: atria, id. ib. 7, 379; 2, 528: porticus, id. ib. 2, 761: videntur Aëra per vacuum ferri, id. G. 3, 109: Acerrae, unpeopled, id. ib. 2, 225: Cumae, Juv. 3, 2: Ulubrae, id. 10, 102: agri, Verg. G. 2, 54: aurae, id. A. 12, 592: caelum, id. ib. 5, 515: oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere, Liv. 39, 14, 2: aër, Hor. C. 1, 3, 34: theatrum, id. Ep. 2, 2, 130: aula, id. C. 4, 14, 36: tabellae, Quint. 10, 3, 32: numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos, Liv. 44, 26, 3: lectus, Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471: per vacuum locum inruperunt, Liv. 25, 3, 18: manus, Quint. 11, 2, 42: ossa vacuis exsucta medullis, Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84: vultus, without eyes, Sen. Oedip. 1012.
- (β) With abl.: nihil igni vacuum videri potest, Cic. Univ. 4: gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus, id. Marcell. 6, 17: moenia defensoribus, Liv. 42, 63, 6: viae occursu hominum, id. 5, 41, 5: cultoribus agri, Ov. M. 7, 653: ense ebur, id. ib. 4, 148: arvum arboribus, Col. 3, 11, 3: loca fetu in vite, id. 3, 10, 5: pectus velamine, Stat. Th. 1, 593.
- (γ) With ab and abl.: Messana ab his rebus … vacua ac nuda est, Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3: oppidum vacuum ab defensoribus, without, Caes. B. G. 2, 12: pars Galliae ab exercitu, Hirt. B. G. 8, 46: vacuum ab hostibus mare, Liv. 37, 13, 6.
- (δ) With gen. (rare; mostly poet.): ager aridus et frugum vacuus, Sall. J. 90, 1: Romana urbs annonae, Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.
- b. Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity: vacuum minus intus habere, Lucr. 1, 367: in vacuum poterunt se extendere rami, Verg. G. 2, 287: ne per vacuum incurreret hostis, Hor. S. 2, 1, 37: libera per vacuum posui vestigia princeps, Hor. Ep. 1, 19, 21.
- B. Transf., free from, clear, devoid of, without.
- (α) With abl.: animus per somnum sensibus et curis vacuus, Cic. Div. 2, 11, 27: molestiis, id. Fam. 4, 4, 2: cupiditate et timore, id. Fin. 2, 10, 30: consilium periculo, id. Att. 10, 16, 2: cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus, id. Fin. 2, 14, 46: vacui negotiis vivere possimus, id. ib. 4, 5, 12: his rebus mens vacua, id. Tusc. 3, 4, 9: vacuus duellis Janus, Hor. C. 4, 15, 8: crimine nox vacua est, Ov. F. 4, 581: ille metu vacuus, id. M. 3, 582: nullum tempus sterile et vacuum beneficio, Plin. Pan. 56, 2: aemulatione, Tac. A. 12, 2: curā domesticā vacuus, id. H. 1, 88: tali culpā, id. A. 6, 16: tributo, id. ib. 12, 61: vacuam laboribus egi vitam, Ov. Tr. 5, 3, 9.
- (β) With ab and abl.: Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere, Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23: a securibus et tributis, Tac. A. 12, 34; 12, 61: hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur, Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34: nullus dies ab exercitationibus oratoriis, id. Brut. 90, 309: animus a talibus factis vacuus et integer, id. Inv. 2, 7, 24: cum ab omni molestiā vacuus esses, id. Fam. 11, 16, 1: domus a suspitione religionis vacua atque pura, id. Har. Resp. 6, 11: ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā, Sall. C. 51, 1: a culpa, id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun; curā, Liv. 24, 18, 1.
- (γ) With gen.: vacuas caedis habete manus, Ov. A. A. 1, 642: operum vacuus, Hor. S. 2, 2, 119: vacuas habuissem criminis umbras, Ov. M. 6, 541: composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas, Tac. A. 15, 8.
- (δ) With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made: Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur, Liv. 1, 46, 9: necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse, Sall. C. 15, 2: quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis), Hor. Ep. 2, 2, 94.
Subst.: văcŭum, i, n., leisure: aliquid invenire vacui, Quint. 10, 6, 1.
- II. In partic. (cf. vaco, II.).
- A. Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle: quoniam vacui sumus, dicam, Cic. Leg. 1, 4, 13: si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus … hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum, id. Brut. 5, 20: animus vacuus ac solutus, id. Verr. 1, 9, 26: aures vacuae atque eruditae, Quint. 10, 1, 32: aures, Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56: pedibus vacuis terere Porticum, id. A. A. 1, 491: si quid vacui sub umbrā Lusimus, Hor. C. 1, 32, 1: cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes, Verg. G. 3, 3: ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas, Ter. And. 4, 2, 23: ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam, Cic. Att. 12, 38, 3: cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit, Liv. 3, 40, 10.
Sup.: nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras, Ov. P. 3, 1, 141.
Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.: Tibur, Hor. Ep. 1, 7, 45: Athenae, id. ib. 2, 2, 81: tonsoris in umbrā, id. ib. 1, 7, 50 (cf.: otiosa Neapolis, id. Epod. 5, 43).
Rarely of persons, free from care, calm, composed: Rutilius animo vacuus, i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6: haud animi vacuus, quiet, Stat. Th. 5, 644: cantamus vacui, sive quid urimur, Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.
Of female animals, not bearing young: equa, Col. 6, 37, 10.
Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.
- B. Of time, free, vacant, disengaged, leisure: etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus, Cic. Verr. 1, 17, 56: cum vacui temporis nihil haberem, id. Att. 2, 23, 1: vacuam noctem operi dedere, Liv. 3, 28, 7: tempora, Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.
- C. Of women, free, unmarried, single: ubi mulier vacua fuit, Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo-Quint. Decl. 376: Hersilia, i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.
- D. Of possessions, free, vacant, without an occupant or master: vacuam possessionem regni sperans, Caes. B. C. 3, 112: prudentiae doctrinaeque possessio … quasi caduca atque vacua, Cic. de Or. 3, 31, 122: centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum, id. Rosc. Am. 9, 26: vacuam rempublicam tradere Hannibali, Liv. 23, 2, 7: ut impetus fiat in vacuam rempublicam, Sall. C. 52, 23: sacerdotia ut vacua contulit in alios, Tac. A. 6, 40; cf.: Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi, id. Agr. 40: vacua Armenia, without a ruler, id. A. 12, 50: bona, Dig. 38, 9, 1, § 12: possessio, ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.
Subst.: văcŭum, i, n.: si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias, into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50: ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit, Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.
- E. Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare; not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt, Tac. H. 1, 30: rem, Petr. 102: vacua et inanis productio verbi, Gell. 11, 15, 6: tollens vacuum plus nimio Gloria verticem, her empty head, Hor. C. 1, 18, 15: pecunia, unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.
Vagĭa (Vacĕa), ae, m., a river of Lusitania, now the Vonga or Conga, Plin. 4, 21, 35, § 113.
Văhălis, is, m., the Waal, the left arm of the Rhine, Tac. A. 2, 6; Eum. Pan. ap. Constant. 8; Pacat. Pan. ap. Theod, 5.
The same with the Vacalus, q. v.: ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt, Curt. 3, 4, 5; 7, 7, 7; 9, 6, 25; Plin. Pan. 46, 1; Just. 25, 4, 2.
Called also Văchălis, Sid. Carm. 12, 31; 23, 244.