Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

1. cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem ΚΟΛ, whence βουκόλος, βουκολέω; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).

  1. I. Prop.
          1. (α) With acc.: fundum, Varr. R. R. 1, 1, 2: agrum, id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.: agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur, Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67: arva et vineta et oleas et arbustum, Quint. 1, 12, 7: praedia, Cic. Rosc. Am. 17, 49: rus, Col. 1, 1: rura, Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413: hortos, Ov. M. 14, 624 al.: jugera, Col. 1 pr.: patrios fines, id. ib.: solum, id. 2, 2, 8: terram, id. 2, 2, 4: arbustum, Quint. 1, 12, 7: vitem, Cic. Fin. 4, 14, 38: arbores, Hor. C. 2, 14, 22: arva, id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15: fructus, Verg. G. 2, 36: fruges, Ov. M. 15, 134: poma, id. ib. 14, 687; cf. under P. a.
          2. (β) Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.
    1. B. In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
          1. (α) With acc.: hanc domum, Plaut. Aul. prol. 4: nemora atque cavos montes silvasque colebant, Lucr. 5, 955: regiones Acherunticas, Plaut. Bacch. 2, 2, 21: colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime, Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119: urbem, urbem, mi Rufe, cole, id. Fam. 2, 12, 2: has terras, id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60: loca Idae, Cat. 63, 70: Idalium, id. 36, 12 sq.; 61, 17: urbem Trojanam, Verg. A. 4, 343: Sicaniam, Ov. M. 5, 495: Maeoniam Sipylumque, id. ib. 6, 149: Elin Messeniaque arva, id. ib. 2, 679: regnum nemorale Dianae, id. ib. 14, 331: hoc nemus, id. ib. 15, 545: Elysium, Verg. A. 5, 735: loca magna, Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10: Britanniam, Tac. Agr. 11: Rheni ripam, id. G. 28: victam ripam, id. A. 1, 59: terras, id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2: insulam, id. A. 12, 61; id. G. 29: regionem, Curt. 7, 7, 4.
            Poet., of poets: me juvat in primā coluisse Helicona juventā, i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.
            Also of animals: anguis stagna, Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.
          2. (β) Absol.: hic, Plaut. Ps. 1, 2, 68: subdiu colere te usque perpetuom diem, id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2: colunt discreti ac diversi, Tac. G. 16: proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt, id. ib. 32: circa utramque ripam Rhodani, Liv. 21, 26, 6: quā Cilices maritimi colunt, id. 38, 18, 12: prope Oceanum, id. 24, 49, 6: usque ad Albim, Tac. A. 2, 41: ultra Borysthenem fluvium, Gell. 9, 4, 6: super Bosporum, Curt. 6, 2, 13: extra urbem, App. M. 1, p. 111.
  2. II. Trop. (freq. and class.).
    1. A. To bestow care upon a thing, to care for.
      1. 1. Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.: deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt, Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12: Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat, Verg. E. 2, 62: ille (Juppiter) colit terras, id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.: undis jura dabat, nymphisque colentibus undas, Ov. M. 1, 576: urbem colentes di, Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3: vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis, id. 24, 39, 8: divi divaeque, qui maria terrasque colitis, id. 29, 27, 1.
      2. 2. Rarely with persons as object (syn.: curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum, Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.: (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus, i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7.
      3. 3. Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.: formamque augere colendo, by attire, dress, Ov. M. 10, 534: corpora, id. A. A. 3, 107: tu quoque dum coleris, id. ib. 3, 225.
        With abl.: lacertos auro, Curt. 8, 9, 21: lacertum armillā aureā, Petr. 32: capillos, Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.
      4. 4. With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one’s self to, etc.; of mental and moral cultivation: aequom et bonum, Plaut. Men. 4, 2, 10: amicitiam, id. Cist. 1, 1, 27: fidem rectumque, Ov. M. 1, 90: fortitudinem, Curt. 10, 3, 9: jus et fas, Liv. 27, 17 fin.: memoriam alicujus, Cic. Fin. 2, 31, 101: bonos mores, Sall. C. 9, 1: suum quaestum colit, Plaut. Poen. 5, 2, 137: pietatem, id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33: virtutem, Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149: amicitiam, justitiam, liberalitatem, id. ib. 1, 2, 5: virginitatis amorem, Verg. A. 11, 584: pacem, Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. 8, 464: studium philosophiae, Cic. Brut. 91, 315: disciplinam, id. ib. 31, 117: aequabile et temperatum orationis genus, id. Off. 1, 1, 3: patrias artes militiamque, Ov. F. 2, 508; cf.: artes liberales, Suet. Tib. 60: ingenium singulari rerum militarium prudentiā, Vell. 2, 29, 5 Kritz.
      5. 5. Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.: servitutem apud aliquem, to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7: nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc., Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live: vitam, Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25: vitam inopem, Ter. Heaut. 1, 1, 84: aevum vi, Lucr. 5, 1144 and 1149.
    2. B. Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
      1. 1. Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship: quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas? Cic. N. D. 1, 41, 115: hos deos et venerari et colere debemus, id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48: Phoebe silvarumque potens Diana … o colendi Semper et culti, Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350: deos aris, pulvinaribus, Plin. Pan. 11, 3: Mercurium, Caes. B. G. 6, 17: Apollinem nimiā religione, Curt. 4, 3, 21: Cererem secubitu, Ov. A. 3, 10, 16: (deam) magis officiis quam probitate, id. P. 3, 1, 76: per flamines et sacerdotes, Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1: quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur, id. Aug. 70: deum precibus, Sen. Herc. Oet. 580: testimoniorum religionem et fidem, Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and: colebantur religiones pie magis quam magnifice, Liv. 3, 57, 7; and: apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur, id. 9, 9, 4: sacra, Ov. M. 4, 32; 15, 679: aras, id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.: numina alicujus, Verg. G. 1, 30: templum, id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578: caerimonias sepulcrorum tantā curà, Cic. Tusc. 1, 12, 27: sacrarium summā caerimoniā, Nep. Th. 8, 4: simulacrum, Suet. Galb. 4.
      2. 2. Of the honor bestowed upon men: ut Africanum ut deum coleret Laelius, Cic. Rep. 1, 12, 18: quia me colitis et magnificatis, Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54: a quibus diligenter observari videmur et coli, Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8: poëtarum nomen, Cic. Arch. 11, 27: civitatem, id. Fl. 22, 52; cf.: in amicis et diligendis et colendis, id. Lael. 22, 85 and 82: semper ego plebem Romanam militiae domiquecolo atque colui, Liv. 7, 32, 16: colere et ornare, Cic. Fam. 5, 8, 2: me diligentissime, id. ib. 13, 25 init.: si te colo, Sexte, non amabo, Mart. 2, 55: aliquem donis, Liv. 31, 43, 7: litteris, Nep. Att. 20, 4: nec illos arte colam, nec opulenter, Sall. J. 85, 34 Kritz.
        Hence,
      1. 1. cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.: religionum, Cic. Planc. 33, 80.
      2. 2. cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    1. A. Cultivated, tilled: ager cultior, Varr. R. R. 1, 2, 20: ager cultissimus, Cic. Rosc. Com. 12, 33: materia et culta et silvestris, id. N. D. 2, 60, 151: res pecuaria, id. Quint. 3, 12: rus cultissimum, Col. 1, 1, 1: terra, Quint. 5, 11, 24: fundus cultior, id. 8, 3, 8: cultiora loca, Curt. 7, 3, 18.
        1. b. Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83
          Hence,
    2. B. Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated: milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret, Suet. Caes. 67: adulter, Ov. Tr. 2, 499: turba muliebriter culta, Curt. 3, 3, 14: sacerdos veste candidā cultus, Plin. 16, 44, 95, § 251: matrona vetitā purpurā culta, Suet. Ner. 32: filia cultior, Mart. 10, 98, 3: animi culti, Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.: tempora et ingenia cultiora, Curt. 7, 8, 11: Tibullus, Ov. Am. 1, 15, 28; cf. carmina, id. A. A. 3, 341: cultiores doctioresque redire, Gell. 19, 8, 1: sermone cultissimus, Aur. Vict. Epit. 45.
      Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.
      Comp.: dicere, Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5: incubare strato lectulo, Val. Max. 2, 6, 8.
      Sup. apparently not in use.