Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Perseus.
The word cur�� could not be parsed. Trying a normal dictionary lookup:
No entries found. Showing closest matches:
† cō̆rā̆lĭum or cū̆rā̆lĭum (cŏral-lum, Sid. Carm. 11, 110), ii, n., = κοράλλιον; Ion. κουράλιον, coral, esp. red coral, Plin. 32, 2, 11, § 21 sq.: curalium, id. 32, 2, 11, §§ 21 and 22: coralium, Ov. M. 4, 750; 15, 416; plur.: coralia, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 169.
In the form corallius, i, f., Plin. 37, 10, 56, § 153; masc., Isid. Orig. 16, 8, 1.
cūr (old orthog. quor; cf. Vel. Long. p. 2236 P.; and in MSS. sometimes cor, v. Lachm. ad Lucr. II. p. 171 sq.), adv. [contr. from quare; cf. Vel. Long. p. 2231 P. and the letter C; acc. to Voss, Etym. s. h. v.; Analog. 4, 21, and Hand, Turs. II. p. 175, from cui rei; cf.: quoi rei, Plaut. Poen. 2, 33], = quam ob rem, for what reason, wherefore, why, to what purpose, from what motive.
- I. Rel.: duae causae sunt, cur tu frequentior in isto officio esse debeas quam nos, Cic. Fam. 15, 20, 2; so, causae, cur, Quint. 11, 3, 16; and: ea causa, cur, id. 2, 3, 11: non fuit causa, cur, Cic. Rosc. Com. 16, 49; cf. id. Clu. 61, 169; so, causa non esset, cur, id. N. D. 3, 4, 9: causa nulla est, cur, id. Rosc. Am. 50, 146; id. de Or. 2, 45, 189: nihil est causae, cur, Quint. 11, 3, 59: quae causa est, cur? etc., Cic. Lael. 13, 48: quid est causae, cur, etc., id. Fl. 2, 5; id. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 2, 13, 2: negare et adferre rationem cur negarent, id. ib. 6, 8, 1: id satis magnum esse argumentum dixisti, cur esse deos confiteremur, id. N. D. 1, 23, 62; so after argumenta, id. ib. 3, 4, 10; id. Div. 1, 3, 5: est vero cur quis Junonem laedere nolit, Ov. M. 2, 518; and with a negative: neque est, cur, etc., Plaut. Stich. 1, 1, 51: non tamen est, cur, Ov. H. 10, 144.- -And in dependent questions: quid est, cur tu in isto loco sedeas? Cic. Clu. 53, 147; id. Fin. 1, 10, 34; Liv. 21, 43, 12 et saep.: ne cui sit vestrum mirum, cur, etc., Ter. Heaut. prol. 1 al.: miror, cur me accusas, Cic. Fam. 7, 27, 1; 5, 12, 30; id. Phil. 2, 20, 49 (v. miror, admiror, etc.): quā in re primum illud reprehendo et accuso, cur, etc., Cic. Verr. 2, 3, 7, § 16: quod me saepe accusas, cur hunc meum casum tam graviter feram, id. Att. 3, 13, 2; 3, 12, 1; id. Sest. 37, 80; Hor. C. 1, 33, 3: consules invasit, cur silerent, Tac. A. 6, 4.
- B. Pregn., = cujus causā, propter quod, on account of which, by reason of which: quid ergo accidit, cur consilium mutarem? Cic. Fam. 2, 16, 10: quid obstat, cur non verae fiant, Ter. And. 1, 1, 76: fecerit aliquid Philippus, cur adversus eum … hoc decerneremus: quid Perseus meruit … cur soli omnium hostes ei simus? Liv. 41, 24, 11 Weissenb. ad loc.: Caedicius negare, se commissurum, cur sibi … quisquam imperium finiret, id. 5, 46, 6; 10, 18, 14; Suet. Calig. 15; Ov. Am. 1, 3, 2: quid Aristides commisisset, cur tantā poenā dignus duceretur, Nep. Arist. 1, 3: multa quidem dixi, cur excusatus abirem, Hor. Ep. 1, 9, 7.
- II. Interrog.: Ag. Quor mi haec irata est? Mi. Quor haec irata est tibi? Quor ego id curem? Plaut. Poen. 1, 2, 143 sq.: quor perdis adulescentem nobis? quor amat? Quor potat? Ter. Ad. 1, 1, 36 sq.; cf.: quid agis? quor te is perditum? id. And. 1, 1, 107: quor non introëo in nostram domum? Plaut. Am. 1, 1, 253; Cic. Fam. 2, 18, 3: quorsum tan dem, aut cur ista quaeris? id. Leg. 1, 1, 4: Er. Jube tibi agnum huc adferri propere pinguem. He. Quor? Er. Ut sacrufices, Plaut. Capt. 4, 2, 82: Me. Non possum. Ch. Quor non? Ter. Heaut. 1, 1, 111: cur ego plebeios magistratus … video, etc., Liv. 2, 34, 9; 6, 15, 12.
In the poets sometimes placed after one or more words of a clause: stratege noster, quor hic cessat cantharus? Plaut. Stich. 5, 4, 28: obsequium ventris mihi perniciosius est cur? Hor. S. 2, 7, 104; 2, 3, 187.
- B. Esp.
- 1. Pregn.
- a. Implying censure, indignation, remonstrance, etc.: quor id aussu’s facere? Plaut. Ps. 1, 3, 114: cur es ausus subigitare, etc., id. Mil. 5, 9; id. Men. 3, 2, 28: sed quid ego? quor me excrucio? quor me macero? Ter. And. 5, 3, 15: cur imperium illi, aut cur illo modo prorogatum est, Cic. Att. 7, 3, 4; id. Div. 2, 30, 65: cur me querelis exanimas tuis? Hor. C. 2, 17, 1.
- b. Implying grief, sorrow, and, with negatives, desire, etc.: eheu me miserum, quor non aut istaec mihi Aetas et formast, etc., Ter. Hec. 1, 1, 17: heu me miserum, cur senatum cogor reprehendere? Cic. Phil. 7, 4, 14; id. Fam. 2, 7, 5; id. Att. 2, 19, 1: cur ego tecum non sum? id. ib. 16, 6, 2.
- c. With potential subj., in excusing, deprecating censure, etc.: quor ego apud te mentiar? Plaut. Poen. 1, 1, 24; id. Most. 2, 2, 24: cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40: pro urbis salute, cur non omnibus facultatibus, quas habemus, utamur, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 15; Cic. Cael. 29, 68 al.
- 2. Emphatic after si, cum, etc., implying a logical conclusion: tum id si falsum fuerat, filius quor non refellit? Ter. Phorm. 2, 3, 53: nam, si res publica defenditur, cur ea consule isto ipso defensa non est? Cic. Att. 7, 3, 4; cf.: fac esse distentam … cur tam multos deos nihil agere patitur? id. N. D. 3, 39, 93: cur autem quidquam ignoraret animus hominis, si esset deus? id. ib. 1, 11, 28; Nep. Eum. 11, 4; Ov. F. 1, 257.
- 3. Strengthened by particles of inference: nam, enim, igitur, etc.: Am. Pestis te tenet. So. Nam quor istuc Dicis? Plaut. Am. 2, 1, 31: nam cur me miseram verberas? id. Aul. 1, 1, 3: quor simulas igitur? Ter. And. 1, 1, 21: cur enim, inquies, etc., Cic. Ac. 2, 17, 55; Suet. Calig. 34; id. Claud. 4; v. Hand, Turs. II. pp. 175- 183.
cūra, ae, f. [caveo; cf. curo init.], care, solicitude, carefulness, thought, concern.
- I. Trouble (physical or mental), bestowed on something; solicitude, care, attention, pains (syn.: diligentia, opera, studium, labor, etc.; opp. neglegentia, etc.; v. the foll.; very freq. in every per. and species of composition).
- A. Lit.
- 1. In gen.
- (α) Ab. sol.: curantes magnā cum curā, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107: magnā cum curā ego illum curari volo, Plaut. Men. 5, 4, 7; cf. id. ib. 5, 4, 9: in aliquā re curam ponere (just before: magnum studi um multamque operam, etc.), Cic. Off. 1, 6, 19: haec tam acrem curam diligentiamque desiderant, id. de Or. 3, 48, 184; so with diligentia, Quint. 10, 1, 86: si utrumque cum curā et studio fecerimus, id. 10, 7, 29: aliquid cum curā exsequi, Liv. 39, 41, 6: plus laboris et curae, Quint. 8, prooem. § 13; so with labor, id. 2, 2, 10 al.: cura et industria, Suet. Gram. 21: ut in rem publicam omni cogitatione curāque incumberes, Cic. Fam. 10, 1, 2; so with cogitatio, id. ib. 10, 3, 3; id. de Or. 2, 44, 186; and in plur., id. Off. 2, 1, 2; opp. neglegentia, Quint. 11, 3, 137; 11, 3, 19: non naturam defecisse sed curam, id. 1, 1, 2; so opp. natura, id. 1, 2, 4; 2, 8, 5: omni curā vestigare, Curt. 4, 6, 5: omni curā in aliquid incumbere, Cic. Fam. 12, 24, 2: omnem curam in siderum cognitione ponere, id. Div. 1, 42, 93: cura et meditatio accessit, Tac. Or. 16; cf. id. Agr. 10 et saep.: eo majore curā illam (rem publicam) administrari, Sall. J. 85, 2: curam praestare, Suet. Tib. 18: in re unā consumere curam (for which, in foll. verse, laborare), Hor. S. 2, 4, 48 et saep.: esse cura alicui, to be an object of one’s care: cura pii diis sunt et qui coluere coluntur, Ov. M. 8, 724.
- (β) With gen., care, attention, management, administration, charge, a guardianship, concern for a person or thing, etc.: difficilis rerum alienarum, Cic. Off. 1, 9, 30; cf.: rerum domesticarum, Quint. 3, 3, 9: maxima belli, Cic. Att. 6, 5, 3: agrorum, Quint. 12, 1, 6: corporis, id. 1, 11, 15: capillorum, Suet. Dom. 18: funeris sui, id. Tib. 51 et saep.: deorum, Liv. 6, 41, 9: civium, id. 6, 15, 11: nepotum, Quint. 4, prooem. § 2: magni Caesaris, Hor. C. 1, 12, 50; Ov. Tr. 5, 7, 37; Sen. Ep. 14, 2 et saep.
- (γ) With de and abl.: omnis cura de re publicā, Cic. Brut. 3, 10: quocum mihi conjuncta cura de publicā re et privatā fuit, id. Lael. 4, 15: si qua de Pompejo nostro tuendo … cura te attigit, id. Att. 9, 11, 2, A: gratissima est mihi tua cura de illo mandato, id. ib. 5, 4, 1.
So with de: curam habere, agere, etc.: de vitā communi omnium curam habere, Vitr. 1, 2, init.: Romani tamquam de Samnitibus non de se curam agerent, Liv. 8, 3, 8.
- (δ) With pro: omnium non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc., Liv. 27, 30, 5: curam habere pro aliquo, Veg. 2, 20: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov. H. 15 (16), 302.
(ε) Curae (alicui) esse, to be an object of care or attention; to have a care for, take care of, attend to, to be anxious about, bestow pains upon, etc.: Caesar pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, etc., Caes. B. G. 1, 33: haec sibi esse curae, id. ib. 1, 40: rati sese diis curae esse, Sall. J. 75, 9: cui salus mea fuit curae, Cic. Fam. 1, 9, 22; 15, 2, 8; Quint. 3, 8, 45 et saep.: ea tantae mihi curae sunt, ut, etc., Cic. Fam. 1, 9, 24: pollicetur sibi magnae curae fore, ut omnia restituerentur, id. Verr. 2, 4, 33, § 73; cf.: si tibi curae Quantae conveniat, Hor. Ep. 1, 3, 30: ipsis doctoribus hoc esse curae velim, ut, etc., Quint. 2, 4, 5: dumque amor est curae, Ov. M. 2, 683: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat, terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella … curae patribus erant, quam expectatio, etc., id. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5.
With a subject-clause: nonnulli, quibus non fuit curae caelestem inveterare aquam, etc., Col. 12, 12, 3; Quint. 7, 1, 4; 9, 3, 74: eligere modo curae sit, id. 10, 1, 31: mihi erit curae explorare provinciae voluntatem, Plin. Ep. 7, 10, 2.
With de: de mandatis quod tibi curae fuit, est mihi gratum, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 8: sic recipiunt, Caesari … de augendā meā dignitate curae fore, Cic. Att. 11, 6, 3; cf. id. Fam. 10, 1, 1, and II. A. fin. infra: de ceteris senatui curae fore, Sall. J. 26, 1.
In the same sense also, (ζ) Curae aliquid habere: cohortatus, ut petitionem suam curae haberent, Sall. C. 21 fin.; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Quint. prooem. § 16: habebo itaque curae, ut te meliorem reddam, Sen. Ben. 1, 8, 2: ut ille … quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4.
(η) Cura est, with subject-clause, solicitude, care, anxiety to do any thing (poet. and in post-Aug. prose): curaque finitimos vincere major erat, Ov. F. 1, 30: talis amor teneat, nec sit mihi cura mederi, Verg. E. 8, 89: cura comere capillum fuit, Sen. Q. N. 1, 17, 7.
- 2. In partic., t. t.
- a. In political lang. (esp. of the post-Aug. per.), the management of state affairs, administration, charge, oversight, command, office: magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minime mihi hac tempestate cupiunda videntur, Sall. J. 3, 1; so, legionis armandae, Tac. H. 1, 80: aerarii, Suet. Aug. 36: annonae, id. Tib. 8: operum publicorum, viarum, aquarum, etc. (preceded by nova officia), id. Aug. 37 al.
- b. In the jurists, the management of business for a minor, guardianship, trusteeship (for the more usu. curatio), Dig. 3, 1, 1; 5, 1, 19 et saep.
- c. In medic., medical attendance, healing (for curatio), cure: aquae, quae sub cutem est, Cels. 2, 10; Vell. 2, 123; Sil. 6, 551 Drak. et saep.
Plur.: curae aegrescentium, Macr. S. 7, 4, 6.
Hence, poet.: illa fuit lacrimis ultima cura meis (sc. somnus), Prop. 1, 3, 46; cf. Cic. Fam. 5, 16, 5.
- d. In agriculture, care, culture, rearing: Pelusiacae lentis, Verg. G. 1, 228: boum, id. ib. 1, 3.
- B. Meton. (abstr. pro concr.).
- 1. Like the Gr. μελέτη, a written work, writing (several times in Tac.; elsewhere rare): quorum in manus cura nostra venerit, Tac. A. 4, 11; id. Or. 3; Ov. P. 4, 16, 39.
In plur., Tac. A. 3, 24.
- 2. An attendant, guardian, overseer (very rare): tertius immundae cura fidelis harae, i. e. the swine-herd Eumæus, Ov. H. 1, 104: praetorii, Treb. Claud. 14; cf. Ov. Tr. 4, 6, 45; 2, 1.
- II. Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow; syn.: sollicitudo, metus, etc.; cf. φροντίς (very freq. in every per. and species of composition).
- A. In gen.: si quid ego adjuro curamve levasso, quae nunc te coquit, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1: animus lassus, curā confectus, Ter. And. 2, 1, 4: cottidianā curā angere ani mum, id. Phorm. 1, 3, 8: curae metusque, Cic. Div. 2, 72, 150: cura et sollicitudo. id. Att. 15, 14, 3; Quint. 8, prooem. § 20; 11, 1, 44 et saep.: curas cordis manis, Lucr. 3, 116: acres cuppedinis, id. 5, 46: gravi saucia curā (Dido), Verg. A. 4, 1: atra, Hor C. 3, 1, 40: edaces, id. ib. 2, 11, 18: vitiosa, id. ib. 2, 16, 22: sine curā esse, Cic. Att. 12, 6, 4; 15, 12, 2: quid facerem, curā cruciabar miser, Plaut. Merc. 2, 1, 23: cura est, negoti quid sit aut quid nuntiet, I am anxious, my concern is, id. ib. 1, 2, 10; cf.: amica mea quid agat, Cura est, ut valeat, id. Stich. 5, 2, 4: mihi maximae curae est, non de meā quidem vitā, sed me patria sollicitat, etc., Cic. Fam. 10, 1, 1.
With pro: quam pro me curam geris, Verg. A. 12, 48.
With in: nullā in posterum curā, Tac. H. 3, 55.
Plur.: cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Auct. Her. 4, 14, 21: at tibi curarum milia quanta dabit! Prop. 1, 5, 10.
- B. In partic., the care, pain, or anxiety of love, love (poet.): crescit enim assidue spectando cura puellae, Prop. 3 (4), 21, 3; cf. Ov. R. Am. 311: tua sub nostro pectore cura, Prop. 1, 15, 31: et juvenum curas et libera vina referre, Hor. A. P. 85: hinc illaec primum Veneris dulcedinis in cor Stillavit gutta et successit frigida cura, chilling anxiety for one loved, Lucr. 4, 1060.
Hence,
- 2. Meton. (abstr. pro concr.), the loved object, the mistress: tua cura, Lycoris, Verg. E. 10, 22; Prop. 2 (3), 25, 1; 2 (3), 34, 9; Hor. C. 2, 8, 8; Verg. Cir. 75; cf.: puer, mea maxima cura, id. A. 1, 678; 10, 132: cura deum, id. ib. 3, 46: raucae, tua cura, palumbes, id. E. 1, 57 Forbig. ad loc.
cūrābĭlis, e, adj. [curo],
- I. that is to be apprehended or feared: vindicta, Juv. 16, 21 dub.
- II. Curable (cf.: sanabilis, medicabilis), Cael. Aur. Tard. 4, 7, 93.
* cūrăgendārĭus, ii, m. [cura, I. A. 2. b., -ago], a manager, overseer, Cod. Th. 6, 29, 1.
cū̆rā̆lĭum, ii, n., v. coralium.
cūrandus, i, m., v. curo, II. B. β.
cūrans, ntis, P. a., v. curo, II. B. β.
cūrātē, adv., v. curo, P. a. fin.
cūrātĭo, ōnis, f. [curo], a taking care of something, administration, oversight, care, management, charge (rare but class.).
- I. In gen.: me sinas curare ancillas, quae mea est curatio, Plaut. Cas. 2, 3, 45; cf. id. Poen. 1, 2, 144: cultus et curatio corporis, Cic. N. D. 1, 34, 94; cf. id. ib. 2, 63, 158: curatio et administratio rerum, id. ib. 1, 1, 2: corporum, Liv. 25, 38: frumenti, Cic. Att. 15, 11, 1: vini, Col. 12, 25, 4: quid tibi hanc curatiost rem? (for hujus rei; cf. aditio) why does this trouble you? Plaut. Am. 1, 3, 21; cf.: quid tibi, malum, me, aut quid ego agam, curatio’st? id. Most. 1, 1, 33.
- II. In partic., t. t.
- A. In political lang., management of state affairs, administration, charge, office, etc., Cic. Verr. 2, 2, 51, § 126; id. Rab. Post. 10, 28; Liv. 4, 12, 8; 4, 13, 8; 2, 27, 6.
- B. In the jurists, guardianship, trusteeship: qui in curatione sunt, i. e. words, Gai Inst. 1, 199; Dig. 27, 1, 30; 27, 10, 4 et saep.
- C. In medic., healing, cure (very freq.), Cic. Off. 1, 24, 83; id. Div. 2, 59, 123; id. Tusc. 4, 28, 61; id. Fin. 4, 24, 65; Liv. 2, 20, 9; 42, 18; Plin. 22, 25, 70, § 145; Phaedr. 5, 8, 12; Flor. 3, 23, 4; Just. 12, 9, 13.
Plur.: curationes aeger obire, Sen. Ep. 27, 1.
cūrātor (old orthog. COERATOR, v. the foll.), ōris, m. [curo], he who cares for or takes charge of a thing, a manager, overseer, superintendent, keeper.
- I. In gen.: ludorum, Plaut. Poen. prol. 36: suntoque aediles coeratores urbis annonae ludorumque solemnium, Cic. Leg. 3, 3, 6: viae Flaminiae, id. Att. 1, 1, 2: aviarii, a bird-keeper, Varr. R. R. 3, 5, 5; cf. apum, Col. 9, 9, 1: pavonini gregis, id. 8, 11, 2; and gallinarius, Varr. R. R. 3, 9, 7: fidus negotiorum, Sall. J. 71, 3: munerum ac venationum, Suet. Calig. 27: restituendae Campaniae, id. Tit. 8: restituendi Capitolii, Gell. 2, 10, 2 et saep.: muris reficiendis, Cic. Opt. Gen. 7, 19: legibus agrariis, id. Agr. 2, 7, 17: curator, qui statuis faciundis praeesset, id. Verr. 2, 2, 59, § 144: reipublicae, Sall. J. 110, 6: urbis, Amm. 14, 7, 17.
- II. In partic., a legal t. t., a guardian, curator, trustee (of a minor, an imbecile, an absent person, etc.), Gai Inst. 1, 200; Dig. libb. 26 et 27; Hor. Ep. 1, 1, 102; Sen. Contr. 1, 2; Quint. 7, 4, 11; Jul. Cap. Vit. M. Aur. 10 et saep.; v. Dict. of Antiq.
cūrātōrĭa, ae, f. [curatorius], guardianship, = ἐπιτροπή, several times in Dig. 27, 1, 1 and 2, always written as Greek, κουρατορία, etc.
cūrātōrīcĭus or -tĭus, a, um, adj. [curator, I.], of or belonging to an overseer: equi, the horses of a provincial commissary, Cod. Th. 11, 1, 29.
cūrātōrĭus, a, um, adj. [curator, II.],
- I. pertaining to guardianship: STIPENDIA VETERANORVM, Inscr. Orell. 4968.
- II. Of or pertaining to a guardian: nomen, Gai Inst. 4, 82.
‡ cūrātrix, ĭcis, f. [curator, II.], a female guardian, Non. p. 150, 29.
* cūrātūra, ae, f. [curo], management, care, attendance, Ter. Eun. 2, 3, 25 Ruhnk.
cūrātus, a, um, Part. and P. a., of curo.
curcŭlĭo (gurgŭlĭo, Plaut. Trin. 4, 3, 9 Ritschl, Fleck.; Pall. 1, 19, 2; id. Jun. 3; also in some MSS. of the authors cited infra), ōnis, m. [kindr. with circulus, circus],
- I. a corn-worm, weevil, Cato, R. R. 92; Varr. R. R. 1, 57, 63; Col. 1, 6, 15 sq.; Plin. 18, 11, 73, § 302; Serv. ad Verg. G. 1, 186.
- B. Form gurgulio = membrum virile, Pers. 4, 38.
- II. Curcŭlĭo, the name of a comedy of Plautus.
* curcŭlĭuncŭlus, i, m. dim. [curculio], a little weevil, in comic lang. for something trifling, worthless, Plaut. Rud. 5, 2, 38 (v. the passage in connection).
Cŭres, ium, m. (parvi, Ov. F. 2, 135) and f. (Tatiae, Prop. 5, 9, 74), = Κύρεις or Κύρις [curis, Sabine word, = hasta, Ov. F. 2, 477],
- I. the ancient chief town of the Sabines, Varr. L. L. 5, § 51 Müll.; Cic. Fam. 15, 20, 1; Verg. A. 6, 811; 8, 638; Ov. M. 14, 778 al.; Liv. 1, 13, 5; 1, 18, 1; Flor. 1, 2, 1; cf. Quirites.
- B. Meton., the inhabitants of Cures, Ov. F. 3, 201; 6, 216.
- II. Hence, Cŭren-sis, e, adj., of Cures: turba, Ov. F. 3, 94.
- B. Subst.: Cŭrenses, ium, m., the inhabitants of Cures, Varr. L. L. 7, § 68 Müll.; Plin. 3, 12, 17, § 107.
- III. Cŭrētis, is (or perh. Cŭres, ētis), m., an inhabitant of Cures, Prop. 4 (5), 4, 9.
Cūrētes, um, m., = Κουρῆτες,
- I. the most ancient inhabitants of the island of Crete, who paid their worship to Jupiter (as the Corybantes, who, at a later date, were identified with them, celebrated the worship of Cybele) with noisy music and armed dances, Hyg. Fab. 139; Lucr. 2, 629; Verg. A. 3, 131 Heyne; id. G. 4, 151; Ov. M. 4, 282; id. F. 4, 210; Sen. Herc. Oet. 1877; Val. Max. 2, 4, 4; Lact. 1, 11, 46 al.
- II. Hence,
- A. Cūrētis, ĭdis, f. adj., lit. pertaining to the Curetes; hence, poet. for Cretan: terra, Ov. M. 8, 153.
Also subst., an earlier name of the island of Crete itself, Plin. 4, 12, 20, § 58; and of Acarnania, id. 4, 1, 2, § 5; Sil. 15, 308.
- B. Cūrētĭ-cus, a, um, adj., Cretan: carmina, Calp. Ecl. 4, 96.
1. Cŭrētis, is, v. Cures, III.
2. Cūrētis, ĭdis, v. Curetes, II. A.
cūrĭa, ae, f. [kindr. with Quiris, Quirites; cf. the letter C],
- I. a curia or court, one of the thirty parts into which Romulus divided the Roman people, ten for each of the three tribes; each curia contained ten gentes, Varr. ap. Dion. Hal. 2, 83; Liv. 1, 13, 6; Aur. Vict. Vir. Ill. 2, 12; Dig. 1, 2, 2; Paul. ex Fest. p. 49, 1 Müll.
- II. Meton.
- A. A structure built for the religious services of a curia (sometimes also serving for other purposes), Varr. L. L. 5, § 155 Müll.; Fest. p. 174, 6 ib.: veteres, on the east side of the Palatine Hill, Varr. l. l. ib.; Tac. A. 12, 24; called curia prisca, Ov. F. 3, 140; Fest. l. l.: Novae, id. l. l.
- 2. Hence, dies curiae, a festival day, Cic. de Or. 1, 7. 27.
Hence,
- B. One of the edifices in which the Senate held its consultations.
- 1. Commonly κατ’ ἐξοχήν, the Curia Hostilia built by Tullus Hostilius (in reference to the later Curia Julia and Pompeiana, v. infra), the Curia, Senate-house, Varr. L. L. 5, § 155 Müll.; Liv. 1, 30, 2; Plin. 35, 4, 7, § 22; Varr. L. L. 6, § 46; id. Fragm. ap. Non. p. 57, 5; Cic. Rep. 2, 17, 31; id. Cat. 4, 1, 2; id. Fl. 24, 57; id. Mil. 33, 89; Quint. 11, 1, 47; Ov. M. 15, 802.
- 2. Curia Julia, the Senate-house begun by Julius Cæsar, finished by the triumvirs, and used by the Senate after the burning of the Curia Hostilia, Suet. Calig. 60.
- 3. Curia Pompeji or Pompeja, the Senate-house built by Pompey, finally closed after the assassination of Julius Cæsar in it, Cic. Div. 2, 9, 23; Suet. Caes. 80 sq. et saep.
Hence, trop., as emblem of law: stante urbe et curiā, Cic. Planc. 29, 71: pro curia inversique mores, Hor. C. 3, 5, 7; of the senatorial rank: curia pauperibus clausa est, Ov. Am. 3, 8, 55.
- C. Of the places of assembly of high councils out of Rome, Cic. Att. 6, 1, 6; id. Verr. 2, 2, 21, § 50; Liv. 24, 24, 4; Ov. M. 13, 197; Juv. 9, 101.
- D. The assembly of the Senate, the Senate (cf. Cic. de Or. 3, 42, 167): a curiā nulla me res divellet, Cic. Att. 1, 20, 3: aliquem in curiam introducere, Liv. 22, 1, 14; 2, 23, 11 sq.; 2, 24, 3; Suet. Caes. 22; id. Aug. 38; Hor. C. 2, 1, 14 et saep.
- E. Curia Calabra, so called from the proclamation of the dates which was there made; v. Calabra.
- F. Curia Saliorum, the official building of the Salii on the Palatine Hill, consecrated to Mars, in which the sacred lituus was kept, Cic. Div. 1, 17, 30.
‡ curiāles mensae, in quibus immolabatur Junoni, quae curis appellata est, Paul. ex Fest. p. 64, 11.
cūrĭālis, e, adj. [curia], of or pertaining to a curia, i. e.
- I. Belonging to the same curia, district, or division of the people; subst.: cūrĭālis, is, m., a member of the same curia, = δημότης: neque quisquam curialium Venit, Plaut. Aul. 2, 2, 2: Cimonem etiam in suos curialis hospitalem fuisse, Cic. Off. 2, 18, 64; cf. Paul. ex Fest. p. 49, 13 Müll.: curiales ejusdem curiae ut tribules et municipes.
- II. Pertaining to the religious services of the curiœ: curiales flamines curiarum sacerdotes, Paul. ex Fest. p. 64, 1 Müll.
- III. In late Lat., belonging to the imperial court, = aulicus, Amm. 21, 12, 20; 22, 9, 12; 27, 7, 7; Symm. Ep. 9, 10; 10, 41.
Cŭrĭānus, a, um, v. Curius, II.
Cūrĭātĭi (Cŭrĭi, Prop. 3, 3, 7, or 4, 2, 7 Müll.), ōrum, m., an Albanian gens, subsequently transplanted to Rome, from which were descended the three Curiatii who fell in the contest with the Roman Horatii, Liv. 1, 24, 1 sq.; Cic. Inv. 2, 26, 78 al.: cecini Curios fratres, Prop. l. l.
cūrĭātim, adv. [curia], by curiæ (very rare): populum consuluit, *Cic. Rep. 2, 17, 31 (but in Gell. 15, 27, 2, the better read. is curiatum).
Curiatius, ĭi, m., a Roman proper name: Curiatius Maternus, v. Maternus.
cūrĭātus, a, um, adj. [curia], of or pertaining to the curiæ: comitia, in which the people voted according to curiæ (orig. the only ruling assembly; later limited by the comitia centuriata to cases of arrogation (adoption), the choice of priests, the conferring of the chief command; cf. comitium, II.; Dict. of Antiq.), Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 2; Cic. Agr. 2, 11, 26 sq.; Liv. 5, 52, 15 al.: lex, passed in such comitia, Cic. Agr. 2, 10, 26; 2, 11, 28 sq.; Liv. 9, 38, 15; 5, 46, 11; Gell. 5, 19, 6 et saep.
Curidius, ii, m., a Roman proper name, Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44.
Cūrietae, ārum, m., the inhabitants of Curieta, an island on the coast of Illyria, now Veglia, Plin. 3, 21, 25, § 139.
Hence, Cūrietĭcus, a, um, adj., of Curieta: litus, Flor. 4, 2, 31.
Cŭrĭi, ōrum, m., v. Curiatii init.
1. cūrĭo, ōnis, m. [curia].
- I. The priest of a curia, Varr. L. L. 5, § 83; 6, § 46 Müll.: maximus, he who presided over all the curiæ, Liv. 27, 8, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 126, 17 Müll.
- II. Post-Aug., a crier, herald, = praeco, Mart. lib. 2 praef.; Treb. Gall. 12.
2. Cūrĭo, ōnis, m., a surname in the gens Scribonia; v. Scribonius; hence, Cū-rĭōnĭānus, a, um, adj., of or pertaining to Curio, Auct. B. Afr. 52 fin.
* 3. cūrĭo, ōnis, m. adj. [cura] (a humorously-formed word, corresp. with curiosus), wasted by sorrow, lean, emaciated: agnus, Plaut. Aul. 3, 6, 27 sq. (v. the passage in connection); cf. Paul. ex Fest. p. 60, 3 Müll.
* cūrĭōnātus, ūs, m. [1. curio, I.], the office of priest of a curia, Paul. ex Fest. p. 49, 9 Müll. (cf. curionius).
Cūrĭōnĭānus, a, um, v. 2. Curio.
‡ cūrĭōnĭus, a, um, adj. [1. curio, I.], of or pertaining to the priest of a curia: curionium aes dicebatur quod dabatur curioni ob sacerdotium curionatus, Paul. ex Fest. p. 49, 19 Müll.: curionia sacra, quae in curiis fiebant, id. ib. p. 62, 11.
cūrĭōsē, adv., v. curiosus fin.
cūrĭōsĭtas, ātis, f. [curiosus], desire of knowledge, curiosity, inquisitiveness (very rare), Cic. Att. 2, 12, 2; Macr. S. 1, 11, 45; Tert. adv. Haeret. 17; id. Apol. 25.
Cūrĭŏsŏlītes, um, m., a Gallic tribe in Armorica (Gall. Lugdun.), near the mod. Corseult, south of St. Malo, Caes. B. G. 7, 75; acc. Curiosolitas, id. ib. 2, 34; 3, 7; 3, 11 al.
The same called Cārĭosvĕlītes, Plin. 4, 18, 32, § 107.
* cūrĭōsŭlus, a, um, adj. dim. [curiosus], somewhat curious, a little inquisitive; transf.: ventus, App. M. 10, p. 254, 8.
cūrĭōsus, a, um, adj. [cura].
- I. (Acc. to cura, I.) Bestowing care or pains upon a thing, applying one’s self assiduously, careful, diligent, thoughtful, devoted (class.; esp. freq. in Cic.).
- A. In gen.
- (α) With in or ad: in omni historiā curiosus, Cic. Tusc. 1, 45, 108: si me nihilo minus nosti curiosum in re publicā quam te, id. Att. 5, 14, 3: ad investigandum curiosior, id. Fam. 4, 13, 5.
- (β) With gen. (post-Aug.): medicinae, Plin. 25, 2, 3, § 7: memoriae, Aur. Vict. Caes. 20 fin.: curiosissimus famae suae, Capitol. Anton. Philos. 20.
- (γ) With circa: circa uxoris pudicitiam minus curiosus fuit, Capitol. Pert. 13, 8.
- (δ) Absol.: non quidem doctus, sed curiosus, Petr. 46, 6; so, pictor, id. 29, 4: felicitas Horatii, id. 118, 5: manus, id. 13, 1: consilia, Quint. 7, 5, 2: interpolatione, Plin. 13, 12, 23, § 75 al.
- * 2. With the access. idea of excess, too eager: est etiam supervacua (ut sic dixerim) operositas, ut a diligenti curiosus et a religione superstitio distat, Quint. 8, 3, 55.
- B. In partic., inquiring eagerly or anxiously about a thing, inquiring into, in a good or bad sense; curious, inquisitive.
- 1. In gen.: ne curiosissimi quidem homines exquirendo audire tam multa possunt, quam, etc., Cic. N. D. 1, 35, 97; id. Fam. 3, 1, 1; Varr. R. R. 2, 3, 5; Quint. 1, 8, 21; 11, 3, 143; * Hor. Epod. 17, 77 al.: curiosis oculis perspici non possit, Cic. Sest. 9, 22.
- 2. Implying censure ( = πολυπράγμων), meddlesome, officious, curious, prying, inquisitive: primum patere me esse curiosum, Cic. Fl. 29, 70; id. Fin. 2, 9, 28 Madv.; 1, 1, 3; id. Att. 15, 26, 5; cf.: quare ut homini curioso ita perscribe ad me, id. ib. 4, 11, 2: curiosum aliquem extimescere, Petr. 127: Quae (basia) nec pernumerare curiosi Possint, Cat. 7, 11 Ellis ad loc.
- b. Post-Aug., subst.: cūrĭōsus, i, m., of one who is prying, a spy, scout: curiosum ac speculatorem ratus, Suet. Aug. 27.
Later, a class of secret spies, secret police, an informer, etc.; cf. Cod. Just. 12, tit. 23: De Curiosis et Stationariis al.
- II. (Acc. to cura, II.) Lit., that injures himself by care; hence, transf., emaciated, wasted, lean: belua, Plaut. Aul. 3, 6, 26 (v. the passage in connection); cf.: nempe ille vivit carie curiosior, Afran. ap. Non. p. 21, 28 (Com. Rel. v. 250 Rib.).
Adv.: cūrĭŏsē.
- A. (Acc. to I. A.) With care, carefully: involvendus vestimentis, Cels. 2, 17; cf. Petr. 63, 6; Col. 12, 55, 2: cavere, Suet. Aug. 40 al.
Comp., Vitr. 7, 4.
Sup., Col. 11, 2, 18.
- * 2. Too nicely, carefully, or particularly: curiose potius quam Latine loqui, Quint. 8, 1, 2.
- B. (Acc. to I. B. 2.) Inquisitively, curiously: inquirerem, Suet. Vesp. 1.
Comp.: curiosius conquiram, Cic. Brut. 35, 133: facere aliquid, id. N. D. 1, 5, 10: animadvertunt ea, quae domi fiunt (pueri), id. Fin. 5, 15, 42.
cŭris or quĭris, ītis, f. [Sabine], a spear, Ov. F. 2, 477; cf. Macr. S. 1, 9, 16; Paul. ex Fest. p. 49, 10 Müll.; v. Quirites.
Hence, Cŭrītis (Quĭrītis), is, f., a surname of Juno as protector of spearmen, Mart. Cap. 2, § 149; Inscr. Orell. 1303 sq.; 8659.
cūrĭto, āre, v. freq. a. [curo], to take care of, to cherish, App. M. 7, p. 194, 2.
* 1. cūrĭus, a, um, adj. [cura, II.], full of sorrow, grievous: infortunio, Plaut. Ps. 4, 7, 44 dub. (Ritschl, curvo).
2. Cŭrĭus, a,
- I. the name of a Roman gens; thus M’. Curius Dentatus, the conqueror of the Samnites, Sabines, Lucanians, and of Pyrrhus; celebrated for his moderation, Cic. Sen. 16, 55 sq.; Aur. Vict. Vir. Ill. 33; Hor. C. 1, 12, 41; Juv. 11, 78; Flor. 1, 15; 1, 18; Cic. Sull. 7, 23; Val. Max. 4, 3, 5 sq. et saep.
- B. Appel. for a bold and moderate man; in plur.: (Nenia) et maribus Curiis et decantata Camillis, Hor. Ep. 1, 1, 64; Juv. 2, 3.
Hence,
- II. Cŭrĭānus, a, um, adj., of or pertaining to a Curius, Curian: villa, Cic. Leg. 2, 1, 3: causa, id. de Or. 2, 6, 24: judicium, Quint. 7, 6, 9.
cūro (old orthog. COERO and COIRO, Inscr. Orell. 31; 560; 570: coeret, coerari, coerandi, Cic. Leg. 3, 4, 10), āvi, ātum, 1 (perf. subj. curassis, Plaut. Most. 2, 2, 93; id. Ps. 1, 3, 3; id. Poen. 3, 1, 50; inf. pass. curarier, id. Capt. 3, 5, 79), v. a. [cura], to care for, take or have care of, to be solicitous for, to look or attend to, trouble one’s self about, etc. (very freq. in every period and species of composition); constr. with the acc., the acc. with the gerundive, the inf. with ut, ne, the simple subj., the dat. or absol.
- I. In gen.
- 1. Of persons.
- (α) With acc.: curare omnia studiosissime ac diligentissime, Cic. Fam. 4, 13, 7; cf.: diligenter praeceptum, Nep. Eum. 9, 5: magna di curant, parva neglegunt, Cic. N. D. 2, 66, 167: negotia aliena, id. Top. 17, 66; Hor. S. 2, 3, 19: mandatum, Cic. Att. 5, 7 init.: cenam, Plaut. Rud. 4, 6, 11; cf. opsonium, id. Merc. 3, 3, 22: domum, to cleanse, Petr. 71, 7: vestimenta curare et polire, Dig. 47, 2, 12 pr.: funus, Ter. And. 1, 1, 81 Ruhnk.; cf. in this sense, cadaver, Suet. Ner. 49; and: Aegyptii jussi corpus Alexandri suo more curare, Curt. 10, 10, 13; in other connections, curare corpus means to nourish, take care of one’s self, to refresh, invigorate one’s self, Lucr. 2, 31; 5, 937: nunc corpora curare tempus est, Liv. 21, 54, 2; 3, 2, 10; 26, 48, 3; Curt. 3, 8, 22 al.; in the same sense, membra, Hor. S. 2, 2, 81: cutem, id. Ep. 1, 2, 29; 1, 4, 15: pelliculam, id. S. 2, 5, 38: se, Ter. Ad. 5, 1, 1; Cic. Phil. 9, 3, 6; id. de Or. 3, 61, 230; cf.: se suamque aetatem, Plaut. Ps. 4, 7, 34: virum, Tib. 1, 5, 33; and in part. perf.: curati cibo, Liv. 9, 37, 7: omnes vinoque et cibo curatos domos dimisit, id. 34, 16, 5: vineam, to tend, Cato ap. Plin. 17, 22, 35, § 195; cf. apes, Col. 9, 14 et saep.: res rationesque eri, to superintend, Plaut. Ps. 2, 2, 32: pensa ac domos, of the women of the family, Mel. 1, 9, 6: sociorum injurias, Sall. J. 14, 19: sublimia, Hor. Ep. 1, 12, 15; cf. id. ib. 1, 4, 5: preces (Diana), id. C. S. 71: prodigia, to endeavor to avert, ward off, Liv. 1, 20, 7 et saep.: munus te curaturum scio, Ut mittas mihi, Plaut. Truc. 2, 4, 79; cf.: aquam mulsam prope ut sit, Varr. R. R. 3, 16, 28: te multum amamus, quod ea (signa) abs te diligenter parvoque curata sunt, provided, Cic. Att. 1, 3, 2; cf. II. C. infra: ego illum cum curā magnā curabo tibi, Plaut. Men. 5, 4, 7 and 9; so, aliquem, id. Stich. 1, 2, 39; 5, 3, 9; Cic. Ac. 2, 38, 121: curatur a multis, timetur a pluribus, is courted (cf. θεραπεύειν), Plin. Ep. 1, 5, 15 et saep.
With a negative: quos peperisti ne cures, be unconcerned, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 656; Plaut. Poen. 3, 1, 50: alii, quasi corpus nullum sit hominis, ita praeter animum nihil curant, care for nothing except the mind, Cic. Fin. 4, 14, 36: viri nihil perjuria curant (with nihil metuere), Cat. 64, 148: non ego istuc curo, qui sit, unde sit, Plaut. Most. 3, 1, 95: alia cura, a conversational expression (lit. trouble yourself about something else; hence), do not trouble yourself, never mind, id. Mil. 3, 3, 55 and 60; and in like sense, aliud cura, Ter. Phorm. 2, 1, 5.
- (β) With acc. and gerundive, to cause something to be done, to order, to urge on, etc. (in good prose and very freq.; predominant in Cæsar): pontem in Arari faciundum, Caes. B. G. 1, 13: obsides inter eos dandos, id. ib. 1, 19; 3, 11; 4, 29 et saep.: buculam faciendam, Cic. Div. 1, 24, 48: epistulam mihi referendam, id. Att. 8, 5, 1: fratrem interficiendum, Nep. Timol. 1, 4 al.
- (γ) With part. perf pass.: inventum tibi curabo et mecum adductum Tuom Pamphilum, Ter. And. 4, 2, 1.
- (δ) With inf. (most freq. with a negative): ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent, nec docti legere curarent, would take the trouble, Cic. Ac. 1, 2, 4; so negatively, id. de Or. 1, 20, 91; id. Fam. 1, 9, 16; cf.: nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, id. ib. 9, 10, 1; 3, 8, 7; Suet. Caes. 86; Hor. C. 2, 13, 39; id. Ep. 1, 17, 58; id. A. P. 133; 297; Ov. M. 11, 370; 11, 682 et saep.
Affirmatively: si qui sunt, qui illud curent defendere, Cic. Tusc. 5, 31, 87: qui istas res scire curavit, id. Fl. 27, 64: mando tibi, uti cures lustrare, Cato, R. R. 141: aspice, si quid Et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur, Hor. Ep. 1, 17, 5; 1, 16, 17; id. A. P. 35; 460 sq.; Suet. Dom. 20; id. Gram. 24.
(ε) With acc. and inf. pass.: neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. Fin. 3, 19, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Just. 2, 12, 2; 3, 5, 12.
(ζ) With nom. and inf.: ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Auct. Her. 4, 53, 66.
(η) With ut, ne, or a simple subj.: pater curabit ut, etc., Plaut. Am. 1, 2, 25 sq.: si fecisset, se curaturam, ut, etc., Cic. Div. 1, 24, 48; Quint. 4, 2, 47; Suet. Aug. 92.
So in concluding letters: cura ut valeas, take care of yourself, be careful of your health (for which da operam ut valeas, fac valeas, et al. sim.), Cic. Fam. 7, 5, 3; 7, 6, 2; 7, 15, 2; 7, 20, 3; id. Q. Fr. 3, 4, 6; 3, 8, 6; id. Att. 1, 5, 8; 2, 2, 3 et saep.: omnibus rebus cura et provide, ne quid ei desit, id. ib. 11, 3, 3; Quint. 1, 1, 34; 2, 5, 24; Suet. Aug. 94 et saep.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae, etc., Cic. Fam. 2, 8, 1: jam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6; Petr. 58, 2: curare uti Romae ne essent, Suet. Rhet. 1 init.
(θ) With dat. (ante-and post-class.): illis curandum censeo, Plaut. Rud. 1, 2, 92; so, omnibus, Att. ap. Macr. S. 6, 1: rebus publicis, Plaut. Trin. 4, 3, 50: rebus alienis, id. Truc. 1, 2, 41: rebus meis, App. Mag. p. 297.
(ι) With quod: nam quod strabonus est, non curo, Petr. 68, 8.
(κ) With de: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic. Att. 13, 21, 3.
(λ) Absol.: curasti probe, Ter. And. 5, 2, 6; cf. Plant. Rud. 2, 3, 50: abi intro; ego hic curabo, id. Bacch. 2, 2, 49; id. Pers. 1, 3, 5: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, commanded, Sall. J. 60, 1; cf.: in eā parte, id. ib. 60, 5: in postremo loco cum equitibus, id. ib. 46, 7.
(μ) Impers.: curabitur, Plaut. Capt. 3, 5, 70; id. Men. 3, 3, 15; Ter. And. 2, 3, 29: curetur, id. Hec. 2, 2, 15.
- 2. Of things (poet.): quae causa suscipienda curarit sollemnia sacra, Lucr. 5, 1163: nec vera virtus Curat reponi deterioribus, Hor. C. 3, 5, 30; with ut, Lucr. 5, 1015; 3, 127; 6, 231 Lachm.; with ne: quod ne miremur sopor atque oblivia curant, id. 4, 826 (822).
- II. In partic., t. t.
- A. In state affairs, to take the charge of, to manage the business of, to do a thing in behalf of the state, to administer, govern, preside over, command, etc.
- (α) With acc.: bellum maritimum curare, Liv. 7, 26, 10; so, Asiam, Tac. A. 4, 36: Achaiam, id. ib. 5, 10: superioris Germaniae legiones, id. ib. 6, 30; cf. id. ib. 1, 31; cf.: duabus his artibus … se remque publicam curabant, Sall. C. 9, 3.
- (β) Absol.: Faesulanum in sinistrā parte curare jubet, Sall. C. 59, 3; cf. id. J. 46, 7: duo additi qui Romae curarent, Tac. A. 11, 22.
- B. In medic. lang., to heal, cure.
- (α) With acc.: an quod corpora curari possint, animorum medicina nulla sit? Cic. Tusc. 3, 2, 4; id. Clu. 14, 40: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, id. Sen. 19, 67; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 5: aegrum, Liv. 5, 5, 12: quadrupedes, Quint. 2, 10, 6: aliquem frigidis, Suet. Aug. 81: aliquem radice vel herbā, Hor. Ep. 2, 2, 151 et saep.: morbos, Cels. prooem.; Quint. 2, 3, 6; Curt. 5, 9, 3; 7, 1, 22: vulnus, Liv. 2, 17, 4; Quint. 4, 2, 84 et saep.: apparentia vitia, Quint. 12, 8, 10.
Rarely, to operate: qui ferrum medici prius quam curetur aspexit, Quint. 4, 5, 5.
- (β) Absol.: medicinae pars, quae manu curat, Cels. 7 praef.; so Quint. 2, 17, 39 al.
Hence, P. a. as subst.: cūrans, antis, m., = medicus, a physician: plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8, 5.
Also cūrandus, i, m., the patient: nisi festinare curandi imbecillitas cogit, Col. 7, 2, 12.
- b. Trop. (ironically): cum provinciam curarit, sanguinem miserit, mihi tradiderit enectam, etc., Cic. Att. 6, 1, 2: reduviam (corresp. with capiti mederi), id. Rosc. Am. 44, 128.
- C. In mercantile lang., to take care of money matters, to adjust or settle, pay, etc.: (nummos) pro signis, Cic. Att. 1, 8, 2; cf.: pecuniam pro eo frumento legatis, Liv. 44, 16, 2: dimidium pecuniae redemptori tuo, Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; id. Quint. 4, 15: me cui jussisset curaturum, that I would make payment according to his direction, id. Fam. 16, 9, 3.
Hence, cūrātus, a, um, P. a. (acc. to I.).
- 1. Earnest, anxious (post-Aug.): curatissimae preces, Tac. A. 1, 13 fin.: interim me quidam … secreto curatoque sermone corripit, monet, etc., Plin. Ep. 9, 13, 10.
- 2. Taken care of, managed, attended to: boves curatiores, Cato, R. R. 103: sacra, Cic. Balb. 24, 55: nitida illa et curata vox, Quint. 11, 3, 26.
Adv.: cūrātē, carefully, diligently; only in comp.: curatius disserere, Tac. A. 2, 27; 14, 21; 16, 22; Plin. Ep. 1, 1, 1.
† cūrŏtrŏphoe = κουροτρόφοι, nourishing children: nymphae ab alimoniā infantum, Serv. ad Verg. E. 10, 62.
currax, ācis, adj. [curro], running fast, quick, swift (post-class. and rare): servus, Dig. 21, 1, 18.
Poet.: laquei, which are bound on the feet of running animals, Grat. Cyn. 89.
currĭcŭlum, i, n. [curro], a running, course, race.
- I. Lit.
- A. In gen. (mostly ante-class.): conicere se in curriculum, Plaut. Merc. 5, 2, 91; cf.: pedes in curriculum conferre, Varr. ap. Non. p. 263, 6: facere unum curriculum, Plaut. Trin. 4, 4, 11; cf.: ita celeri curriculo fui propere a portu, id. Stich. 2, 2, 13.
- (β) Abl. curriculo adverb., in a quick course, at full speed, swiftly, hastily, Plaut. Ep. 1, 1, 12; id. Most. 2, 1, 15; 3, 3, 26; id. Mil. 2, 6, 43; Ter. Heaut. 4, 4, 11 al.
- B. In partic., a running on a wager, a race: athletae se in curriculo exercentes, Cic. Sen. 9, 27; id. Leg. 2, 9, 22; id. Mur. 27, 57; Liv. 44, 9; Hor. C. 1, 1, 3; Ov. Tr. 4, 8, 36 al.: equorum, Liv. 45, 33, 5.
- II. Meton.
- A. A race-ground, course, career.
- * 1. Lit.: solis et lunae, Cic. Fragm. ap. Non. p. 198, 29.
Far more freq.,
- 2. Trop.: exiguum nobis vitae curriculum natura circumscripsit, immensum gloriae, Cic. Rab. Perd. 10, 30; cf.: vivendi a naturā datum conficere, id. Univ. 12: curricula multiplicium variorumque sermonum, id. Or. 3, 12: me ex constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti, id. Rab. Perd. 2, 6; so, consuetudinis, id. Lael. 12, 40: laudis, Quint. 12, 2, 31: hae sunt exercitationes ingenii, haec curricula mentis, Cic. Sen. 11, 38: petitionis, id. Mur. 22, 46: omne industriae nostrae, id. Phil. 7, 3, 7; cf.: nec in quadrigis eum secundum numeraverim … nec in oratoribus, qui tantum absit a primo, vix ut in eodem curriculo esse videatur, id. Brut. 47, 173.
- b. The time of the annual circuit of the sun, a year, Prud. στεφ. 3 (al. 9), 11.
- B. A race-chariot (post-Aug.), Tac. A. 14, 14; 15, 44 fin.; *Suet. Calig. 19.
- 2. For a chariot, in gen.: equi turbati in amnem praecipitavere curricula, Curt. 8, 14, 8: Mettum Fufetium equis ad curriculum ex utrāque parte deligatum distraxit, Varr. ap. Non. p. 287, 22.
currīlis, e, adj. [currus], of or for a chariot (late Lat.): praesepia equorum currilium, Vulg. 3 Reg. 4, 26: certamina, chariot-races, Ambros. Cant. Cantic. 7, 12: currilis equus, σὺν ἅρματι ἀγωνιζόμενος ἵππος, Gloss. Labb.; cf. also curulis.
curro, cŭcurri (old form cĕcurri, acc. to Gell. 7, 9, 14: curri, Varr. Imp. ap. Front. Ep. 2 Mai; Tert. Fug. in Pers. 12; Arn. 4, 4), cursum, 3, v. n. [kindr. with celer, coruscus], to run, to move quickly (on foot, on a horse, ship, etc.), to hasten, fly (very freq. in every period and species of composition).
- I. Lit.
- A. Of living beings: si ingrederis curre, si curris advola, Cic. Att. 2, 23, 3: propere, Ter. Ad. 3, 2, 56: per vias, Plaut. Poen. 3, 1, 24: per totum conclave pavidi, Hor. S. 2, 6, 113: circum loculos, id. ib. 2, 3, 147: subsidio, Cic. Att. 12, 3, 2; Prop. 2 (3), 26, 17 al.: in nostros toros, id. 3, 20 (4, 19), 10 et saep.: ad villam praecipitanter, Lucr. 3, 1063: per omne mare nautae, Hor. S. 1, 1, 30: trans mare, id. Ep. 1, 11, 27: extremos ad Indos mercator, id. ib. 1, 1, 45; cf.: injecto ter pulvere curras (nauta), id. C. 1, 28, 36 al.: sed neque currentem se nec cognoscit euntem, his former strength, Verg. A. 12, 903: ad vocem praeceps amensque cucurri, Ov. M. 7, 844.
With acc. of distance: uno die MCCCV. stadia, Plin. 7, 20, 20, § 84; cf. in a figure: eosdem cursus, Cic. Agr. 2, 17, 44; cf. β infra.
Poet., of flight: medio ut limite curras, Icare, moneo, Ov. M. 8, 203.
With inf.: quis illam (dextram) osculari non curreret? Val. Max. 5, 1, ext. 1.
Impers.: ad me curritur, Ter. Heaut. prol. 44: curritur ad praetorium, Cic. Verr. 2, 5, 35, § 92: quo curratur celeriter, Plaut. Poen. 3, 1, 30 al.
- (β) Rarely with the homogeneous objects iter, stadium, campus, etc.: qui stadium currit, who runs a race, Cic. Off. 3, 10, 42: currimus aequor, Verg. A. 3, 191; 5, 235 (cf. id. ib. 5, 862).
Hence pass.: unde et campus curritur et mare navigatur, Auct. ap. Quint. 1, 4, 28.
- b. Prov.: currentem incitare or instigare, etc., to spur a willing horse, i. e. to urge one who needs no urging, Cic. Phil. 3, 8, 19; id. Fam. 15, 15, 3; id. ad Q. Fr. 1, 1, 16, § 45: facilius est currentem, ut aiunt, incitare quam commovere languentem, id. de Or. 2, 44, 186; Plin. Ep. 3, 7, 15; cf. ellipt.: quod me hortaris … currentem tu quidem, Cic. Att. 13, 45, 2; so, currentem hortari, id. ib. 5, 9, 1; 6, 7, 1: currenti calcaria addere, Plin. Ep. 1, 8, 1: asellum currere doceas, i. e. you labor to no purpose, Hor. S. 1, 1, 91: per flammam, to go through fire, Cic. Tusc. 2, 26, 62.
- B. Transf., of inanimate objects (mostly poet.): sol currens, Lucr. 5, 682; of liquids: amnes in aequora currunt, Verg. A. 12, 524; id. ib. 1, 607; Ov. M. 8, 597; Auct. B. Hisp. 29 al.: currente rotā, Hor. C. 3, 10, 10; id. A. P. 22; Ov. P. 4, 9, 10: quam (chlamydem) circum Purpura cucurrit, Verg. A. 5, 250; cf. Stat. Th. 2, 98: rubor per ora, Verg. A. 12, 66 et saep.: linea per medium, Plin. 18, 34, 77, § 331: limes per agrum, id. 18, 33, 76, § 326; 2, 108, 112, §§ 243 and 245: vox currit conchato parietum spatio, id. 11, 51, 112, § 270: varius per ora cucurrit Ausonidum turbata fremor, Verg. A. 11, 296: carmina dulci modulatione currentia, Lact. 5, 1, 10; of the eyes: oculi currentes, huc illucque directi et furiose respicientes, Cassiod. Hist. Eccl. 7, 2, p. 281 Garet.
- II. Trop.: non quo multa parum communis littera currat, not but that they have many letters in common, Lucr. 2, 692: proclivi currit oratio, venit ad extremum, haeret in salebrā, runs, Cic. Fin. 5, 28, 84: historia currere debet ac ferri, Quint. 9, 4, 18: cum debeant sublimia ingredi, acria currere, id. 9, 4, 139: numeri, id. 9, 4, 31; cf. rhythmi, id. 9, 4, 50: versus incomposito pede, Hor. S. 1, 10, 1: sententia, id. ib. 1, 10, 9: currit ferox Aetas, flies away, passes, id. C. 2, 5, 13.
- B. With acc., to run, traverse (cf. I. b. supra): eosdem cursus currere, to adopt the same policy, Cic. Agr. 2, 17, 44: talia saecla, suis dixerunt, currite, fusis Concordes Parcae, Verg. E. 4, 46 (al. regard saecla as voc.; al. take currite as transitive, produce such ages, cause them to be such, as ye run; cf. Forbig ad loc.).
currūlis, e, adj. [currus], of or belonging to a chariot, or a chariot-race: rabies equorum (post-class. and rare), App. M. 9, p. 221: strepitus (opp. equester fremitus), Fronto Ep. 3 Mai; cf. curulis.
currus, ūs, m. [curro], a chariot, car, wain.
- I. Lit.
- A. In gen., Poët. ap. Varr. L. L. 5, § 153 Müll.; Cic. Att. 13, 21, 3; Lucr. 3, 642; Cic. Div. 2, 70, 144; Verg. A. 5, 819; id. G. 3, 359; Sen. Ira, 3, 21, 2 et saep.
- B. In partic.
- 1. A triumphal car, Cic. Cael. 14, 34; Suet. Caes. 49; Flor. 1, 5, 6; Hor. Epod. 9, 22; Ov. M. 13, 252 al.
- b. Meton., a triumph, Cic. Fam. 15, 6, 1; Plin. 5, 5, 5, § 36; Flor. 4, 2, 89; Prop. 3 (4), 9, 53; Luc. 1, 316 et saep.; cf. Sil. 6, 345 Drak.
- 2. A war-chariot ( = esseda), Caes. B. G. 4, 33, 2.
- II. Poet. transf.
- * A. A ship, boat, Cat. 64, 9.
- B. The horses drawing a chariot, a team, span, Verg. G. 1, 514; id. A. 12, 287; Sil. 16, 367; Luc. 7, 570.
- * C. A pair of small wheels by which the beam of a plough was supported and guided: currus a tergo torquere imos, Verg. G. 1, 174 Forbig ad loc.; v. Heyne Exc. ad h. l.
cursātĭo, ōnis, f. [curso], a running, Don. ad Ter. Hec. 3, 1, 35.
cursĭlĭtas, ātis, f. [curro], a running about, Fulg. Myth. 3, 3; cf. Auct. Class. 3, p. 81 Mai.
cursim, adv. [curro], quickly, swiftly, hastily, speedily (class.): currere, Plaut. Ps. 1, 3, 124; Afran. ap. Charis. p. 186 P.: hoc cito et cursim est agendum, Plaut. Poen. 3, 1, 64: rapi ad carnuficem, id. ib. 1, 2, 156: agmine acto, Liv. 27, 16, 9: dicere aliena (opp. sensim dicere quod causae prodesset), Cic. Phil. 2, 17, 42: arripere aliquid, id. de Or. 2, 89, 364: pergere ad aliquid, id. Tusc. 5, 5, 13 et saep.
* cursĭo, ōnis, f. [curro], a running, Varr. L. L. 5, § 11 Müll.
* cursĭtātĭo, ōnis, f. [cursito], a running about hither and thither, Sol. 42, 2.
cursito, āre, v. freq. n. [curso], to run about, run hither and thither (rare).
- I. In gen.: sursum deorsum, * Ter. Eun. 2, 2, 47; cf.: huc et illuc, Hor. C. 4, 11, 10; id. S. 2, 6, 107: modo ad Celsum modo ad Nepotem, Plin. Ep. 6, 5, 5; Suet. Tib. 38: excalciatos, id. Vesp. 10.
- II. In partic.
- A. To race, run races: quomodo Ladas aut Boius cum Sicyoniis cursitarint, Auct. Her. 4, 3, 4.
- B. Of the motion of atoms: huc et illuc casu et temere, Cic. N. D. 2, 44, 115.
curso, āre,
- I. v. freq. n. [curro], to run hither and thither, to and fro (rare but class.): ultro et citro, Cic. Rosc. Am. 22, 60: huc illuc, id. Att. 9, 9, 2; Tac. A. 15, 50; id. H. 5, 20: ad aliquem, Ter. Eun. 2, 2, 56 Bentl. N. cr.: per foros, Cic. Sen. 6, 17: per urbem, Tac. A. 2, 82: in omnes vias, Val. Fl. 4, 108.
Impers.: cursari rursum prorsum, Ter. Hec. 3, 1, 35.
- II. Act. (late Lat.), to run over, traverse: nunc jam compactis cursanda syllaba est formis, Mart. Cap. poët. 3, § 262. (In Tac. Agr. 1 fin., instead of ni cursaturus, the right reading is incusaturus; Halm, Ritter, v. Orell. ad h. l.)
1. cursor, ōris, m. [cursito],
- I. a runner, and partic.,
- A. A runner in a race, racer, Lucr. 2, 78; Cic. Tusc. 2, 23, 56; id. Div. 2, 70, 144; also a competitor in a chariot-race: ut cupidi cursor frena retentat equi, Ov. P. 3, 9, 26.
- B. A courier, post (mostly postAug.), Nep. Milt. 4, 3 (transl. of the Gr. ἡμεροδρόμος); Plin. 2, 71, 73, § 181; Plin. Ep. 7, 12 fin.; Suet. Ner. 49; Mart. 3, 100, 1 al.
- C. A slave who ran before the chariot of a grandee, a forerunner (post-Aug.), Sen. Ep. 87, 9; 123, 7; Suet. Ner. 30; Mart. 3, 47, 14.
- II. Trop.: cursor iambus, Rufin. Rhet. p. 355 Capperon.
2. Cursor, ōris, m. [cursito], a surname of L. Papirius, Liv. 9, 16, 11; Ampel. 18; Aur. Vict. Vir. Ill. 31; Eutr. 2, 8.
cursōrĭus, a, um, adj. [cursito], of or pertaining to running or to a race-course (late Lat.).
- I. Adj.: terminus, Front. Colon. p. 141 Goes.
- II. Subst.
- A. cursōrĭa, ae, f. (sc. navis), a yacht, cutter, Sid. Ep. 1, 5.
- B. cursōrĭum, ĭi, n., = cursus publicus, a public post, mail, Auct. Lim. p. 261 Goes.
cursŭālis, e, adj. [cursus],
- I. of or pertaining to a course, running (late Lat.): equi, post-horses, Cod. Just. 12, 51, 19: raeda, a stage-coach, Cod. Th. 12, 12, 9: sollicitudo, i. e. speed in running, ib. 6, 29, 7.
- II. Hasty, speedy: ministerium, Cassiod. Var. 5, 5.
cursūra, ae, f. [curro], a running (ante-class.), Plaut. Bacch. 1, 1, 34; id. Merc. 1, 2, 10; id. As. 2, 2, 61; id. Most. 4, 1, 5; id. Trin. 4, 2, 164; Varr. R. R. 2, 7, 15 al.
cursus, ūs, m. [curro], a running (on foot, on a horse, chariot, ship, etc.), a course, way, march, passage, voyage, journey, etc. (very freq.).
- I. Lit.
- 1. Of living beings: ingressus, cursus, accubitio, etc., Cic. N. D. 1, 34, 94: ibi cursu, luctando … sese exercebant, Plaut. Bacch. 3, 3, 24; cf. id. Most. 1, 2, 73, and Hor. A. P. 412: quique pedum cursu valet, etc., Verg. A. 5, 67: cursu superare canem, Hor. Ep. 1, 18, 51: milites cursu exanimati, Caes. B. G. 2, 23: huc magno cursu intenderunt, at full speed, id. ib. 3, 19: magno cursu concitatus, id. B. C. 1, 70: cursu incitatus, id. ib. 1, 79; 3, 46; Auct. B. Alex. 20; cf.: in cursu esse, Cic. Att. 5, 16, 1; cf. II. fin. infra: strictis gladiis cursu in hostem feruntur, advance at a run, Liv. 9, 13, 2: effuso cursu, id. 2, 50, 6: eo cursu proripere, ut, etc., id. 24, 26, 12; 31, 21, 6: eo cursu, Auct. B. Alex 30: eodem cursu contendere, right onward, Caes. B. C. 2, 35; cf. id. B. G. 6, 67: citato cursu. Just. 11, 15, 2: cursus in Graeciam per tuam provinciam, Cic. Att. 10, 4, 10: quis umquam tam brevi tempore tot loca adire, tantos cursus conficere potuit? id. Imp. Pomp. 12, 34: (terrae) tuis non dicam cursibus, sed victoriis lustratae sunt, id. ib. 2, 5: agmen cursūs magis quam itineris modo ducit, Curt. 5, 13, 5; 6, 1, 12; Just. 15, 3, 11; 11, 8, 2: Miltiades cursum direxit, quo tendebat, Nep. Milt. 1, 6; Vell. 2, 19, 4; 1, 4, 1: Ulixi per mare, Hor. C. 1, 6, 7: iterare cursus relictos, id. ib. 1, 34, 4: Naxon, ait Liber, cursus advertite vestros, Ov. M. 3, 636 et saep.; cf. B.: cursum per auras Derigere, Verg. A. 6, 194; so of flying, Ov. M. 2, 838; 4, 787 al.
- b. Cursum tenere (in a march or on shipboard), to hold one’s course, to maintain a direct course: equites cursum tenere atque insulam capere non potuerant, Caes. B. G. 4, 26 fin.: Dionysius cum secundissimo vento cursum teneret, Cic. N. D. 3, 34, 83; Caes. B. G. 5, 8; cf. 2. b.
- 2. Of inanimate objects: solis cursus lunaeque meatus Expediam, Lucr. 5, 77; cf. id. 5, 772 al.: lunae, id. 5, 629; cf. id. 5, 630: stellarum, Cic. Rep. 6, 17, 17: neque clara suo percurrere fulmina cursu Perpetuo possint, Lucr. 1, 1003: si lacus emissus lapsu et cursu suo ad mare profluxisset, Cic. Div. 1, 44, 100; so of the course or flow of a stream, Ov. M. 1, 282; 9, 18; Plin. 5, 24, 20, § 85: longarum navium, Caes. B. G. 5, 8; cf. Cic. Mur. 15, 33; id. Off. 3, 12, 50 al.: Aquilonis et Austri, Lucr. 5, 688; cf. id. 6, 302: menstrui, Plin. 11, 39, 94, § 230: quadripertiti venarum, id. 16, 39, 76, § 195 et saep.
- b. Cursum tenere, as supra, 1. b.: tanta tempestas subito coorta est, ut nulla earum (navium) cursum tenere posset, Caes. B. G. 4, 28.
- B. Meton.
- 1. Cursum exspectare, to wait for a fair wind (lit. for a passage), Cic. Att. 5, 8, 1.
- 2. (Abstr. pro concr.) Cursus publici, in the time of the emperors, posts or relays divided into stations, for the speedy transmission of information upon state affairs, Cod. Just. 12, 51; Cod. Th. 8, 5; Inscr. Orell. 3181; 3329; cf.. equi publici, Amm. 14, 6, 16: vehicula publica, id. 21, 13, 7: cursus vehicularius, Capitol. Ant. P. 12, 3: vehicularis, Dig. 50, 4, 18, § 4: cursus fiscalis, Spart. Had. 7; v. Suet. Aug. 49.
- II. Trop. (freq. in Cic. and Quint.), a course, progress, direction, way: qui cursus rerum, qui exitus futurus sit, Cic. Fam. 4, 2, 3; cf. Tac. H. 4, 34; id. Agr. 39: implicari aliquo certo genere cursuque vivendi, Cic. Off. 1, 32, 117: vitae brevis cursus, gloriae sempiternus, id. Sest. 21, 47: reliquus vitae cursus, id. Phil. 2, 19, 47: totius vitae cursum videre, id. Off. 1, 4, 11: omnem vitae suae cursum conficere, id. Cael. 17, 39: in omni vitae cursu optimum visum est, ut, etc., Macr. S. 1, 2, 3: temporum, Cic. Fam. 6, 5, 2: tuorum honorum, id. ib. 3, 11, 2; cf. Tac. H. 1, 48: continuus proeliorum, id. Agr. 27 al.: cursus vocis per omnis sonos, Cic. de Or. 3, 61, 227: cursus verborum, id. ib. 1, 35, 161; so of the motion or flow of discourse, etc., id. Part. Or. 15, 52; Quint. 8, prooem. § 27; 9, 4, 70: cursus hic et sonus rotundae volubilisque sententiae, Gell. 11, 13, 4: quem enim cursum industria mea tenere potuisset sine forensibus causis, etc., Cic. Phil. 8, 4, 11; cf. id. Or. 1, 4: nos in eodem cursu fuimus a Sullā dictatore ad eosdem fere consules, id. Brut. 96, 328; so, esse in cursu, to go on, continue, Ov. M. 13, 508; id. F. 6, 362.
Curtĭlĭus, ĭi, m., a Roman proper name, Cic. Att. 14, 6, 1; 14, 10, 2 al.
Curtĭus, a, the name of a Roman gens.
- I. C. Curtius Postumus, a partisan of Cæsar, Cic. Att. 9, 2, a, 3; id. Fam. 2, 16, 7; id. Q. Fr. 2, 5, 3.
- II. Q. Curtius Rufus, the historiographer of Alexander the Great, etc., Plin. Ep. 7, 27, 2; Tac. A. 11, 21.
- III. Curtius Nicia, of Cos, freedman of a Curtius, a friend of Pompey, Cic. Fam. 9, 10, 1 sq.; Suet. Gram. 14.
Hence,
- IV. Adj.
- A. Lacus Curtius, a place in Rome named after a certain Curtius, Varr. L. L. 5, § 148 Müll.; Liv. 7, 6, 5; Ov F. 6, 403; also called Lacus Curtii, Suet. Aug. 57; id. Galb. 20; Paul. ex Fest. p. 49, 8 Müll.
- B. Curtius Fons, a fountain, forty Roman miles from Rome, whose waters were conducted thither by Caligula, a part of the Aqua Claudia (v. Claudius, II. B.), Plin. 36, 15, 24, § 122; Front. Aquaed. 13 sq.; Suet. Claud. 20; called also CVRTIA AQVA, Inscr. Orell. 55.
curto, āvi, ātum, 1, v. a. [curtus],
- I. to shorten, diminish (not ante-Aug., and very rare): aliquid, Cels. 7, 9: radices, Pall. Feb. 10, 3.
- II. Trop., to diminish: rem, Pers. 6, 34; cf.: Quantulum enim summae curtabit quisque dierum, Hor. S. 2, 3, 124.
curtus, a, um, adj. [root in Sanscr. kart, to cut; cf. Germ. kurz], shortened, mutilated, broken, short (class.; most freq. in the poets).
- I. Lit.: dolia, pots (chamber vessels), Lucr. 4, 1026; cf. vasa, Juv. 3, 271: pergula, Prop. 4 (5), 5, 70: testa, Mart. 3, 82, 3; cf. testu, Ov. F. 2, 645 al.. calix, Mart. 1, 92, 6: curtum temone jugum, Juv. 10, 135: latus, Mart. 12, 32, 13: Judaei, i. e. circumcised, Hor. S. 1, 9, 70; cf. equus, castrated, Prop. 4 (5), 1, 20; but curto mulo, with shortened tail ( = curtatā caudā), Hor. S. 1, 6, 104.
- II. Trop.: res, Hor. C. 3, 24, 64 (cf. curto, II.): centussis, a clipped piece, Pers. 5, 191: sententia quasi curta, Cic. Fin. 4, 14, 36: fides ingratae patriae, Juv. 14, 166 al.
Of defective, incomplete discourse, Cic. Or. 50, 168; 51, 173; Lact. 6, 15.
cŭrūlis (curr-), e, adj. [currus], of or pertaining to a chariot.
- I. In gen.: equi, the four horses provided at the public cost for the games of the circus, Liv. 24, 18, 10; cf. Paul. ex Fest. p. 49, 14 Müll.; Cod. Th. 15, 5, 3; 15, 10, 1: ludi, Min. Fel. Oct. 37 fin.: triumphus, i. e. upon a chariot (in opp. to an ovatio, on horseback or on foot), Suet. Aug. 22: Juno curulis, in an ancient form of prayer in Serv. ad Verg. A. 1, 17.
- II. Esp.: sella curulis, the curule chair, official chair, adopted from the Etruscans, and inlaid with ivory; used by the consuls, praetors, and curule ediles, who hence received their name (v. aedilis, and cf. Gell. 3, 18, 4; Isid. Orig. 20, 11, 11; Dict. of Antiq.), Cic. Verr. 2, 5, 14, § 36; Liv. 1, 8, 3; 9, 46, 9 al.; Quint. 6, 3, 25; Suet. Aug. 26; Ov. P. 4, 9, 27; Plin. 37, 6, 21, § 81; Flor. 1, 13, 10; Cat. 52, 2 et saep.: sedes, Tac. A. 2, 83; 15, 29 al.; and absol.: cŭrūlis, is, f., Tac. A. 1, 75; id. H. 2, 59; Plin. Pan. 59, 2; Suet. Ner. 13; Luc. 3, 107; Sil. 8, 488; Stat. S. 3, 3, 115; Mart. 11, 98, 18 al.
Poet.: major curulis, i. e. consulship, Stat. S. 1, 4, 82.
Hence,
- B. Meton., pertaining to the honor of a sella curulis, curule: aedilis, L. Pis. ap. Gell. 6, 9, 2; Liv. 7, 1, 6 and 8; Plin. 8, 36, 54, § 131 al.; cf. aedilitas, Cic. Har. Resp. 13, 27; Liv. 7, 1, 1; Plin. 8, 7, 7, § 19: ebur ( = sella curulis), consulship, Hor. Ep. 1, 6, 53; cf. magistratus, Gab. Bass. ap. Gell. 3, 18.
Subst.: cŭrūlis, is, m., = aedilis curulis, Plin. 18, 6, 8, § 42; and curules, the curule magistracies, Stat. S. 4, 1, 5.
* curvābĭlis, e, adj. [curvo], that may be bent, flexible: ulmus et fraxinus, Pall. Nov. 15, 2.
curvāmen, ĭnis, n. [curvo], a bending, bend, vaulting (not ante-Aug.; perh. first used by Ov.): patriae curvamina ripae, Ov. M. 9, 450; 2, 130; 3, 672: haec (villa) unum sinum molli curvamine amplectitur, Plin. Ep. 9, 7, 4: caeli, of the climate, Gell. 14, 1, 10.
curvātĭo, ōnis, f. [curvo], a bending (very rare), Col. 4, 12, 2.
curvātūra, ae, f. [curvo], a bending, rounding, bend (not ante-Aug.).
- I. Abstr., Vitr. 2, 8, 11; Plin. 2, 17, 14, § 72; 10, 19, 21, § 42 al.
- II. Concr., a vault: camerae, an arched ceiling, Vitr. 7, 3: rotae, i. e. the rim, Ov. M. 2, 108.
curvesco, ĕre, v. n., to be crooked, curved, to make a curve (late Lat.): mare curvescens, Amm. 22, 8, 5; Ambros. in Luc. 9, 9; id. de Isaac et An. 7, 60; id. in Psa. 118, 26.
* curvĭtas, ātis, f. [curvus], crookedness, Macr. Somn. Scip. 1, 15, 7.
curvo, āvi, ātum, 1, v. a. [curvus], to crook, bend, bow, curve (not ante-Aug.; v. Orell. ad Cic. N. D. 1, 24, 66).
- I. Lit.: curvari manus et aduncos crescere in ungues, Ov. M. 2, 479: bimā cornua fronte (vitulus), Verg. G. 4, 299: trabes, Ov. M. 7, 441; Prop. 3 (4), 22, 38: flexile cornu, Ov. M. 5, 383; 11, 324; cf.: ingentem arcum manu, Stat. Achill. 1, 487: rotundas Curvat aper lances, i. e. by its weight, Hor. S. 2, 4, 41: Calabros sinus (Hadria), id. C. 1, 33, 16: portus curvatus in arcum, Verg. A. 3, 533; cf. Plin. 6, 6, 6, § 18: luna curvata in cornua, id. 37, 10, 68, § 184; cf. poet.: fronte curvatos imitatus ignes, Hor. C. 4, 2, 57: imi (rami) in terram adeo curvantur, ut, etc., Plin. 12, 5, 11, § 22: in diversum curvatur (arbor), id. 16, 42, 81, § 223: insectorum pedes … foris curvantur, id. 11, 29, 35, § 101: curvata in montis faciem unda, Verg. G. 4, 361; cf. Ov. M. 15, 509; and: tollimur in caelum curvato gurgite, Verg. A. 3, 564.
Of persons: nec nostrum seri curvarent Aeacon anni, Ov. M. 9, 435; so, curvata senio membra, Tac. A. 1, 34: pondera vix toto curvatus corpore juxta Deicit, Stat. Th. 6, 649.
- * II. Trop., to make to yield, to move: neque te munera nec … vir curvat ( = movet, ad misericordiam flectit), Hor. C. 3, 10, 16.
curvor, ōris, m. [curvus], crookedness, perh. only in Varr. L. L. 5, § 104, and 7, § 25 Müll.
curvus (-vŏs), a, um, adj. [root kar-, whence κορώνη; cf.: circus, varus], crooked, curved, bent (opp. rectus; mostly poet.).
- I. Prop.: aratrum, Lucr. 5, 933; 6, 1253; Verg. G. 1, 170: rastri, Cat. 64, 39: culter, Sen. Hippol. 53: falces, Verg. G. 1, 508: calamus, Cat. 63, 22: arbor, Ov. M. 5, 536: arcus, id. ib. 9, 114: dens, id. Am. 3, 10, 14: ungues, Varr. R. R. 2, 9, 4; Hor. Epod. 5, 93: lyra, id. C. 1, 10, 6; 3, 28, 11: crinale, Ov. M. 5, 53: (equi) alvus, Verg. A. 2, 51: carinae, id. G. 1, 360: cavernae, id. A. 3, 674: rates, Prop. 3 (4), 7, 29: litora, Cat. 64, 74; Verg. A. 3, 223; Hor. C. 4, 5, 14; id. Epod. 10, 21; Ov. M. 11, 352; cf. spatium, Sall. H. 4, 20 Dietsch: flumen, winding, crooked, Verg. G. 2, 12; Ov. M. 3, 342: aquae, id. F. 3, 520: aequor, rising on high, boisterous, id. M. 11, 505 al.
Of persons: ita te adgerundā curvom aquā faciam, ut, etc., Plaut. Cas. 1, 1, 36: arator, bent, stooping, Verg. E. 3, 42; and of one bent by age: anus, Prop. 2 (3), 18, 20: membra, Ov. M. 3, 276: senecta, id. A. A. 2, 670: caelator, Juv. 9, 145: vel gibberosi vel curvi, Dig. 21, 1, 3.
- II. Trop., crooked, wrong, perverse: mores, Pers. 3, 52.
Subst.: curvum, i, n., that which is crooked or wrong (opp. rectum): scilicet ut possem curvo dignoscere rectum, Hor. Ep. 2, 2, 44: rectum discernis, ubi inter Curva subit, Pers. 4, 12: invenimus qui curva corrigeret, set every thing right, Plin. Ep. 5, 8 (21), 6: hic nobis curva corriget? Sen. Apoc. 8 fin.
1. quĭris or cŭris [Sabine], a spear: sive quod hasta curis (al. quiris) est dicta Sabinis, Ov. F. 2, 477.